* Bu yazımda, tamamen benim hatamdan kaynaklanan bir yanlışı düzelttim. Programda Sinop'ta 8 nükleer reaktör kurulması planlanıyor yazmıştım, doğrusu 4 olacak. Okuyucularımdan özür dilerim. Bu yerinde ve önemli uyarıyı yapan Cem Aydın'a da çok teşekkür ediyorum.
Özgür Gürbüz tarafından kaleme alınan makale, analiz ve haberlere bu adresten ulaşabilirsiniz. Yazıları başka bir yerde yayımlamak için izin almalısınız. E-posta: ozgurgurbuzblog(at)gmail.com
Hükümet programında çevre ve enerji
* Bu yazımda, tamamen benim hatamdan kaynaklanan bir yanlışı düzelttim. Programda Sinop'ta 8 nükleer reaktör kurulması planlanıyor yazmıştım, doğrusu 4 olacak. Okuyucularımdan özür dilerim. Bu yerinde ve önemli uyarıyı yapan Cem Aydın'a da çok teşekkür ediyorum.
Nükleeri savunmanın dayanılmaz zorluğu
Ana akım medyada zaman zaman nükleer enerjiyi öven haberler ve makaleler çıkıyor. Bugün radikal'de yer alan makalede gördüğüm temel hatalara kısa bir yanıt yazdım. İlginize.
2013'te Japonya'da elektriğin sadece %1,7'si nükleerden. (UAEK) |
Japonya en ucuz enerji kaynağını keşfetti
Ya dolmazsa
Olimpos’u bekleyen tehlike
Olimpos'ta olmaması gereken şemsiyeler - Foto: O.Gurbuz |
Olimpos sahilinde çöp - Foto: O.Gurbuz |
Süleyman Seba siyah beyazdır
İstanbul'a 1980'de taşındık. Önce Suadiye. Göztepe'ye taşındığımızda herhalde 10 yaşındaydım. O zamanlar "takım tutmak" nedir bilmezdim. Spor ise koşuşturmaktan ibaretti. Taşındığımız mahallede herkes futbol oynuyordu, ilk kez orada topa ayağımı vurdum. "Ayağıma top vurdu" desem herhalde daha doğru olur. Kadıköy'deyiz, etrafta Fenerbahçeli çok. Galatasaraylı da az değil ama Beşiktaşlı neredeyse yok denecek kadar az. Babam Galatasaraylıydı ama bir Fener maçına gitmiş, ezilmekten zor kurtulduğu için tövbe etmişti. Macaristanı deviren milli takımın kadrosunu hâlâ eksiksiz sayabiliyor; o başka... Nedenini bilmiyorum ama ağabeyim Fenerbahçeliydi. Anlayacağınız, sülalede Beşiktaşlı bulmak mümkün değil. O koşullarda, çevrenin de etkisiyle ben de "Fenerli gibi" oldum. Mersin İdman Yurdu ve Sarıyer maçlarına gittiğimi, Fenerbahçe'nin bir şampiyonluğunda caddede tur attığımı bile hatırlıyorum. Şu tur meselesinde karşı komşum, Taner'in payı da olsa gerek. İşte tam o zamanlarda Süleyman Seba belirdi. Düzgün bir adam, dürüst. Futbolu futbol için seven biri. Hemen etkiledi beni. Yanında da Gordon Milne ve yoldaşları; Metin, Ali, Feyyaz, Gökhan, Ulvi, Kadir, Zeki, Amokachi, Walsh, Sergen, Recep, Samet, Şifo Mehmet, Ziya... Süleyman Seba'nın çocukları bunlar, belki Walsh hariç, onun yaşı Seba kadar vardı Beşiktaş'a geldiğinde. Böyle akıp gidiyor isimler. Ve tabi ki Kaptan Rıza; Atom Karınca! Rıza'yı hep Seba'nın oğlu gibi hayal etmişimdir. Onun gibi inatçı, çizgisini bozmayan ve çok çalışkandı Rıza.
Seba ve ekibi sayesinde Beşiktaş inançlı, mütevazi, çok çalışan ve şu aralar anlamını unutsak da "efendi" bir takım olmuştu. Efendilik her şeyi özetliyordu aslında. Efendi olmak için paraya, şana, şöhrete gerek yoktu; hileye, hurdaya bulaşmamak yetiyordu. Dürüsttü Beşiktaş yahu, mütevaziydi. Neon ışıkları renkli olur ama insanı kandırır, Beşiktaş siyah-beyazdı. Kısacası Beşiktaş kalbimi "pır pır" attırıyordu. İngiliz futbolunun disiplini de mantığıma hitap ediyordu. Yalnız değildim, o yıllarda rotayı benim gibi Beşiktaş'a kıran çok kişi olduğunu biliyorum. İşte ben böyle Beşiktaşlı oldum. Efsane Başkan Süleyman Seba ve ekibi sayesinde. Biliyorum ki benim gibi binlercesi de o yüzden Beşiktaşlı. Şerefimizle oynayıp hakkımızla kazanamayacaksak kaybetmeyi yeğlediğimiz için Beşiktaşlıyız. O yüzden Gezi'de ezilenin yanındaydık, sesi çıkmayan ağacı, kuşu ve karıncayı savunduk. İşte yine o yüzden bu takımın taraftarı nükleere karşı pankart açar, HES'lere gıcık olur. En çok şampiyon olan, kasasında en çok parayı bulunduran biz değiliz. Söylemenize gerek yok, çok iyi biliyoruz ama hiç umurumuzda değil. Belki de o yüzden bize çok yakışıyor şu "Halkın Takımı" deyişi. Bu ülkede halk ligi hep ikinci bitirdiği, Seba gibi bir halk adamının izinden gittiği için bu ünvan bize çok yakışıyor. Kulübe yeni tesisler kazandırmak için para biriktiren, harcarken de elleri titreyen bir başkandı Süleyman Seba. Güneşin altında, gölgede, alacakaranlıkta baktığımızda rengini seçemediğimiz, "acaba yeşil mi yoksa sarı mı" demediğimiz bir renktin sen. Siyah ve beyazdın.
Işıklar içinde yat efsane başkan. Bir zamanlar tek başınaydın ama bugün binler yürüyor ardından.
Kurşunlu benzin kimin icadı
Kurşunlu Benzinin Gizli Tarihi |
Akkuyu’nun maliyeti kafa karıştırıyor
Statüko Erdoğan’ı işaret ediyor
www.yonhaber.com |
Beklemedeki cihazlar her yıl Kanada kadar elektrik tüketiyor
"Beklemede bırakma prizden çek" |
Afşin’de umut kül altında
Özgür Gürbüz-Al Jazeera Dergi / 2014*
Burçin ve Emre Akbulut yedi ay önce evlenmiş. Maraş’ın Çoğulhan beldesinde yaşıyorlar. Komşuları Türkiye’nin en büyük iki termik santrali. Evleri santrallerin bacalarının altında. Başlarını kaldırdıklarında koca bir beton yığınıyla göz göze geliyorlar. Külü ve tozuyla iç içeler.Burçin Çoğulhan’ı bırakıp, evlenmeden önce yaşadığı Ankara’ya dönmek istiyor. “Eşimi bırakmam ama burada da yaşanmaz” diyor. Emre eşinin kendisini terk etmesinden korkuyor, “800 lirayla nereye gideceğim ben?” diye soruyor. “Doğma büyüme buralıyım” diyen Emre Akbulut, işini sorduğumuzda “Taşeronda çalışıyorum, bu külde, yine pislikte” diye yanıtlıyor.
Kaldıkları ‘site’ 30 yıl önce faaliyete geçen Afşin Elbistan A santralinin çalışanları için yapılmış ama bugün birçoğu boş. Sıvaları dökülmüş binalar, adeta yıkılmayı bekliyor. İyi para kazananlar Çoğulhan’ı terk edip Elbistan veya Afşin’e taşınmış. Santralin hemen karşısında oturmak isteyen yok. Akbulut ailesinin tüm geliri Emre’nin aldığı asgari ücret, o yüzden de burada oturmaktan başka çareleri yok. Emre, santralin kapatılabileceğine inanmıyor, tek isteği “külün gelmediği bir yere” göçmek. Burçin bize balkonunu gösteriyor, her gün yıkıyorum ama simsiyah diyor. Bir de ‘gazdan’ şikayetçiler, “Silikon da çeksek yatak odasına kadar giriyor” diyor Burçin.
Santralden uzaklaştıkça gürültü ve arada bir yüreğimizi hoplatan uğultu duyulmuyor. Dertler ise mesafeye direniyor. Cafer Aydoğan, Berçenekli köyünde yaşıyor. “Dumanını biz yiyok, parasını el alıyor” diyor, köylerinden santralde çalışan sadece bir kişi olduğunu söylüyor.
Köyde kalanlar ya terk edilmişliği yaşıyor ya da, çoğunluğu, köyü terk edip gidiyor. Aydoğan, santralin tarıma etkisi oluyor dese de kendilerini kuvvetli esen poyrazdan dolayı şanslı kabul ediyor. “Üç çocuğum var İstanbul’da çalışıyor. İşe alsalar onları getiririm. Burada iki kişi birbirimizin gözüne bakıyoruz, burada 15 kişiydik” diyor. Aşık Mahzuni Şerif’in köyünde ona nazire yaparcasına, Karacaoğlan’ın dizeleriyle anlatıyor durumu, “Bir ayrılık bir ölüm” gibi diyor. Aydoğan’ın unuttuğu ‘yoksulluk’ ise zaten herkesin dilinde. Eşi Edibe Aydoğan’la kısa bir süre önce evlenmişler. Edibe Aydoğan Hataylı ve başka bir yerde yaşamak istiyor. “Sağlıkçı yok, bakkal yok, şehre servis yok. Bir iğneye Afşin’e, Elbistan’a gidiyorum. Bir şey kurutamıyorum hep bacanın külü” diyor. Santralin yakınında yaşayan herkes gibi onlar da unutulduklarını düşünüyor.
Unutulmuşluk sadece köylerde değil, santralin içinde de, tenha koridorlarda, eskimiş yapıda kendini hissettiriyor. Afşin Elbistan A termik Santrali İşletme Müdürü Faik Sağlam’ın odasına yaklaşınca sessizliği bir türkü bozuyor. Sağlam’ın üstü boş masasındaki dizüstünden geliyor müzik. Notalar, 1984’te faaliyete geçen santralden daha eski.
Afşin A da aynı B gibi kamuya ait. Santralleri Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) işletiyor. EÜAŞ, bu yaz Afşin’deki iki santralin sekiz ünitesinden beşinin çalışmasını istiyor. Kuraklığın vurduğu barajların açığını kömür kapatacak. A santralini ziyaret ettiğimiz sırada dört üniteli santralin tek ünitesi devredeydi. Sağlam, bir ünitenin ertesi gün devreye gireceğini söylemişti, öyle de oldu. Hedef yaza kadar üçü A’dan ikisi B’den beş üniteyi devreye sokmak diyen Sağlam, “Özelleştirme ve diğer yatırımların bir miktar gecikmesi nedeniyle çevre konusunda biraz dezavantajlarımız var. Günübirlik olarak veya belirli programlarla bunları gideriyoruz. Şu anda çok da fazla, çevreyi olumsuz anlamda etkileyecek bir şeyimiz söz konusu değil” diyor. Aslında denklem basit. Ne kadar çok ünite devreye girerse çevre o kadar çok kirleniyor çünkü A santralinde desülfürizasyon ünitesi yok. Baca gazı arıtma tesisleri de denen bu filtreler kükürt ve azotoksitleri tutmaya yarıyor. Tutulmazsa “asit yağmurlarıyla” karşılaşmak olası. Bölgede kuruyan bağlar, verim kaybı için ödenen tazminatlar var.
“Tazminatların toplam tutarını hukukçular bilir” diyen Sağlam, son yıllarda santrallerin eskiden olduğu gibi çevreye anormal derecede zarar verdiğini söyleyemeyiz diyor. Santraldeki üniteler, sistem ve türbinlerin yaşlı olması nedeniyle 340 megavat (MW) değil 250 MW’lık bir yük seçimiyle çalıştırılıyor. Böylece sık sık arıza yapan santralin daha uzun süre çalışması sağlanıyor. 2009’da 4. ünite, 2010’da ise 3. ünitede büyük arızalar çıkmıştı. İşletmeciler için santralin yaşı kadar kömürün düşük kalitede olması da dert. Tasarım yapılırken linyit kömürünün 950 ile1600 kalori değerinde olacağı hesaplanmış. Sağlam, “Biz en iyi şartlarda ortalama 1050 ile çalışıyoruz. Sahada 1600 kalori kömür yok” diyor.
Kömür kaliteli olsa da dert bitmiyor. Dört ünite çalışırsa santral günde 60 bin ton kömür yakıyor.
Bunun yüzde 20-30’u küle dönüşüyor. Elektromanyetik filtreler de külü tutuyor. Tutulan kül ise kömür çıkarılan sahalara boşaltılıyor. Uçmasın diye üstü toprakla örtülüyor bazen de saha ağaçlandırılıyor. Faik Sağlam’a göre A santralinin çevreye bıraktığı kül parçacık oranı 3 ila 400 miligram arasında. Yönetmeliklerdeki sınır değer 100mg. 30 yıllık bir santral için bu değerlerin iyi olduğunu söyleyen Sağlam, kamunun artık bu tip bir santrale müsaade etmediğini, özelleştirme kapsamındaki santralin yeni sahiplerinin gerekli tesisleri yapmak zorunda kalacağına dikkat çekiyor.
İçerden gördüğümüz ve bilgi aldığımız santrali bir de
yukarıdan görmek için 110 metre yukarı çıkıyoru
z. Asansörler ve merdivenler
haliyle tuz ve kum dolu, santral eski. Bir saati bulan gezi sırasında vardiyalı
çalışan 1000 işçiden belki sadece 10’uyla karşılaşıyoruz. Bu rakamın 400 kadarı
taşeron. Santralin çatısından kömür sahalarını ve 2011’de meydana gelen göçüğün
olduğu Çöllolar Havzası’nı görebiliyoruz. Kazada 11 kişi ölmüş, dokuz işçinin
cesetlerine ise aradan geçen üç yıla rağmen ulaşılamamıştı. Hukuki süreç
sürdüğü için havzada kömür üretimi de durdu. İki santral de artık Kışlaköy
kömür sahasından gelen kömürle çalışıyor.
Santrali dolaşırken bize eşlik eden Müdür Yardımcısı Muhammet Olgun, kükürt oranının düşüklüğü nedeniyle desülfürizasyon ünitesinin gerekli olmadığını ancak elektromanyetik filtrelerin rehabilite edilmesi gerektiğini söylüyor. Soğutma suyu nedeniyle çiftçilerin kuyu sularında azalma olduğu iddialarını ise gerçekçi bulmuyor. Olgun, “Deşarj ettiğimiz noktada biraz sıkıntı olabilir. Ankara genel müdürlük arıtma için bir çalışma yapıyor” diyor.
Su meselesi külden daha tartışmalı bir konu. TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü tarafından hazırlanan Ceyhan Havzası ile ilgili raporda termik santral soğutma suyu için nehirden su çekilmesi bölgedeki olumsuz faaliyetler arasında sıralanmış. Raporun 195. sayfasında da, “Elbistan Termik Santrali Kahramanmaraş bölgesinde ciddi bir kirletici kaynaktır. Santralin çevresindeki tarım arazilerinde yoğun şekilde şeker pancarı yetiştiriciliği yapılmakta, tesisten çıkan atık sular uygun şekilde arıtılmadan tarım arazilerinin sulanması amacıyla kullanılmaktadır. Santralden kaynaklanan emisyonlar sebebiyle bölgede hava kirliliğinin de var olduğu gözlenmiştir” açıklamasıyla santrallerin etkileri detaylandırılmış. Çomludüz Köyü eski muhtarı İsmail Kurt raporu görmemiş olabilir ama aynı fikirde: “Yeraltı sularını da çektiler. 8-10 metrede kuyulardan içme suyu alıyorduk şimdi 50-60 metreden su çıkıyor”.
İsmail Kurt’u Çomludüz’deki köy odasında bulduk. Görmüş geçirmiş derler ya, öyle biri. 10 çocuk ve 65 yıl var hayatında.
Kurt, bahçedeki masada, sonradan kalabalık bir grubun dahil olduğu sohbetimizde kelimeleri seçerek kullanıyor. Ona göre bölgedeki her 10 kişiden dokuzu hasta, Çoğulhan’da ise onu. Kendisi de kalp ve damar hastası, “Kirlilik geldiği zaman nefes alamıyorum” diye söze başlıyor. Kurt’un şikayetleri ortak ama termik santralle mücadelesi hayli eskilere uzanıyor. 1970’lerin ortalarında santral için arazileri istimlak ediliyor. 20 dönüm tarlası 700 TL karşılığında istimlak ediliyor. “O zaman ben muhtardım, 20 dönüm tarlamız vardı, bir inek parası alamadım” diyor.
Üzüm bağlarının hepsi kurumuş, artık arpa, buğday, mercimek ve nohut ekiyorlar. Kalan araziler verimsiz hale geldi, zarar gördü diye yakınan Kurt, “Bundan 2-3 sene önce biz bunları mahkemeye verdik. Analiz yaptılar bazı arazilerde yüzde 50-60 verim kaybı çıktı. Devlet kabul etmedi. Daha sonra bir analiz daha yaptılar verim kaybını yüzde 5-10’a düşürdüler. Bize az para ödemek için. Üç yıl önce bazılarını ödediler bazılarını ödemediler. Ben 200 dönüme, 30-40 bin lira civarı bir para aldım. 200 bine 10 bin alan da oldu, 7 bin alan da. Benimki yüksek gibiydi. Avukatlar artık devlet verim kaybını ödemiyor diyor” ve durumdan şikayet ediyor.
Elbistan’da termik santral şikayetleri üç gruba ayrılıyor. Termik santrallerin kapatılmasını isteyenler, kapatmazlarsa bize iş veya tazminat versin diyenler ve yeni santraller yapılacaksa göç etmek isteyenler. Tekin Temiz Kaşanlı’da market sahibi. “Biz bunu kaldırmaktan yanayız, hiç olmasın” diyerek safını belli ediyor. 400 haneli köyde 400 kişi yaşıyor. Herkes göç etmiş. “En büyük şikayetimiz hava kirliliği. Bu köyün geçimi yüzde 80 bağcılık üzerineydi, hepsi kurudu. Tepki göstersem bile tekim, genelde birlik yok. Bize bir getirisi yok, elektriğinden faydalanıyoruz ama burada çalışan yok. Doğa desen yok, hava desen yok; su desen yok!” Temiz’in termik santral özeti böyle. O sırada markete giren Ali Tabak, Temiz’in bıraktığı yerden devam ediyor: “Sadece tozundan faydalanıyoruz. İş verseler çalışırım. Şikayetimiz şudur, eğer santral kuruluyorsa başta buranın adamı alınmalıdır. Kirliliğine karşıyız ama yapılıyor. Sözümüz para etmiyor, ne kadar söylesek boş”.
Çaresizlik ön plana çıksa da köylülerin sözlerinin karşı tarafa ulaştığı ortada. Afşin Elbistan B santrali İşletme Müdürü Mustafa Has şikayetlerden haberdar. Santral A’ya göre çok yeni, 8 yıllık bir santral. Buna rağmen arızalar onun da belini bükmüş. Şubat 2013’te çıkan yangın ve jeneratör problemleri nedeniyle iki ünite çalışmıyor. Mayıs ortasından itibaren kalan iki ünitenin birlike üretim yapması planlanıyor. Mustafa Has, Çöllolar sahasından kömür gelmediği için üretimin daha çok çıkarılacak kömür miktarına bağlı olduğunu söylüyor. 2013 yılında aynı A santrali gibi 2 milyar kilovatsaatin üzerinde elektrik üretimi yapılmış. İki santralin üretimi neredeyse ülke üretiminin yüzde 2’sine denk düşüyor.
Çevreyle ilgili sorularımızı sorduğumuzda Has duraksamadan yanıt veriyor. “Bizde desülfürizasyon ünitesi var. Çalışmasında herhangi bir problem yok” diye söze başlıyor ama B santrali de problemsiz değil; kül burada da sorun. Has problemi şöyle açıklıyor: “Baca gazı arıtma tesisi 1. ünitede hemen hemen her zaman devrede ama 4. ünitede zaman zaman devrede olmuyor. Toz oranının (kül) yüksek oluşu. Aynı kömür ama 1. ünite ile 4. ünitenin kül silosu dediğimiz, küllerini attığı ortak bir depo var. Buraya 4. ünitenin uzaklığı 471 metre, 1. ünitenin uzaklığı 150 metre. 1. ünite de hiçbir problem yok, yakın mesafede olduğu için. Diğer ünitede külün içerisinde kum olduğu için bunu uzaklaştırmada zorlanıyoruz. Bu nedenle 4. ünitede baca gazı arıtma tesisini devreye almadığımız durumlar oluyor”
Mustafa Has, kül sorununun Çöllolar’dan gelecek kaliteli kömürle aşılacağına inanıyor. Aşılacak ama olayın bir de kömür boyutu var. Afşin Elbistan Linyitleri’nin (AEL) yıllık üretim projeksiyonu 10 milyon ton. Dört ünite çalışsa 18,5 milyon ton kömür gerekiyor. İki santralde hâlihazırda sekiz ünite var. Has, “AEL bazen taban kömürü dediğimiz silisyumu (kumu) fazla olan kömüre girebiliyor. Normalde bunların madencilikte ayıklanması gerekir. Miktar anlamında çok düşük üreten AEL o lükse sahip değil, her şeyi kazıp gönderiyorlar. Kum, kömürün içerisinde fazlaca bulunduğu zaman kül olarak atamıyoruz. Her şey kalori değil. Kaloriye bakıyorsunuz 1100-1150, ama külünü atamıyorsunuz. Düşük kapasitelerimizin nedenlerinden biri de bu” açıklamasıyla kömür sorunun bir başka boyutunu dile getiriyor.
Mustafa Has’a göre baca gazı arıtma sorunu çözüldüğünde B santralinin sorunları da bitecek. “Bizim santralimiz 7-8 yıllık yeni bir santral. Elektromanyetik filtrelerde bir sıkıntı yok. Katı partikül anlamında doğaya emisyon atmıyoruz. Çevre İl Müdürlüğü’nden haberli habersiz denetimlere uğruyoruz” diyen Has, santralin çevreye etkileri olsa da abartıldığı kadar olduğunu düşünmüyor.
Has hava kirliliğinin asıl kaynağının santraller değil ısınma amaçlı yakılan kömürler olduğunu öne sürüyor. Bölgenin dağlarla çevrili olması da sorunu körüklüyor, çözümün ısınmada doğalgaza geçmek olduğunu söyleyen Has, “Yaptığımız işin çok masum olduğu iddiasında da bulunmuyoruz, mutlaka doğanın dengesini değiştiriyoruz. Atmosfer ısınıyor ama Türkiye’nin büyüme hızı, enerji ihtiyacı ve dışa bağımlılığı da ortada. Düşünün, elektriği yüzde 50 oranında doğalgazdan temin ediyorsunuz ve bu kaynak sizde mevcut değil. Rusya ve İran’dan alıyorsunuz bu komşularla ilişkilerimiz ortada. Yerli kaynaklara yönelmeli, bunu yaparken çevre hassasiyetine uyulması gerekiyor. Her şey enerji her şey para değil, sağlık da önemli. İnşallah optimum çözümler üretilir. Bizim işimiz elektrik üretmek, çevre bizi ilgilendirmez de demiyoruz” diyor.
Afşin Elbistan Türkiye’nin en büyük linyit yatağına sahip. Birleşik Arap Emirlikleri ile yapılan anlaşma iptal olsa da hükümetin buraya 8 bin megavat gücünde yeni santraller kurma isteği sürüyor. Mevcut santrallerin de özelleştirme süreci sürüyor. Köylerde , “yeni santraller yapılacaksa bize yer göstersinler gidelim” diyen çok insanla karşılaştık. Kiminin umudu iş, kiminin ki sağlık. Umutlar tükenmemiş ama üzerlerinde koca bir kül tabakası var.
Görüşler:
Emre Akbulut / Çoğulhan
Burada yaşıyoruz ama buranın ekmeğini yabancılar yiyor, özellikle doğudan, Siirt’ten gelenler. En azından kamuda çalışmayı istiyoruz. Dört yıllık üniversite mezunuyum, taşeronda çalışıyorum 800 TL’ye. Tıbbi cihaz okudum. Hastanede çalıştım ama özeldeydim. Orada da geçinemedim, buraya geldim. Kül almayan yerlere, Elbistan tarafına göçmeyi istiyoruz. Buraları kaldırsınlar bize bir yer göstersinler. Maaşımız yüksek olsa biz başka yere de gideriz. Çiftçilik de öldü, kül yağa yağa ürün de alınamıyor. Taşeronda çalışabilmek için de tazminatını vermek zorundasın. 10 milyar senede imza atıyorsun. Senet onlarda, işte böyle yaşıyoruz. Mecbur. Yetkililer bir yer göstersin. Yeter artık!
Edibe Aydoğan / Berçenek
Rüzgâr bu tarafa vurduğunda külleri sana göstereyim de gör. Gömlekleri siyah siyah topluyorum, bir daha makinaya atıyorum. Bir şey kurutamıyorum hep bacanın külü. İnsanın sağlığı olmazsa yaşayabilir mi? Balkonları iki gün yıkamazsak simsiyah su akıyor. Erkekler sabah gidiyor akşam geliyor.
Nercüvan Yıldız / Berçenek
Külden şikayetçiyiz. Okul yok, servis yok. Bakmıyorlar bizim köyümüze. Akciğerde enfeksiyonluyum. Daha bir teşhis koyamadılar, boğazımdan rahatsızız. Dört çocuğum var, burada kimse yok, bir Allah bir de ben. Kim geliyor ki, kime şikayet edek. İlk siz geldiniz.
İsmail Kurt / Çomludüz Köyü eski muhtarı
Bağ ve bahçeleri kuruttu. Üzüm bağları kurudu, cevizler kurudu. Burada meyve sebze yetişmesi mümkün değil. Domatesi yetiştiriyorsun, poyraz gelmediği zaman üstü kömür tozu. Kışın belli olur, kar yağsın üstü senin pantolon gibi (siyah) olur. Santrallerin açılmasını istemiyoruz hiç istemiyoruz. Bizim isteğimizi kabul edeceklerse var olanları da kapatsınlar. Bunların hiç kimseye faydası yok, devlete de yok, bakma… Bunun sıkıntısını en çok çekenler ev hanımları. Çamaşırları dışarı seremiyorlar, sererlerse eskisinden daha kirleniyor.
Zeynep Sali / Tatlar
Köyün çıkışında bir bağım vardı şimdi bir şey kaldıramıyorum. Keşfe geldiler. Senin bağın termiğe geliyor, ötekiler gelmiyor dediler. Onlar kendileri geldi bağ kurudu diye. Fotoğrafını çektiler, benim de fotoğrafımı aldılar. İsmimi sormadılar. Çocuklar İstanbul’da. Bağın tazminatını versinler, bana bir yardımda bulunsunlar. Hepsi 4 dönüm 400 metre. Güzde geldiler. Kocam öldü. Sekiz çocuğum var, dördünü ben evlendirdim, dördünü babası. Hiç birinin bir zanaatı yok.
***Türkiye’nin seragazı emisyonları (CO2 eşdeğeri) hızla artıyor
Bağımsız iklim ve enerji danışmanı Önder Algedik, Türkiye’nin seragazı emisyonlarındaki artışı, ekonomide fosil yakıt merkezli bir modelin temel alınmasına bağlıyor. Türkiye’nin bugün yapacağı her yeni termik santral önümüzdeki 40 yıllık iklim politikalarını ve emisyon miktarlarını belirliyor. Böyle gitmesi durumunda, Türkiye’de kişi başına düşen emisyon miktarı AB ortalamasını 2020’den önce yakalayacak. Şu anda Türkiye’de kişi başına düşen emisyon miktarı yılda 5,9 ton. Avrupa’da ise bu rakam 10 ton civarında ve 2020 hedefleriyle daha da düşecek.
* Bu yazı Al Jazeera dergisinde, internette editoryal değişikliklerden geçtikten sonra yayımlandı. Buradaki metin ilk kaleme aldığım halidir. Yayımlanmış olandan biraz daha farklıdır.
Batı Karadeniz Kömür Bölgesi
Yenikapı’da denizin neden doldurulduğu anlaşıldı. ‘Miting alanı’ diye gösterilen Kazlıçeşme’deki araziye otel ve alışveriş merkezi yapılacakmış. Kazlıçeşme’deki arazi ‘miting alanı’ olamayacak kadar değerliydi. Yenikapı yeni ‘miting alanı’ olunca Kazlıçeşme boşa çıktı. Yakında hükümete yakın bir şirket Yenikapı’ya da otel dikmek isterse, istikamet Adalar; haberiniz olsun. Bu arada, ‘miting alanı’ diye bir yer olmaz. Sirk mi bu? Protesto nerede uygun görülüyorsa orada yapılır.