Türkiye’nin çevre karnesi bisiklet aldırmaz

Özgür Gürbüz-BirGün/16 Şubat 2014

Twitter.com/ozzgurbuz

Yale Üniversitesi’nin hazırladığı 2014 Dünya Çevre Performansı Endeksi’nde (Dizin) Türkiye 178 ülke arasında 66. oldu. 2012 yılındaki dizinde Türkiye 132 ülke arasında 109. sırada yer almıştı. Rakamlara aldanıp Türkiye’nin çevre alanında iki yılda çağ atladığını düşünmeyin. Dizinin hazırlanışında ve puanlamada bazı değişiklikler yapılmış, yeni kıstaslar eklenmiş. Değerlendirilen ülke sayısı da artmış. Yale Üniversitesi de yaptığı açıklamada, dizinler arası karşılaştırma yapılmamasını salık veriyor. Öyle yapalım. Sadece 2014 notlarına bakıp nerede iyi, nerede kötü olduğumuzu anlayalım.

Dizin, tarımdan, iklime dokuz ana kıstasın değerlendirilmesiyle oluşturuluyor. Türkiye’nin ortalamada 100 üzerinden aldığı not 54,91. İsviçre’nin başını çektiği dünya sıralamasında Türkiye 66. sırada. Arnavutluk’un hemen önündeyiz ancak Mısır, Ürdün, Jamaika, Küba, Tunus, Ermenistan ve Belarus önümüzde. Avrupa Birliği’nde geride bıraktığımız tek ülke ise Romanya.

Hava kirliliği alarm veriyor

En iyi notumuzu hava kirliliğinden almış gözüksek de detaylara bakınca ‘iyi’ değil, ‘geçer’ not aldığımız ortaya çıkıyor. Birçok ülkede ısınma ve yemek için evlerde yakılan odun, tezek gibi yakıtlar ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor. İyi not almamızı evlerdeki havanın temiz olmasına borçluyuz. Dışarıdaki havada zararlı parçacık oranını gösteren PM 2,5 verilerinde Türkiye 178 ülke arasında 133. sırada. Evin içinde duman yok ama sokakta hava kirli. Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda değerlendirmeye tabi tutulan Türkiye’nin bu gruplardaki ülkelere göre durumu kötü. Son 10 yılda sorunun arttığı görülüyor.

İkinci en iyi notumuzu da ‘Su ve Hıfzıssıhha’ başlığından almışız. Temiz suya erişimden 100 üzerinden 94 alan Türkiye bu sayede notunu yükseltmiş fakat iş Gayri Safi Hasıla ve bulunduğu bölgedeki diğer ülkeler üzerinden karşılaştırmaya gelince yine geride kalmış. Dizin tüm dünyaya baktığı için sizi yanıltmasın. ‘Az gelişmiş’ denen ülkelere göre çok ileride olduğumuz ortada ama Avrupa Birliği ve bölge ülkelerle karşılaştırıldığında durumumuz parlak değil.

Koruma notumuz zayıf

Kötü notları da konuşalım. En kötü iki not ‘Balıkçılık’ ile ‘Biyoçeşitlilik ve Habitat’ başlıklarından. Balıkçılık konusunda 100 üzerinden 21,9 alıp 70. olmuşuz. Bu kadar düşük nota rağmen son sıralarda olmadığımıza göre dünyada da durum pek parlak değil. Biyoçeşitliliği korumada ise 32 puanla 133. sıradayız. Başka bir deyişle, ‘koruma altındaki alanları koruma konusunda’ dibe yakınız. 178 ülke arasında 151. olmayı başarmışız. Tarımsal destekler konusunda da 144. ülkeyiz. Çevrecilerin neden sokağa döküldüğü ortada.

Kısaca özetlersek, arıtma sistemleri, suya ve elektriğe erişim gibi konularda karnede iyileşmeler görülüyor. Bunun başlıca nedeni insanların kırdan kente taşınması. Apartmanlara girdiğinizde suya erişiyor, ısıtma sistemlerinizi değiştiriyorsunuz. Arıtma sistemlerinin sayısı artıyor, hastanelere erişim kolaylaşıyor ama beraberinde hava kirliliği, çevre tahribatı artıyor. Türkiye’nin koruma altındaki alanları da tehlikede. Doğal ve kültürel sit alanları yapılaşmaya açılıyor. Antalya’nın Phaselis kenti, Urla’daki villalar, Polonezköy, Olimpos, Çıralı ve daha nice koruma alanı tehlikede. Performans dizinindeki not da kaygıları doğruluyor. Hükümetin doğal alanları koruma, hava kirliliği gibi konulardaki başarısızlığı da 10 yıllık eğilimlere bakınca görülüyor. Otoyol kenarına ağaç dikmekle bu iş olmuyor.

Yeşil BirGün

Çevre/ekoloji haberleri uzun zamandır BirGün’ün en çok önem verdiği konular arasında. Yeşil BirGün sayfasıyla bu haberleri takip etmek daha da kolaylaştı. İnternet sayfasına da Yeşil BirGün başlığı eklenirse tam olacak. Emeği geçenlere teşekkür etmeli.

Akdeniz elden gidiyor

Özgür Gürbüz-BirGün/9 Şubat 2014

Bu defa onların anladığı dilden yazacağım. Paradan bahsedeceğim. Manipüle etmeden, fıskiye kırmadan anlatacağım.

Türkiye’nin turizm gelirleri 2013 yılında 32 milyar doları geçti. Otomotiv sektörünün 2013’te yaptığı ihracat miktarı ise 21 milyar dolar. Turizmin istihdama katkısını kıyaslamıyorum bile.

Turistlerin çoğu Akdeniz’e geliyor. Ülkeye giren 39 milyon turistin yarısının bu bölgede tatil yaptığı tahmin ediliyor, 11 milyondan fazlası doğrudan Antalya’ya uçuyor. Yerli turist de cabası. Peki, siz ne yapıyorsunuz? Antalya’ya 300 km öteye bir nükleer santral kurmaya çalışıyorsunuz. İtirazlar ayyuka çıkana kadar, nükleer santralin kaçak inşa edilmesine bile ses çıkarmadınız. Yapılmak istenen tavuk kümesi değil, nükleer santral. Denetim yok, hukuk yok. Ayıptır söylemesi konuyu bilen de yok. Manisa’da uranyum çıkartılıp daha sonra kaderine terk edilen maden ocaklarında sınır değerlerin 140 katı radyasyon tespit ediliyor, hükümet oralı değil. Gaziemir’de tonlarca radyoaktif atık gömülü, halkı korumak için alınan tek önlem radyasyonlu alana tel örgü çekmek. Havadaki, topraktaki radyasyonu tel örgüyle hapseden ilk ülkeyiz. Dünya tarihine adını, çayından, hurdasından nükleer atık çıkan ülke diye yazdırmışsın. Akdeniz’e nükleer santral kurarsan bu turizmi etkilemez mi sanıyorsun?

Çok değil, bundan üç yıl önce Türkiye’ye nükleer santral satmak isteyen firmalar ve onların ‘gönüllü’ halkla ilişkiler ekibinin ellerinde bir fotoğraf vardı. Nükleer santralin yanında denize giren insanların fotoğrafı. O fotoğrafları gösterenlere bir teklifim var. Hadi, bu yaz Fukuşima’ya gidip santralin yanında denize girenleri gözlerimizle görelim. Balıkçıları, tıklım tıklım plajları seyredelim. Mayonuzu da yanınızda getirmeyi unutmayın, Fukuşima’nın bol trityumlu sularında serinlemeden olmaz. Akşama da sezyumu bol balıklardan yeriz.    

İş sadece nükleerle bitmiyor. Adana-Mersin arasını termik santrallere yem edecek planlar var. Halihazırda Yumurtalık bölgesi kömür ve petrole boğulmuş durumda. Yapılaşmadan nasibini almamış tarihi ören yerleriyle, kalan birkaç kumsal da talana hazırlanıyor. Phaselis (Faselis) antik kenti yakınına otel yapılmak isteniyor. Beş yıldızsız, otelsiz bir turizm modelinin en güzel örneği Olimpos’a geçen yıl yapılan taarruz geri püskürtüldü ama tehlike sürüyor. Antalya ve civarında betona tutsak olmamış yüzlerce dönüm arazi 2B adı altında satışa çıkarıldı. Çığlıkara’da taş ocağı, Ahmetler’de HES turistlerin görmek için geldiği doğal güzellikleri tehdit ediyor. Beydağları Sahil Milli Parkı Bakanlar Kurulu kararıyla milli park statüsünden çıkarıldı; kamptı, oteldi derken orası da talan edilecek.

Olsun, biz turistleri beş yıldızlı otellerle kandırırız sanmayın. Yakında ormansızlıktan hava, plansız yapılaşmadan denizler kirlenmeye başlayacak. Rehberler, turistleri eski çağlardan kalan harabelere değil, süpermarket depolarına, barajların su toplama havzalarına götürecek. “Burası İzmir Kemalpaşa” diyecekler. “Bu deterjan deposunun altında 1500 yıllık mozaikler yatıyor”. “Burası Hasankeyf” diyecekler. “10 bin yıllık tarihimize bir şey olmasın diye su altında bıraktık”. “Ve burası Allionai. İki bin yıllık bu sağlık merkezini sulama barajı yapmak için yerin altına gömdük” diye anlatacaklar. Beş yıldızlı betonlarınızı beş kuruşa pazarlayamayacaksınız. Türkiye’nin en büyük gelir kapısı kapanacak. Dağları, ovaları verdiğiniz, suları zehirlettiğiniz maden sektörünün ihracatı 5 milyar dolar. O ovalara, dağlara çadır kampı kursanız, ekolojik tarım yapsanız aynı parayı kazanırsınız. Dünya kirleniyor, temiz hava, toprak ve su dünyanın en pahalı ürünleri olacak. Çıkardığınız altınları üst üste yığsanız satın alamayacaksınız. Turistlerin bu ülkeye Başbakan’ın hologramını izlemeye geldiğini sanıyorsanız aldanıyorsunuz.      

Çimlere Basmayın (7 Şubat 2014)

7 Şubat 2014 Cuma günü 13.00-14.00 saatleri arasında yayınlanacak Çimlere Basmayın programından bazı başlıklar:

* 2013 dünyanın en sıcak 6. yılı oldu. İklim değişikliği tehlikesi sürüyor.

* Akkuyu'da inşaat durdu ama mücadele sürüyor.

* Atatürk Orman Çiftliği'nde bilirkişiyi dinleyen yok!

* Telli Turnalar, Ağaçbaşı Turbalıkları, Tepeli Pelikanlar ve Akkuyruklu Kartallar için bir umut.

* Satın aldığımız gıdalar ne kadar güvenli? Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim üyesi Prof. Dr. Tayfun Özkaya canlı yayında sorularımızı yanıtlıyor.

* Ordu'nun HES'leri dava konusu oldu. Ordu'da sayıları 70'lere yaklaşan HES projelerine karşı halk tepkili. Ordu Doğa ve Yaşam Alanlarını Koruma Platformu'ndan Coşkun Özbucak canlı yayın konuğumuz.

* Yeşil ajanda: Sizlerden gelen çevre ve ekoloji etkinlikleri, duyurular.

* Ve "yeşil" türkü ve şarkılar...

Çimlere Basmayın programını her cuma 13:00-14:00 saatleri arasında www.yonradyo.com.tr adresinden ya da İstanbul ve çevre illerde 96,6 FM bandından radyolarınız aracılığıyla dinleyebilirsiniz.

Çimlere basmayın, bu programı da kaçırmayın.

Siyasette eksen kayması

Özgür Gürbüz-BirGün/2 Şubat 2014

Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) siyasi yelpazede iyice sağa gittiği artık su götürmez bir gerçek. Yayın yasakları, siyasete yargı ve kolluk kuvvetleri yoluyla müdahale, tek adamcılık, demokratik protestolara karşı aşırı şiddet uygulama AKP’nin merkez sağdan sağa, hatta aşırı sağa geçtiğini gösteriyor. Kasım 2013’te merkez sağ partilerin üye olduğu Avrupa Halk Partisi’ndeki gözlemci üyeliğini bırakıp, Avrupalı Muhafazakârlar ve Reformcular İttifakı’na üye olmaları da bu kayışın bir başka göstergesiydi. Artık paranoyaya varan ‘darbe’ söylemleri, paralel, yatay ve yamuk devlet teorileri, herkesin kendisini yok etmek istediğini sanan bir dikta yönetiminin sayıklamalarını andırıyor. Tüm işaretler “aşırı sağı” gösteriyor…

Siyasi yelpazedeki bu değişiklik Cumhuriyet Halk Partisi’ni (CHP) de etkilemişe benziyor. Kılıçdaroğlu’nun gelişiyle “merkez sola mı gidiyor” denilen CHP, yerel seçimlerde gösterdiği bazı adaylarla aksi yönde seyrediyor, merkezi hedefliyor izlenimini uyandırıyor. “Önemli olan seçimi kazanıp, AKP’yi zayıflatmak ve düşüşü başlatmak” denebilir ancak söz konusu adayların galip gelmeleri halinde bildikleri sağ politikaları mı yoksa partinin istediği ‘sol’ politikaları mı uygulayacağı belirsiz. Söylemlerden yola çıkarak sonuca varmak zor. İşin içinde kentler olunca korumacı sol politikalarla, rantçı sağ politikalar arasında ciddi farklar olduğunu belirtmek lazım.

Yelpazenin sağ tarafı kalabalıklaştı. Boşalan sol tarafta ise Özgürlük ve Dayanışma Partisi, Türkiye Komünist Partisi gibi az oy oranına sahip partilerle, birçok bileşenden oluşan Halkların Demokratik Partisi (HDP) kaldı. HDP bu boşluğu değerlendirip, CHP’nin sol seçmeninden oy almak istiyor. İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı Sırrı Süreyya Önder bunu açık açık söylüyor. Belki kendisi de farkında değil ama seçimi kazanmaktan çok CHP seçmeninin oylarını almaktan bahsediyor. Önder’e göre HDP İstanbul’da yüzde 20 oy alacak ve ertesi gün hepimiz ‘bambaşka bir ülkeye uyanacağız’. Hiç emin değilim. Önder CHP’den gelen oylarla yüzde 20’yi bulursa aksine aynı ülkede olacağız çünkü yüzde 20 Önder’e seçimi kazandırmayacak. İstanbul’u bu hale getiren Erdoğan-Topbaş yönetimi büyük bir olasılıkla bir beş yıl daha kenti yönetecek. Beş yıl sonra da İstanbul’dan geriye bir şey kalmayacak. Önder ‘herhalde’ bunun farkında değil. Tüm eleştirilerini CHP’ye yönelterek rakibinin Kadir Topbaş ya da AKP olmadığını belli ediyor.  

HDP daha önce CHP’nin yaptığı hatayı yapıyor. Solda tek biz varız diyerek sol seçmenin, ‘mecburen’ kendisine oy vereceğini düşünüyor. Şu ana kadar Önder’in İstanbul’un trafik sorununu nasıl çözeceğine, İstanbul’un kuzeyindeki yapılaşmaya nasıl dur diyeceğine, kenti nasıl küçülteceğine dair bir önerisini duymadım. Varsa yoksa Sarıgül. Baykal’ın Erdoğan ile yatıp kalktığı günleri hatırlatıyor.

HDP’nin kendisine CHP’yi hedef seçmesinin nedeni siyasi yelpazenin solundaki boşluk olabilir. Olabilir ancak HDP sol ya da sosyal demokrat oyları alabilmek için kendi içinde radikal değişiklikler yapmalı. Öncelikle Türkiye’yi bugünlere getiren ‘yetmez ama evetçi’ unsurları partiden atmalı. Referandumda çok tartmadan ‘evet’ oyu atmış, sonra pişman olmuşlardan bahsetmiyorum, bu işin bizzat kampanyasını yürüten 100-200 kişiden bahsediyorum. İkinci olmazsa olmaz da HDP’nin Kürt sorunu dışındaki sorunlarda da halkın yanında olacağını göstermesi. Solu temsil ettiğini söyleyen bir partinin sesi Gezi sürecinde, yolsuzluk meselesinde duyulmayacaksa ne zaman duyulacak? Ne zaman bu soruyu sorsak, “ama, çözüm süreci” deniyor. O zaman bu süreci şeffaflaştırın. Pazarlıkları biz de bilelim. AKP’ye referandumda evet diyerek güvenenlerin sonunu biliyoruz. Seçimden sonra iktidar istediğini alır, çözüm sürecini de rafa kaldırırsa şaşırmamalı.

Türkiye’deki seçim aritmetiği merkez sol ile solun birbiriyle beraber hareket etmesini gerektiriyor. Zor ama şart. Siyasette kayan eksen solda birliktelikle eski yerine oturtulabilir, dağılıp ayrışarak değil.