Özgür Gürbüz: Avusturya

Avusturya etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

Nükleer enerji demokrasiyi sevmez

Özgür Gürbüz-BirGün/23 Nisan 2018

Çernobil nükleer santralındaki kazanın üzerinden 32 yıl geçti. Santralın çekirdek erimesi yaşanan reaktörünün üstü iki yıl önce dev bir beton-çelik karışımı lahitle örtüldü. Çünkü içeride hâlâ radyasyon var. Sadece reaktörün erimiş kalbinde değil, santralı merkez alan 30 kilometre yarıçapındaki bir alanda toprakta, ağaçta, suda radyasyon var. İnsan ömrünün onlarca katı bir süre boyunca yaşamı tehdit edecek radyasyon denen o illetin korkunç yüzünü ilk kez 12 yıl önce Çernobil’e gittiğimde görmüştüm. Betonla, çelikle ve yalanla örtülecek bir mesele olmadığını o zaman daha iyi anladım. Şeffaf, yaşamı savunan, demokratik yönetimlerde, nükleer enerjinin var olamayacağını da.

Sinop Valiliği, provokasyonları ve güvenliği bahane edip dün Sinop’ta yapılması gereken mitingi yasaklamasaydı şimdi bu satırlarda izlenimlerimi okuyacaktınız. Ankara Valiliği de farklı davranmadı. 1 Mayıs İşçi Bayramı için hazırlanan bazı slogan ve afişlerin “anlamının anlaşılamadığı” gerekçesiyle tekrar gözden geçirilmesini istedi. Yasakladı aslında… Yasaklananlar sloganlar arasında “Nükleer Santral İstemiyoruz” da var. Valiliğin kafasını karıştıracak kadar anlaşılamaz olduğu kesin. Hükümetin kontrolündeki medya sabah akşam nükleer enerji hakkında yalan bilgiler yayarken ve halkı “biz nükleer isteriz” dedirtmeye çalışırken “istemiyoruz” diyen bir sloganın ülkedeki her beyni kontrol ettiğini sananlar tarafından anlaşılamaması şaşırtıcı değil.

Nükleer enerji doğası gereği demokrasiyi sevmez. Demokrasi de onu sevmez zaten. Nükleer santrallardaki ufak sızıntıların duyulmaması, bilinmemesi gerekir. Halkın bağımsız örgütler vasıtasıyla denetimlere katıldığı, şeffaf toplumlarda nükleer barınamaz. Nükleer enerjinin maliyetinin, 244 bin yıl radyoaktif kalan radyoaktif atık sorununun kamuoyunun gözleri önünde tartışıldığı bir ülkede nükleer santrale evet diyen kalmaz. Dört yıl için seçtiğiniz bir hükümet, nasıl olur da bizden sonra gelecek yüzlerce kuşağı ilgilendiren bir konuda karar alma hakkını kendinde görebilir? İşte size çocuklarımızın bayramını kutladığımız bir 23 Nisan sorusu! Bu soruyu tartışabilecek çok az demokrasi var dünyada. Nükleer enerjinin pahalı olduğunu, radyoaktif atıkların yok edilemediğini ve bir nükleer kazanın nelere yol açacağını bilen herkes nükleere “hayır” der. Hele de elektrik üretmenin onlarca daha temiz ve ucuz yolunun olduğunu öğrendiğinde.

Bu yüzden de nükleer enerji televizyonlarda canlı yayınlanan ve iki tarafın bir araya getirildiği açık oturumları sevmez. Bakınız Türkiye. Son yıllarda hükümetin elindeki kanallarda bir nükleer karşıtı gördünüz mü? Bırakın sadece nükleer enerjiye karşı birini konuşturmak, bir tartışma programını bile kaldıramaz nükleer enerji. O gün kaybederler. O yüzden de Enerji Bakanı, Mersin ve Sinop’a nükleer santral kurmak isteyen AKP yetkilileri, bir nükleer karşıtıyla tartışmaktan kaçar. Hodri meydan! Canlı yayın şartıyla ben hazırım.

Fukuşima öncesi 17 nükleer reaktörü olan Almanya’nın kazadan hemen sonra nükleer santrallarının hepsini 2022’ye kadar kapatma kararı alması ve şu ana kadar 10’unu kapatması da demokrasi nedeniyledir. Merkel kazadan önce tam tersini düşünen bir nükleerciydi. Kaza olduğunda hem gerçeği gördüğü hem de tüm Almanya’da sokağa çıkan nükleer karşıtlarına yenik düştüğü için bu kararı almak zorunda kaldı. İtalya ve Avusturya gibi ülkeler ise halk oylamalarıyla nükleerden vazgeçti. Avusturya bitmiş reaktörü çalıştırmadan kapattı, İtalya Çernobil sonrası 4 nükleer reaktörünün kapısına kilit vurdu. Demokrasi nükleeri sevmez demiştik, sandıkta ispatlandı.

Nükleer enerji bir ülkenin demokrasi seviyesini ölçmenin en iyi yollarından biridir. Bugün merkezden alınmış kararlarla yeni reaktör yapanlar Çin, Birleşik Arap Emirlikleri, Belarus gibi tek sesin hâkim olduğu yerler olurken, tartışan veya vazgeçenler ise demokratikleşme sürecinde birkaç adım önde olan Belçika, Norveç, İsviçre, Danimarka ve Yunanistan gibi ülkelerdir. Sinop Valisi ve onu kontrol eden Ankara’nın mitingleri yasaklamasının ardında da bu korku var. Demokratikleşme korkusu.

Bugün mitingleri, sloganları yasaklayanlara en iyi yanıt da demokrasiye sahip çıkılarak verilecek. Miting yaparak, basın açıklamalarına kitlesel katılımları sağlayarak, duyulması istenmeyen sloganları atarak ve 24 Haziran’da çok sesliliğe, demokrasiye karşı oy kullanarak. Oyunuzu nükleer santral yapanlara vermediğinizde bilin ki bu ülkede asıl kazanan demokrasi olacak. Çünkü nükleer enerji demokrasiyi sevmez.

Yargı havalimanına 'iklim için dur' dedi

Özgür Gürbüz-BirGün/20 Şubat 2017

İstanbul’da 2,5 milyon ağaç ve o ağaçların parçası olduğu ekosistemde yaşayan yüzlerce canlı 3. Havalimanı projesi için yok edile dursun, Avusturya’nın Federal İdare Mahkemesi, benzer bir projede doğa lehine karar verdi. Avusturya’nın başkenti Viyana’daki havalimanına eklenmesi düşünülen üçüncü piste dur diyen mahkemenin itiraz gerekçesi iklim değişikliği. Yol kenarına fidan dikerek çevreci olduklarını sananlar iyi okusun. Mahkeme, “Projenin olumlu yönleri, çok miktarda karbondioksit emisyonunun yaratacağı kirliliği meşrulaştıramaz” dedi. Uçaklar yakıt tüketimlerinin fazla olması nedeniyle diğer araçlara göre daha fazla seragazı üretiyor; iklim değişikliğine neden oluyor. Mahkeme de sefer sayısının artmasının dünyanın iklimini değiştireceğini söyleyerek havalimanının büyümesine izin vermedi.

Bizim 2,5 milyon ağacı göz kırpmadan kesmemiz, yerinden etmemiz tarihe kara harflerle, Avusturya’nın ekonomik büyüme, gelişme gibi argümanları bir yana bırakıp iklimi koruma adına daha fazla uçağa hayır demesi ise yaldızlı harflerle yazılacak. Bizde olsa iklim değişikliğini sadece Çin ve ABD’nin sorunu yapar, parayı da her şeyin önüne koyardık. Avusturya’nın seragazı emisyonları bizden daha az (yaklaşık 7’de 1’i) ama kendilerini dünyanın geleceği konusunda bizden daha sorumlu hissediyorlar. Şimdi gözler bir üst mahkemede. Havalimanını işleten şirket karara itiraz edeceğini söylüyor. Yılda 23 milyon yolcu kapasiteli havalimanı ülkeye 1 milyar avro civarında vergi geliri sağlıyor. Bakalım bu rakamlar mı yoksa çevre mi kazanacak?

Gelişmiş ülke dediğin artık uçak, araba sayısıyla ölçülmüyor. Bağımsız mahkemeler, halkın söz hakkı, çevreye gösterilen saygı bir ülkeyi gelişmiş yapıyor. Avusturya’nın kararı çevre hukuku açısından da çok önemli. İleriki günlerde iklim için durdurulan başka projelere de rastlayabiliriz.

Hava kirliliğinde dış güçleri geride bıraktık

Futbolda, ekonomide, eğitimde hep geride kalmak çoğumuzun moralini bozuyordu. En sonunda dış güçleri geride bıraktığımız bir alan bulduk. Hava kirliliğinde Türkiye Avrupa’daki hemen hemen her kenti geçerek, en kirli 10 kent listesine 8 kent sokmayı başardı. Guardian gazetesinin Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerini kullanarak yaptığı sıralamada, PM 2,5 değerleri esas alındı. Bunlar, havada bulunan insan saçının çapından üç kat küçük partiküller, soluduğumuzda sağlığımızı ciddi anlamda tehdit ediyorlar.

Listenin birinci sırasında Makedonya’dan Tetova var, onu Batman, Gaziantep ve Hakkari İzliyor. Bosna’dan Tuzla’nın yanısıra Siirt, Karaman, Iğdır, Isparta ve Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu’nun memleketi Afyon, Avrupa’nın havası en kirli 10 kenti arasında yer alıyor. Dünya Sağlık Örgütü PM2,5 değerlerinin yıllık ortalamasının metreküpte 10 mikrogram olması gerektiğini söylüyor. Batman’da bu rakam 67, Isparta’da 52. Sınır değerin 5-6 kat üstündeyiz. Hava kirliliğinin kaynakları belli. Enerji üretimi (başta kömür), ulaşım ve sanayi. Bir de bu kirliliği büyüten nedenler var. Bunun başında da çarpık kentleşme geliyor. Dev binalarla doldurduğunuz, parksız, yeşil alansız, trafiği sıkışık kentler hava kirliliğine davetiye çıkarıyor. PM 2,5 verilerinin yüksek olması ise özellikle ulaşım kaynaklı kirliliğe dikkat çekiyor. Avrupa’da dizel araçlar bu nedenle gözden düştü. Bizde ise ekonomik nedenlerden dolayı tercih ediliyor. Türkiye’de dizel otomobillerin pazar payı yüzde 62, dünyadaki en yüksek rakamlardan biri[1]”. Dizel araçlara sınırlama şart. Toplu taşımayı ihmal ederek, dev kentler yaparak, yeşil alanları yok ederek, hava kirliliğinin Türkiye’de daha çok can almasına, daha fazla insanı hasta etmesine davetiye çıkarıyoruz.

İzmir’den örnek proje
Ulaşım kaynaklı hava kirliliğini önleme konusunda belediyelere de büyük iş düşüyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi güzel bir adım attı; 20 elektrikli otobüsü denemeye başladı. Her şey yolunda giderse İzmir’de elektrikli yolcu otobüsü sayısı 400’e çıkacak. Otobüslerin menzili 250 km. Elektrikli araçlar gürültü ve egzoz gazı kirliliğine neden olmuyor ama bu sizi yanıltmasın. Sonuçta, otobüsün akülerini doldurduğunuz elektriğin hangi kaynaktan üretildiği önemli. O elektrik bir kömür santralinden geliyorsa hava yine kirlenir. İzmir Büyükşehir Belediyesi o konuyu da düşünmüş. Otobüslerin elektrik ihtiyacının (en azından bir kısmının) karşılanması için garaj ve son duraklara güneş panelleri yerleştirilecek. Güneş enerjisiyle çalışan otobüslerin dünyadaki en çevreci ulaşım seçeneği olduğunu söyleyip İzmir’e teşekkür edelim. Belediye, Kültürpark projesi için yapılan itirazları da değerlendirirse ‘yeşil belediyecilik’ konusunda herkese örnek olabilir.

[1] İPM, Türkiye’de Otomotiv Sektörüne Bakış, Peter Mock.