Özgür Gürbüz-BirGün/8 Mart 2022
Harita: Bankwatch |
1. Çernobil’den bilgi almak zorlaştı
24 Şubat sabahında Rusya’nın Belarus’tan
girerek ele geçirdiği Çernobil Nükleer Santralı’nda kontrol hâlâ Rusya’nın
elinde. Dünyanın en büyük nükleer kazalarından birine neden olan santralda atık
havuzu ve diğer depolama alanlarında kullanılmış yakıt ve birçok radyoaktif
materyal bulunuyor. Ukrayna kaynakları, 12 gündür çalışanların stres altında
olduğunu, vardiya değişimi yapamadıklarını belirtiyor. Çernobil Santralı’yla
sabit telefon ve cep telefonu bağlantısı yok. Bilgiler, muhtemelen, gizlice
yapılan görüşmelerden geliyor ve şu an için radyasyon seviyesinin tehlike
sınırında olmadığını belirtiyor. 1986 yılındaki kazadan sonra radyoaktif serpintiye
maruz kalan yasak bölgeden radyasyon verisi de alınamıyor. Uluslararası Atom
Enerjisi Ajansı (UAEA), soğutma suyu ve atıklarla ilgili riskin düşük olduğunu
vurguluyor ancak çalışanların baskı altında yanlış karar alabileceğine işaret
ediyor.
2. Zaporijya Santralı Rusya’nın kontrolüne
geçti
Zaporijya Nükleer Santral’ında çıkan yangın
ve çatışma görüntüleri tüm dünyaya korkulu anlar yaşattı. Rusya’nın ele
geçirdiği santralde Rus askerleri ile çalışanlar arasında gerginlik yaşanmıştı.
Durum iki gün öncesine göre daha sakin ancak cep telefonu kullanımı ve iletişim
sınırlandırılmış. Ukrayna Nükleer Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na (UNDDK) göre
radyasyon verileri normal seviyede. Silahlı askerlerin ve askeri araçların
çalışanlar üzerinde stres yarattığına dikkat çekilmiş. Santralın ele
geçirilmesi sırasında da stres kaynaklı tıbbi müdahaleler olduğundan
bahsedilmişti. Vardiyaların yeniden düzenlendiği ve durumun görece iyileştiği hem
UAEA hem de UNDDK tarafından açıklandı.
3. Santral hasar aldı mı?
Her iki kaynak da santralın aldığı hasarın
bir sızıntıya yol açmadığını belirtse de bilgiler farklı. UNDDK çatışmayla
ilgili iki önemli iddiada bulunuyor. 1 numaralı reaktör binasının hasar
aldığını ve iki top mermisinin kullanılmış nükleer yakıtların bekletildiği "kuru
depolama" tesisini vurduğunu öne sürüyor. UNDDK, hasarın büyüklüğü için
ayrıca inceleme yapılması gerektiğini, yangına neden olan bombalamanın da
eğitim binasında ciddi hasara yol açtığını yaptıkları yazılı açıklamada
belirtmiş. Uluslararası Atom Ajansı'nın 5 Mart 2022 tarihli basın bülteni ise
reaktör binası ve atık depolama tesisindeki hasardan bahsetmiyor ancak eğitim
binasındaki yangından bahsediyor. Daha önceki güncellemelerinde (4 Mart 2022,
Güncelleme 11) santrala saldırı sırasında iki kişinin yaralandığını da
belirtmişti. Bu bilgiye Ukrayna kaynakları yer vermemişti.
4. Nükleer kaza riski
Nükleer santraların terör saldırılarında
hedef olabileceğini gösteren birçok araştırma var. Zaporijya Nükleer
Santralı’nda yaşanan çatışma, nükleer santralların kaza riski dışında
savaşlarda da bilerek ya da bilmeyerek hedef olabileceklerini gösterdi. Nükleer
endüstri, bu saldırıların Fukuşima ya da Çernobil gibi bir kazaya neden
olmayacağını düşünüyor. Avrupa Nükleer Birliği Başkanı Leon Cizelj, “Bir başka
Fukuşima olması için gerçekten de sert bir saldırı olması gerekir” diyor. Nükleer
santralların güvenliği konusunda çalışan ve Nükleer Materyal Yönetimi Enstitüsü
üyesi Edwin Lyman ise Endişeli Bilim İnsanları Birliği için yazdığı bir
makalesinde, “Rusya’nın kasten Zaporijya’yı hedef aldığını bilmek mümkün olmasa
da bütün nükleer santrallar dolaylı ateş sonucu kritik destek sistemleri veya
çevreleyen tesislerde meydana gelecek bir hasar sonucunda nükleer erimeye ve
radyasyon sızıntısına neden olabilir, bu da binlerce kilometrekarelik bir alanı
kirletebilir” diyor.
5. Nükleer santrallarda son durum
Ukrayna'nın işgalden önce 15 adet çalışabilir durumda nükleer reaktörü vardı.
UNDDK'nin 7 Mart 2022 sabahında yaptığı güncellemeye göre, halihazırda elektrik üretimine devam eden reaktörler şunlar:
Zaporijya'da 2 ve 4 numaralı reaktörler, Rivno'da 2,3 ve 4 numaralı reaktörler,
Hmelnitski'de sadece 1 numaralı, Güney Ukraynalı Santralı'nda ise 1 ve 2
numaralı reaktörler. 15 reaktörden 7'si devre dışı; çalışanlardan ikisi
Rusya'nın kontrolünde. 2020 yılında nükleer reaktörler Ukrayna'nın elektrik
üretiminin yüzde 51'ini karşılamıştı. Nükleer santralların hepsi Rusya yapımı
ve yakıtlarının yüzde 60'ı da Rusya'dan geliyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder