Efsane Diş Hekimi

Dt. İlhami Gürbüz

O bir diş hekimiydi. İlhami Gürbüz. Babamdı elbette ama diş hekimi bir babaydı. Her şeyden önce hastaları gelirdi. Muayenehanesi onun eviydi. “Bize yatmaya gelirdi ama o muayenehanede yaşardı” desem abartmış olmam. Zorla emekli ettik onu ama direndi. Aramızdan ayrılana dek muayenehanesini kapatmadı. Geçen yıl, 13 Temmuz’dan iki hafta önce, ağabeyim dişlerime bakarken babamdan da gelip duruma bakmasını istedim. Eldivenleri eline geçirmesi, önlüğü giymesi ve koltuğa yerleşmesi birkaç dakika sürdü. Halbuki, kliniğe gelirken çok zor yürümüştü. Son hastası ben oldum. Şimdi bir yıl oldu. Son hastası onu çok özlüyor. 

Merzifon’da hastaları ona “Efsane Diş Hekimi” diyorlardı. Babalar Günü’nde siparişini verdiğim mezar taşına öyle yazdık. 

Anlatırlar... Merzifon’da muayenehanesini ilk açtığı zamanlar haftanın bir günü, durumu zorda olanlara ücretsiz bakarmış. Kasası boş olur ama randevu defteri 3-4 ay boş olmazdı.  Hiç anlamazdık bu işi. Babamın gönül zenginliğini şimdi daha iyi anlıyorum. Gönlü zengin, gerçekten seven dostlarının neden bu kadar çok olduğunu da… 

Dedim ya, babam diş hekimiydi. Benim için hâlâ sırlarla dolu biri o. Hayatımda bir kez de olsa bisiklete bindiğini görmesem, Van’da birinci geldiğine inanmazdım. O diş hekimliğinden başka bir şey yapmamış derdim. Pinponu böylesine iyi bildiğini gözlerimle görmesem, Macaristan-Türkiye maçının kadrolarını defalarca ezbere saydığını duymasam, sporla ilgilendiğine bile inanmazdım. Keşke bir de yüzmeyi öğrendiği "Van Denizi'nde" kulaç atarken görseydim babamı. Politikaya girişi de anlatılacak bir başka hikaye elbette ama belki başka bir zaman.

Yazılarımın hepsini okurdu. Bunu okuyamayacak. Elbet bir gün anlatacağım. 

Efsane diş hekimine, babama saygı ve özlemle.

"Bilirkişi"nin Akkuyu’da nükleere hayır demesi için 10 neden

Özgür Gürbüz/11 Temmuz 2016

Bugün Akkuyu için önemli bir gün. Daha önce iki kez Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan geri dönen Akkuyu Nükleer Santrali’nin ÇED (Çevre Etki Değerlendirme) raporu, binlerce itiraz dilekçesi hiçe sayılarak onaylanmıştı. Onaylanan ÇED’in iptali için birçok sivil toplum örgütü dava açtı. Şimdi de açılan dava kapsamında Akkuyu’da bilirkişi heyeti incelemelerde bulunuyor.

Bu ÇED raporuna ve projeye itiraz etmek için çok fazla neden var. Burada sadece 10 taneyle yetineceğim.

1.      Rüzgar, hidroelektrik, jeotermal gibi yerli kaynaklardan üretilen elektriği devlet daha ucuza (örneğin rüzgar için kilovatsaat (kWs) başına 7,3 sent) alırken, verilen alım garantisi yüzünden Rus nükleer santralinden daha pahalıya elektrik (kWs başına 12,5 sent) satın alınacak.

2.      Türkiye 60 yıl boyunca nükleer kaza riskiyle birlikte yaşayacak. Olası bir nükleer kazada Türkiye ekonomisi çökecek (Fukuşima’nın tahmini maliyeti 250-500 milyar dolar). Rusya ise birkaç milyar dolar tazminat ödeyip ülkesine dönecek.

3.      Doğalgazda bağımlı olduğumuz Rusya’ya elektrikte de bağımlı olunacak.

4.      Akkuyu’da üretilecek elektrik miktarının büyüklüğü ve doğalgazdaki aslan payı nedeniyle Rusya Türkiye’deki elektrik fiyatının belirleyicilerinden biri olacak.

5.      Orta ve düşük seviyedeki nükleer atıklar Akkuyu’da depolanacak. Yüzlerce yıl radyoaktif kalacak atıklar bize bırakılacak. Rusya’nın bu konuda sınırlı bir sorumluluğu olacak.

6.      Nükleer yakıttan, santralin sökümüne kadar, yaklaşık 100 yıl boyunca Rusya’ya bağımlı olunacak. Rusya ile olası bir anlaşmazlıkta, doğalgaz ve nükleer yakıt açığı belirecek. Suriye krizini herhalde herkes hatırlıyordur.

7.      Akkuyu Nükleer Güç Santralı’na (NGS) ait Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporlarında, sorumlu nükleer enerji mühendislerinin imzalarının taklit edildiği, raporların yatırımcı firma ve ÇED firması tarafından revize edildiği sırada hiçbir nükleer enerji mühendisi tarafından görülmediği anlaşıldı. Sahte imza skandalına rağmen, halkın güvenliğini bu kadar yakından ilgilendiren bir projenin ÇED raporu onaylanamaz.

8.      Elektrik talep tahminleri abartılı. TEİAŞ, 2013 tahmininde 2015 sonunda en düşük elektrik talebinin 278 milyar kWs olmasını bekliyordu. 2015 sonunda gerçekleşen ise sadece 263 milyar kWs. Bu neredeyse Akkuyu'da kurulmak istenen nükleer santralin üreteceği elektriğin yarısı kadar bir sapma demek. Abartılmış talep tahminlerine güvenerek nükleer gerekli diyenler Türkiye’yi yanıltıyor.

9.      Türkiye elektrik üretmek için nükleere muhtaç değil. Akkuyu’daki nükleer santral tam kapasite çalışırsa yılda 35 milyar kWs elektrik üreteceği belirtiliyor. Enerji Bakanlığı’nın da kabul ettiği güneş enerjisinden elektrik üretme potansiyeli yılda 380 milyar kWs. Bu potansiyelin 10’da birini değerlendirmek nükleer santrali gereksiz kılacak. Güneşin sürekli olmadığıyla ilgili söylenenler de genelde eski bilgilere dayanıyor. Yenilenebilir enerji kaynakları çok çeşitli. Güneş yokken rüzgar, rüzgar yokken biyokütle veya jeotermal kullanılabilir. Türkiye gibi çok seçeneğe sahip bir ülkede tek sorun planlama. Örneğin, güneş varken mevcut barajlarda depolanan su akşam saatlerinde kullanılarak güneşin açığı kapatılabilir. Akşam rüzgar esiyorsa, barajlar elektrik depolama görevine devam edebilir. Barajlar uygun değilse jeotermal ve biyokütle gibi depolanabilir kaynaklar devreye girebilir. Almanya gibi elektriğinin yüzde 33’ünden fazlasını yenilenebilir kaynaklardan üreten ülkeler bu uygulamalarla elektrik kesintisi yaşamadan hayatlarını devam ettiriyorlar. Bizde olmaz demek tamamen bilgisizliğe dayanıyor. Mesele sadece güneş de değil, Türkiye’nin şu andaki şartlarda ekonomik kabul edilen rüzgar potansiyeli de yılda 150-200 milyar kWs civarında. Akkuyu’ya ve Sinop’a gerek olmadığı ortada.

10.  Türkiye’nin enerji verimliliği ve tasarrufu potansiyeli değerlendirilirse nükleer santrallerin üreteceğinden fazla elektrik şebekeye verilir. 9. Kalkınma Planı’ndan: “Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİE) Genel Müdürlüğü tarafından yapılan çalışmalara göre sanayi, binalar ve ulaştırma sektörlerinde yapılacak verimlilik uygulamalarıyla hem genel enerji hem de elektrik tüketimlerinin yüzde 20-25 oranında düşürülmesi mümkün görülmektedir. Bunun elektrikteki karşılığı bugünkü tüketime bakarsak 60 milyar kWs’in üzerindedir. Kurulmak istenen iki nükleer santralden vazgeçip, mevcut elektrik enerjisini daha iyi kullansak yine elektriksiz kalmayız.

Hesap çok açık ve net. Bilirkişi heyetinin bu gerçekleri görmesi dileğiyle.

Deli Dumrul köprüsü

Özgür Gürbüz-BirGün/8 Temmuz 2016

İzmit Körfezi’ni birleştiren köprü açılışı terör saldırısı falan dinlemedi. Bindirilmiş kıtalara köprüde göbek atma emri verilmişti bir kere. Onlar da attılar köprüde göbeciklerini… Ne de olsa Atatürk Havalimanı’ndaki IŞİD saldırısı için göstermelik bir yas ilan edip, hamasete devam edecekti büyükleri. O kadar hizmet getirmiş adamlar, iki göbeciğin lafı mı olur?

Hizmet dediğiniz de öyle bir şey ki, duyan köprüyü devletin yaptığını sanır. Köprüyü Nurol, Makyol, Özaltın, Göçay ve Astaldi şirketlerinden oluşan birlik yaptı. Bedavaya yapmadı haliyle. Köprüden geçen de geçmeyen de parasını ödeyecek. Mevcut hükümet bu şirketlere köprüden her gün 40 bin araç geçecek diye garanti verdi. Garantiyi de araç başına 35 dolar, bugünkü kurdan hesaplarsak 100 TL belirledi. Köprü geçişi 88 TL olduğuna göre bir zarar söz konusu ama merak etmeyin, zarar eden şirket değil biziz. Devletimiz eksiği hazineden tamamlayıp şirkete ödeyecek. Onlar da parayı bizim vergilerimizden alacak elbette. Pamuk eller cebe gidecek sizin anlayacağınız. Tam bir Deli Dumrul hikayesi. Geçsen de geçmesen de para vereceksin. Benim gibi otomobilsiz yaşayanlar bile o köprüden başkalarının geçmesi için para ödeyecek. Hizmet denilen bu köprüyü kullanmasan bile parasını ödeyeceksin. Millet göbek atmasın da ne yapsın? Kenan Sofuoğlu’nun hız rekoru kırması da bundan. Kazık rekorunu gölgede bırakmak için.

İş burada bitse iyi… İhalenin devamında, İzmir’e kadar giden yollarda da (Orhangazi-Bursa, Bursa-Balıkesir, Balıkesir-İzmir) hep araç garantisi verilmiş. Otoyollar sinek avlarsa bu şirketleri kurtarmak için halk devreye girecek. Deli Dumrul otoyoldan geçenden de geçmeyenden de para alacak. Sonra da çıkıp, bakın size köprü, otoyol yaptık diyecek? Bu zihniyet yayılırsa yakında bakkallar parayla sattığı ekmeği bize hizmet diye yedirir, satamadığı, elde kalan ekmek için de mahallelinin para toplayıp zararını karşılamasını ister.

Ülkeyi uzun zamandır bu ‘Deli Dumrul ekonomisi’ yönettiği için millet hizmet kelimesinin anlamını da unuttu. Çocuğunu okula gönder, para isterler. Hastaneye gidersin, para isterler. Belediyeler kaldırım yapar, para ister. Çöp toplanır, yine para isterler. Yediğimiz ekmek, içtiğimiz su da bedava değil. Vatandaşın vergisi nereye gidiyor o hiç belli değil? Devlet zaten yapması gereken her işi artık parayla yapıyor. Üstüne, marifetmiş gibi size hizmet ettik diye ilan verip, kurdele kesiyor. Parasını sen mi verdin de kesiyorsun o kurdeleyi? Bari, bırak da biz keselim.

Bir de yanlış hizmet diye bir şey var. Prof. Güngör Evren anlatıyor. İzmit Körfezi Köprüsü’nün 2008 yılı başındaki ihale ilanında bir gidiş, bir dönüş demiryolu hattı varmış. Aynı yılın Ağustos ayında demiryolu kısmı projeden çıkarılmış. Evren, “Körfez Köprüsü üzerindeki raylar kaldırılmasaydı, İstanbul ülkemizin nüfus ve gelir bakımından ilk sıralarındaki Bursa, Ankara, İzmir ile etkin demiryolu bağlantılarına kavuşacaktı. İstanbul’u Bursa’ya bağlayacak hattın İnönü’ye kadar uzatılması ile bir yandan Bursa İstanbul’a ve Ankara’ya bağlanırken, öte yandan yapılmakta olan İstanbul-Ankara hattından 50 km kadar kısa ve daha ucuz uygun bir hat oluşacaktı” diyor. Hadi, tutmayın göbecikleri, paylaşın köprü üstünde çektirdiğiniz fotoğrafları.

İhaleleri geçecek araç sayısına bağlayanlar, zenginden alamadıkları vergileri petrol üzerinden toplamaya çalışanlar, ekonomiyi otomotiv sektörüne teslim edenler elbette demiryolu projelerini göstermelikten öteye götürmezler. Marmaray açılmadan 3. Köprü’nün, sadece motorlu taşıtlara yol veren Avrasya Tüneli’nin garantilenmesi ondandır. Aman petrolcüleri, otomobilcileri kızdırmayalım.  Bu devlet şirketlerin zaten, biz ise köleleri olmak için onlara oy verenleriz sadece.

Beyinlerimiz öyle uyutuldu ki, gerçek hizmetin ne olduğunu unuttuk. Deli Dumrullara alkış tutar olduk.

Üniversitede 'nükleer propaganda' merkezi

Mersin Akkuyu’da nükleer santral kurmak isteyen Rus devlet şirketi, İstanbul ve Mersin’deki merkezlerinde nükleer enerji propagandası yapmaya devam ediyor. İTÜ’de yer alan merkezin son hedefi ortaokul öğrencileri.

Özgür Gürbüz-BirGün/26 Haziran 2016

Mersin Akkuyu’da nükleer santral kurmak için Türkiye ile uluslararası anlaşmaya imza atan Rusya, bir yandan da nükleer enerji konusunda halkın direncini kırmaya çalışıyor. Mersin’de bu ay başı açıklanan beş bin kişilik anket sonuçları, Mersinlilerin yüzde 79’unun Türkiye’de nükleer enerjiye geçilmesini istemediğini ortaya koymasına rağmen, Rus devlet şirketi Rosatom’un Türkiye’deki uzantısı Akkuyu NGS şirketi, Büyükeceli (Akkuyu), Mersin ve İstanbul’da açtığı ve ‘bilgilendirme merkezi’ adı verilen yerlerde nükleer enerji propagandası yapıyor.

Ortaokul öğrencilerine nükleer övgüsü
Devlet kurumlarıyla işbirliği yapan merkezler, zaman zaman okullardan getirilen öğrencilere de nükleeri öven, yenilenebilir enerji kaynaklarını yeren bilgiler veriyor. 2014 yılında açılan İstanbul Teknik Üniversitesi’ndeki (İTÜ) merkeze getirilen öğrenciler arasında artık ortaokul öğrencileri bile var. Öğrencilere dağıtılan broşürlerde ise ‘nükleer yakıt ile çalışan santrallerin çok ucuz enerji ürettiği’, ‘güneş ve rüzgardan enerji elde edilmesiyle doğa şartlarına aşırı bağımlı olunduğu’ gibi tartışmalı ve akla zarar bilgiler yer alıyor. 

İçerikte ne Çernobil ne Fukuşima var!

İTÜ’deki merkezde nükleer enerji eğitimine katılan çocuklara dağıtılan broşürde nükleer kaza riskinden, Çernobil veya Fukuşima’da olanlardan hiç bahsedilmiyor. Radyasyon konusu ise “güneş ışığına maruz kalındığında size radyasyon bulaşır mı” denerek bilimsellikten uzak bir yanıtla geçiştiriliyor. 

Üniversite propagandaya alet

Nükleer mühendis Prof. Dr. Tolga Yarman ise, “kaza riski” konusunda farklı düşünüyor. Fukuşima kazası sonrası pekiştirdiği kaza risk olasılık hesapları zemininde, merkezlerde anlatılan bilgilerle katiyen aynı fikirde olmadığını belirten Yarman, yaşanan üç büyük kazaya (Üç Mil Adası-ABD, Çernobil ve Fukuşima) bakarak her biri Keban Barajı gücünde 100 nükleer reaktörden ez az birinin, 40 yıllık ömrü içerisinde, hiç bir kaza senaryosunun öngerememiş olacağı bir süreç sergileyerek, felakete sebep olduğunun ortaya çıktığının altını çiziyor. Yarman, “Dolayısıyla, kaza riski, yaklaşık yüzde 1’dir ve bizlerin öğrenci olduğumuz yıllarda hesaplanandan, 1000 değilse bile, asgarî 100 kat daha yükseğe tırmanmıştır” diyor ve ekliyor: “Karar merciinde olsam, böylesi yüksek bir riski, hiç bir biçimde göze alamazdım. Bunun altını önemle çiziyorum. Bir üniversite biriminin, her ne olursa olsun, milyar dolarlık şirketlerin, üstelik bilime gözlerini kapayarak, basit bir propagandisti gibi davranmasını kınıyorum”. 

Beni ‘Akkuyu’larda Merdivensiz Bıraktın adlı kitabın yazarı Filiz Yavuz ise “bu kadar niteliksiz bir broşüre imza atmaktan çekinmedikleri için Türkiye’nin en önemli ve saygın üniversitelerinden biri olan İTÜ açısından üzüldüğümü belirtmeliyim” diyor. Yavuz çocuklara dağıtılan broşürü, “Bilimsellikten son derece uzak bu broşürde de sıkça tekrarlanan nükleer enerjinin ucuz ve verimli olduğu argümanının yanı sıra Türkiye’nin enerjiye ihtiyacının giderek arttığı, nükleer santrallerin istihdam sağlayacağı, nükleer santraller yapıldığı takdirde Türkiye’nin dışa bağımlılığının azalacağı argümanları da dillerden düşürülmüyor. Bu argümanların hiç birisi doğru değil! Konu, yaşamı tehdit eden atık sorunu ve kaza riski üzerinden tartışılmıyor. İşlerine gelmediği için atık sorununu ve kaza riskini küçümseme eğilimindeler” sözleriyle değerlendiriyor. Yavuz, broşürde geçiştirilen nükleer atık sorununa da değinerek, içinde yüzbinlerce yıl tehlike arz edecek maddeleri barındıran nükleer atıklara dünyanın hiç bir ülkesinde çözüm bulunamadığına dikkat çekiyor. 

Doğa talanı yerine doğaya uyum

Rosatom, İTÜ, Arı Teknokent ve Akkuyu NGS’nin bilgilendirme merkezinin ortakları olarak belirtildiği broşürde sadece nükleer enerji övülmüyor aynı zamanda güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynakları da kötüleniyor. Solarbaba Platformu kurucusu Ateş Uğurel, yenilenebilir enerji kaynaklarının insanı doğa şartlarına bağımlı kıldığı argümanının doğru olmadığını söylüyor. Uğurel, “Güneş enerjisinden bahsedersek zaten tam ihtiyacın oldugu zaman (yazın-öğlen) elektrik üretip en yüksek talebe yanıt veriyor. Bu bir bağımlılık değil, faydalı bir durum. Elektrik depolama teknolojilerinin gelişimi ile birlikte 10 yıl içinde tüm rüzgar, güneş enerjisi santralları baz yük santral olacak, 7/24 elektrik üretecek” diyor. Güneş enerjisiyle ilgili çalışmalarıyla tanınan Uğurel, “Doğayı mahvetmek yerine, doğa şartlarına bağımlı olmak ve ona uyumlu bir yaşam modeli oluşturmak çok daha güzel bir alternatif” yorumunu yapıyor.