Türkiye'yi Kopenhag'da zorlu bir sınav bekliyor

Kopenhag İklim Zirvesi
Yazı Dizisi - Gün 2

Özgür Gürbüz-Gzt. Haberturk / 8 Aralik 2009

2004 yılında İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması’na imza atan, 2009 yılından itibaren de Kyoto Protokolü’ne taraf olan Türkiye’yi Kopenhag’da daha zorlu bir sınav bekliyor. Kyoto dahilinde 2012’ye kadar herhangi bir yükümlülüğü bulunmayan Türkiye’nin 2012 sonrası için açıkladığı tek hedef Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu’nun demeci. Seragazı emisyonlarını dünyada en hızlı arttıran ve bu nedenle de eleştirilen Türkiye için “artıştan indirim” formülünü öneren Eroğlu, 2020 yılında beklenen seragazı miktarını yüzde 11 oranında aşağıya çekebilecekleri taahhüdünde bulunmuştu.

Türkiye’nin müzakerelerde işi zor çünkü Kopenhag’daki heyete başkanlık eden Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Kadıoğlu’nun da belirttiği gibi, Türkiye EK-1 listesinde (Gelişmiş ülkeler) olup EK-B’de (Kyoto Protokolü uyarınca yükümlülük alan ülkelerin listesi) olmayan tek ülke. OECD üyesi, AB adayı; kendisine has bir statüsü var. Bu nedenle müzakereler yapılırken kendi durumuna yakın ülke bulup beraber hareket etmek de kolay değil. Türkiye, Hırvatistan ile birlikte kurduğu iki üyeli “Merkez Grubu”nun sözcüsü. EK-1 listesinde yer aldığı için ekonomik koşulları kendisine daha yakın olmasına rağmen, yükümlülük almayan ülkelerin listesinde yer alan Meksika, Güney Kore gibi gelişmekte olan ülkelerle aynı grupta yer alması da zorlaşıyor. Bu da pazarlık gücünü azaltıyor.

***
“Cezasız hedef almak istiyoruz”
Sedat Kadıoğlu
Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı

Yüzde 11’lik önerimiz sabit ama henüz sonuç almadığımız yeni çalışmalarımız var, her an durum değişebilir. Bahsettiğim çalışmalarımız rakama dökülünce yüzde 11’de değişiklik olabilir diye düşünüyorum ancak diğer ülkelerin açıkladığı hedeflerden çok biz ulusal şartlarımız çerçevesinde ne gerekiyorsa yapacağız. Herkes ABD’den çok şey bekliyordu ama ABD’nin açıkladığı rakamlar tatmin edici değil. Haziran ayında Bonn’da yapılan toplantıda Türkiye’nin durumunu, kişi başına düşen gayri safi hasılası, emisyonu, insani kalkınma endeksi gibi tüm indikatörleri tek tek belirterek anlattık. Türkiye’nin özel şartlarının Marakeş’teki toplantıda kabul edildiğine değindik. Cezasız hedef almak istediğimizi belirttik. Biz bugüne kadar Kyoto’nun hiçbir mekanizmasından yararlanmadık. Yeni hazırlanacak iklim rejiminde, yeni sektörel kredilerin açılması ve bundan yararlanmamız durumunda yüzde 11’lik oran daha fazla olabilir. Türkiye’de bu potansiyel var ama hepsinin de bir maliyeti var. Biz bundan sonraki oluşacak protokolde de EK-B (yükümlülüklerin belirlendiği liste) listesinde yer almak istemediğimizi de söyledik. EK-1 listesindeyiz ama emisyonlara baktığımızda OECD’nin altındayız. Meksika, Kore ve Çin gibi ülkeler Ek dışı ülkeler o nedenle bir arada olmanız çok zor. Onların sorumlulukları yok ama EK-1 listesi ülkelere sorumluluk verilmiş. AB adayı olduğumuz için aynı statüde olan Hırvatistan ile ortak grup kurduk. İleride grupları değiştirmek mümkün olabilir ama bu siyasi bir karar.

***
Çin’in hedefi Türkiye’yi zorluyor
Yunus Arıkan ICLEI – Sürdürülebilir Kentler Birliği İklim Merkezi Yöneticisi

Türkiye’yi zorlu bir müzakere süreci bekliyor. Dikkatli ve kararlı olunmazsa ABD ve Çin´in bile yer aldığı yeni bir süreçte Türkiye’nin dışarıda kalması ya da olumsuz bir anlaşmaya imza atması olası. Açık söylemek gerekirse, Çin’in dahi karbon yoğunluğunun 2020 yılında 2005 yılına göre yüzde 40-45 oranında azaltacağını açıkladığı bir ortamda, Türkiye’nin OECD üyeliği, Ek-I ülkesi olması ve AB adaylığı nedeniyle daha sert bir önlem alması kaçınılmaz bir sonuç olarak karşımıza çıkabilir. Türkiye Kopenhag´da, gerçekçi, kapsamlı, kararlı ve cesur bir müzakere stratejisi belirlemezse, Çin gibi karbon yoğunluğunu azaltmak yerine Ek-B ülkeleri gibi 1990 yılına göre mutlak azaltım hedefleri almak zorunda kalabilir. Türkiye’nin OECD bünyesinde yer alan ancak Kyoto Protokolü’nün Ek-B listesinde yer almayan Güney Kore ve Meksika ve diğer uygun ülkelerle beraber oluşturabileceği yeni bir Ek-C listesi hala geçerli bir seçenek hatta Çin´in kararlı çıkışı sonucunda neredeyse tek çıkış yolu olarak değerlendirilebilir. Türk hükümetinin böyle bir müzakere stratejisi izleyip izlemeyeceği ya da bunun dışında nasıl bir seçenek içerisinde olduğuna dair henüz kamuoyuna açıklanmış bir bilgi yok. Gerek müzakere pozisyonunun zorluğu gerek uluslararası alandaki ilişkilerin zayıflığı dikkate alındığında Kopenhag Zirvesi’nden Türkiye için olumsuz bir sonuç çıkması halinde bunu, “Türkiye’nin kalkınmasını engellemek için uluslararası toplumların uyguladığı bir komplo olarak algılamak yerine, “kendi düşen ağlamaz” şeklinde yorumlamak daha doğru olacaktır. *** Seragazı emisyonları artıyor 2008 yılındaki fosil yakıt kaynaklı küresel seragazı emisyonları 1990’a göre yüzde 40 fazla. Küresel emisyonlar bugünkü seviyelerinde sabitlense ve 2030 yılı sonrası sıfır emisyon gerçekleşse bile, 20 yıl boyunca atmosfere bırakılacak emisyonlar, yüzde 25 olasılıkla ortalama sıcaklığın 2 dereceyi geçmesine engel olamayacak. Bu nedenle radikal önlem alınması şart.

*** Sekiz bin vestiyer
Kopenhag’daki iklim zirvesine 192 ülkenin üst düzey bürokratları ve devlet liderlerinin katılması bekleniyor. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün de 17 Aralık’ta Kopenhag’da olacağı gelen bilgiler arasında. Sivil toplum kuruluşları, iş dünyasının temsilcileriyle beraber 15. Taraflar Toplantısı’na (COP 15) 15 binin üzerinde katılımcı bekleniyor. Toplantı merkezinde 5 bin 500 bilgisayar ve 8 bin kişinin ceketini asabileceği vestiyer var. Toplantı boyunca 200 bin kişiye yetecek yemek ve yine bir o kadar da organik kahve tüketileceği tahmin ediliyor. Daha da önemlisi, 15 bin katılımcı, Kopenhag’daki zirve boyunca yaklaşık olarak 41 bin ton civarında CO2 eşdeğeri seragazı atmosfere salınmış olacak. Bu rakamın yüzde 90’ının zirveye gelen katılımcıların uçakla yaptıkları seyahatlerinden kaynaklanacağı tahmin ediliyor. Bu rakam bir Afrika ülkesi olan Çad’ın yıllık emisyonlarının yine yaklaşık yarısına eşdeğer. Bu nedenle zirveyi eleştiren ve video konferansla yapılmasını öneren çevreciler de var.

***
Buzlar beklenenden hızlı eriyor
Yaz aylarında Artik’teki buzulların erimesi iklim modellerinde yapılan tahminlerin ötesine geçti. 2007-2009 yıllarında bu bölgede İklim Değişikliği Paneli’nin 4. ve son raporunun yüzde 40 üzerinde erime gerçekleşti. YARIN: Politikacılar ne diyor?

İki Derecenin Gölgesinde Kopenhag İklim Zirvesi

Kopenhag İklim Zirvesi
Yazı Dizisi - Gün 1

Giriş...

İki hafta boyunca dünyanın gözü Danimarka’nın başkenti Kopenhag’taki iklim zirvesinde olacak. Küresel ısınmayı durdurmak için küçük ve bir ilk adım olarak değerlendirilen Kyoto Protokolü 2012 yılında sona eriyor. Kopenhag’daki iklim zirvesinde ya Kyoto’nun veliahdı belirlenecek ya da dünyanın kaderinin tayini bir başka bahara kalacak.

Özgür Gürbüz-Gzt. Haberturk / 7 Aralık 2009 *

Dünyayı çevreleyen sera gazları, güneş ışınlarıyla yerküreye gelen ısının bir bölümünü hapsederek gezegenin ortalama sıcaklığını yaşam için ideal olan 14 derecede tutuyor. Büyük bir bölümü karbondioksit, metan ve azot oksitten oluşan seragazları olmasa, sıcaklığın -19 dereceye kadar düşeceği tahmin ediliyor. Endüstri devrimiyle birlikte atmosfere daha fazla seragazı salınması ise daha fazla ısı tutulmasına neden oldu. Ortalama sıcaklık son yüz yılda 0,74 derece arttı. Bu artışın 2 derecenin üzerine çıkması halinde birçok bilim insanı geri dönülemeyecek noktaya gelineceğine inanıyor.

Kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtların kullanımı azaltılmazsa, Uluslararası İklim Değişikliği Paneli bu yüzyılın sonunda 3 derecelik sıcaklık artışını kaçınılmaz görüyor. Birçok araştırma bu yüzyıl sonunda deniz seviyesindeki yükselişin 1,5 metreyi bulacağını öngörüyor. Kutuptaki buzulların erimesi halinde bu yükselişin 6 metreyi bulacağını tahmin edenler de var. Yükselen deniz seviyesi tatlı sulara tuzlu suların karışması ve tarımdan içme suyuna birçok sorun yaşanması anlamına geliyor. Küresel ısınma durdurulamazsa fırtınaların sayısı ve şiddeti, kuraklıklar artacak. Sadece Afrika’da 250 milyon insanın 2020’de susuzluk çekeceği tahmin ediliyor. Sıcaklık artışına bağlı olarak sıtma gibi hastalıkların yayılacak. Toprakları sular altında kalacak ada devletleri başta olmak üzere, kuraklık ve susuzluk gibi afetlerden etkilenen milyonlarca insan, “iklim göçmeni” olarak başka ülkelere gidecek. Bu felaketleri önlemek için bir umut niteliğinde olan Kopenhag’daki zirvede ise dünya devletleri ortak bir çözüm önerisi üzerinde anlaşmaya çalışacak.

***
“Türkiye’nin stratejisi kervan yolda düzülür”
Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu
İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölüm Başkanı

Toplantı öncesinde birçok taslak metin var. Taslakların çok olması bu toplantıdan sonuç alınmasını güçleştiriyor. Taslakların bazıları üzerinde anlaşılsa ve onlar üzerinde müzakere yürüseydi sonuç alınması daha kolay olabilirdi. Ülklerin açıkladığı hedefler de düşük ancak bu bir taktik de olabilir. Beklentiler düşürüldükten sonra hedeflerde yapılacak ufak bir yükseliş bile çok olumu karşılanabilir. Bunu herkes kullanıyor, Türkiye’de yapıyor. 12 Kasım’da İstanbul’da yapılan ve üst düzey bürokrat ve milletvekillerinin katıldığı bir toplantıdan anladığım kadarıyla Türkiye bugünkü pozisyonunu muhafaza etmek ve hiçbir şey yapmak istemiyor. Yetkililer hedef, belli bir rakam veremeyiz diyorlar ama bununla beraber temiz teknolojilere geçmek gibi konularda kredi ve finansman desteğine açık olduklarını belirtiyorlar. Türkiye’nin durumunun karışık olduğu, tarihsel olarak kirletmede düşük rol oynadığı ve kişi başına düşen emisyonlar sıralamasında arka sıralarda yer aldığı argümanları var. Bence Türkiye’nin böyle bir pozisyonda durması mümkün değil. Biz Avrupa Birliği(AB) adayıyız ve AB bu konuyu çok önemsiyor. Türkiye’nin böyle bir söylemle başlayıp diğer ülkelerin alacağı pozisyonlara bakarak bir şeyler yapacağını düşünüyorum. Türkiye’nin stratejisi kervan yolda düzülür. 2012’den sonra tüm dünya küresel ısınmayla mücadele ederken Türkiye gibi bir şey yapmayan ülkeler beleşçi durumuna düşecek. Üretilen mallar ayıplı sayılacak, ticareti bile etkileyecek. Türkiye’nin durumu özel ama bunu çok iyi şekilde anlatabilmesi gerekiyor. Sadece ağaç dikerim demekle olacak bir şey değil. Türkiye bu toplantılara bilimi arkasına alarak hazırlanmıyor. Örneğin Başbakan’ın bu konuda iklim değişikliğinden sorumlu bir akademik danışmanı yok. Konunun bilimsel ve etik tarafı unutuluyor. Eriyen buzullarda bir ayı var, küresel ısınma o ayının problemi sanılıyor.

***
Kyoto Protokolü nedir?
Türkiye’nin 5 Şubat 2009 tarihinde taraf olduğu Kyoto Protokolü, gelişmiş ülkelerin küresel ısınmaya yol açan seragazı emisyonlarını 2012 sonuna kadar 1990 yılındaki seviyenin en az yüzde 5 altına çekmesini öngörüyor. 1997 yılında Japonya’nın Kyoto kentinde kabul edilen protokol aslında 1994 yılındaki İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması’nı esas alıyor. Bu anlaşma gelişmiş ülkeleri EK-1 listesinde belirliyor. Kyoto Protokolü kabul edildiğinde Çerçeve Sözleşmesi’nin EK-1 listesi temel alınarak oluşturulan EK-B listesi ise yükümlülük alan ülkeleri belirliyor. Türkiye 1997 tarihinde Çerçeve Sözleşmesi tarafı olmadığı için bu listede yok ve 2012’ye kadar sorumluluk almadı.

***
Kopenhag’dan ne bekleniyor?
Kyoto, küresel ısınmayla mücadelede sorumluluğu ağırlıklı olarak gelişmiş ülkelere yükleyen bir başlangıç metniydi. Kopenhag’dan ise yine aynı nitelikte fakat daha yüksek hedefli bir anlaşma metni bekleniyor. 2020’ye gelindiğinde seragazı emisyonları 1990’ın yüzde 25-40, 2050’de ise yüzde 50 aşağısına çekecek bir anlaşma aranıyor.

YARIN: Türkiye Kopenhag stratejisi

*Editoryal süzgeçten geçmemiş hali yani düzgün olanı :)

“Lincoln veya Churchill gibi liderlere ihtiyacımız var”

Uzun yıllardır küresel ısınma konusunda çalışan ve Genel Yayın Yönetmenliği’ni yaptığı Açık Radyo’nun kapılarını da bu konuya açan Ömer Madra ile Kopenhag İklim Zirvesi öncesi zirveden beklentilerini konuştuk. Madra, Danimarka’dan karbon ticareti gibi etkisiz mekanizmalarla donatılmış yeni bir antlaşmanın çıkmasındansa, dünyayı radikal önlemler almaya itecek anlaşamama durumunu tercih ediyor. Toplantıyı izlemeye gideceği tahmin edilen 30 bine yakın çevreciden de büyük gösteriler bekliyor.

Özgür Gürbüz-Gazete Haberturk / 8 Aralik 2009
Fotoğraf: Erzade Ertem

- Kopenhag’dan beklentileriniz neler?

- Beklentileri özetlemek kolay değil. Ben dünyanın sayılı iklim bilimcilerinden James Hansen’ın tarafındayım. Hansen, Kopenhag’dan yıllardır süren tavizler, sulandırmalar ve aldatmacalar ışığında bir anlaşma çıkacaksa hiç anlaşma olmaması çok daha iyidir diyor. Ben de bu görüşe katılıyorum. AB ve birçok zengin ülkeler emisyonları en etkin kısma yolunu karbon ticareti gibi mekanizmalarda görüyor. Kopenhag’dan Kyoto benzeri bir anlaşma çıkacaksa kesinlikle işe yaramaz.

- Ülkelerin önerileri ve pazarlıkları nasıl değerlendiriyorsunuz?

- Politikacılar çağın bu en önemli sorunuyla yüzleşmekten kaçıyorlar. İklim değişikliği konusu pazarlık konusu olacak bir şey değil, en azından demokratik seçimlere sahip ülkelerin dünyasında. Hansen, kölelik ve Nazilerin Avrupa’daki yükselişi sırasında Lincoln ve Churchill’in tavrını örnek gösteriyor. Yani, köleliği yüzde 50 kaldıralım geri kalanına sonra bakalım diye pazarlığa girişemezsiniz. Seçilmiş liderler böyle gelmiş böyle gider durumu sürdürmek için gerçek sorunu kavradıkları halinde gerçek liderlik gösteremiyor. Kimse Rusya’ya doğalgazını, Suudi’lere petrolünü çıkartma demedi. Kömür santrallerine de yasak getirilmeli. Yapılacak tek bir şey lazım karbon vergisi getirmek ve Hansen Amerika bunu yaparsa herkes yapar diyor. Bunları yapacak Lincoln, Churchill gibi liderlere ihtiyacımız var ama Obama böyle cesur biri değil.

-Fosil yakıtlardan vazgeçmek mümkün mü?

- Mümkün ama fosil yakıtlar en ucuz enerji olduğu sürece bu olası değil. Fosil yakıtlar neden ucuz; sosyal maliyetler, sağlığa çevreye etkisi hesaplanmadığı için. Fosil yakıtlar pahalanırsa alternatiflere dönülecek. Kopenhag üç noktada sahtekarlık yapıyor. Salım indirimlerine izin veriyor bu hedeflerin hepsi yarım hedef. Sınırla ve pazarla mekanizmasıyla (Cap and Trade) petrol, doğalgaz ve kömür şirketlerinin kar amaçlarına hizmet ediyor ve ağaç dikmek gibi etkisiz yöntemleri destekleyerek bütün hedefleri anlamsız hale getiriyor. Kopenhag’da çok büyük gösteriler olacak, öyle olmasını da ümit ediyorum.

***
“Cep telefonu bile aldım, lanet olsun!”
Açık Radyo 12 gün boyunca 12 ayrı programla, Kopenhag Zirvesi’ni dinleyicilerine aktaracak. Cep telefonu kullanmayan ve uçakla seyahatten kaçınan Açık Radyo Genel Yayın Yönetmeni Ömer Madra, sırf bu toplantıyı aktarabilmek için bir cep telefonu bile aldı. Madra, “Cep telefonu bile aldım, lanet olsun!” diyor.

Cumhurbaşkanı Gül, Kopenhag yolcusu

Kopenhag’ta yapılacak olan iklim zirvesi bugün başlıyor. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 17 Aralık’ta zirveye katılacak ve küresel ısınma görüşmelerinde Türkiye Heyeti’ne son iki gün başkanlık yapacak. ABD Başkanı Barrack Obama da son gün Danimarka’da olacak.

Özgür Gürbüz-Gazete Haberturk / 7 Aralik 2009

Gazete Habertürk’ün resmi kaynaklardan aldığı duyumlara göre Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da 8-18 Aralık tarihleri arasında gerçekleşecek olan iklim değişikliği görüşmelerine katılacak. 17 Aralık’ta toplantılara katılacak olan Abdullah Gül, ülkelerin ulusal açıklamalarının yapıldığı 17 Aralık 2009 tarihinde Kopenhag’da olacak ve büyük bir olasılıkla aynı akşam Danimarka Kraliçesi tarafından ülke liderleri onuruna verilecek yemeğe de katılacak. Abdullah Gül, görüşmeler olumlu sonuçlanır ve toplantıda Kyoto Protokolü’nün yerini alacak tarihi bir karar alınırsa, kararın açıklanacağı 18 Aralık 2009 tarihinde de Türkiye’den giden heyetin başında olacak. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e, Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu da eşlik edecek. Başbakan Recep tayyip Erdoğan’ın katılımı da kulislerde konuşuluyor ancak Cumhurbaşkanı Gül’ün katılması durumunda Başbakan’ın Danimarka’ya gitmeyeceği belirtiliyor.

Türkiye'den 100'e yakın katılımcı
Kopenhag’daki iklim zirvesine Türkiye’den yarısı bürokratlardan oluşan yaklaşık 85 kişilik bir heyet katılacak. Bu 85 kişinin içinde yer alamayan diğer sivil toplum kuruluşu temsilcileriyle bu rakamın 100’ü bulması bekleniyor. 7 Aralık tarihinde başlayacak görüşmelerin ilk haftasında Türkiye’den giden heyete Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Kadıoğlu başkanlık yapacak. İkinci hafta ise görevi Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı Hasan Zuhuri Sarıkaya devralacak. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Kopenhag’a gelmesiyle heyetin temsili bizzat Cumhurbaşkanı tarafından yapılacak.

Obama son gün geliyor
Kopenhag’daki zirveye şu ana kadar 65 liderin katılacağı bildirildi. Atmosfere en çok karbondioksit emisyonu bırakan üç ülke olan Çin, ABD ve Hindistan’ın liderlerinden şu ana kadar sadece ABD Başkanı Barrack Obama katılımıyla ilgili bilgi verdi. Obama, 15. Taraflar Toplantısı’nın son gününe katılacağını açıkladı. Toplantıya geleceğini söyleyen ve diğer liderleri de davet eden İngiltere Başbaklanı Gordon Brown’ın katılımı kesin gibi. Avustralya, Brezilya, Fransa, Almanya, Japonya, İspanya ve Endonezya liderlerinin de İklim Zirvesi’ne katılmayı planladığı belirtiliyor. Zirveye ev sahipliği yapan Danimarka, 191 ülke liderini toplantıya katılmaya çağırmıştı.

***
“İklim için van minüt”
Greenpeace tüm dünya liderlerinin Kopenhag’daki toplantıya katılması için yaptığı posterli kampanyaya Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ı da ekledi. Erdoğan, 2030 yılındaki temsili fotoğrafının yer aldığı posterde, Kopenhag’daki toplantıya gitmeyip, iklim değişikliğini önleme şansını yitirdikleri için özür dilerken görülüyor. İklim için van minüt kampanyası yapan Greenpeace, Erdoğan’ın Davos’taki fotoğrafı üzerinde oynayarak Başbakan’ı yaşlandırmış.