Geçen hafta yaşanan doğalgaz krizi sırasında çözüm için en çok yerli kaynakların adı geçti. Ancak, 2005'te yasası çıkan ve 2007'de devreye girmesi beklenen yerli kaynaklardan elde edilecek elektriğe ne kadar ödeneceği hala belli değil. Belirsizlik yüzünden kredi almakta zorlanan yatırımcı harekete geçemiyor.
Özgür Gürbüz - Referans / 31 Ocak 2006
Yenilenebilir enerji kaynakları olarak da adlandırılan rüzgar, su, jeotermal gibi enerji kaynaklarını destekleyen ilk yasa Türkiye'de 18 Mayıs 2005'te yürürlüğe girmesine rağmen, bu kaynaklardan üretilecek elektrik enerjisi için üreticiye ne kadar fiyat verileceği hala belirsiz. Yasaya göre, 2011 yılı sonuna kadar satın alınacak elektrik için fiyat, Enerji Piyasası Denetleme Kurulu'nun(EPDK) belirlediği bir önceki yıla ait Türkiye ortalama elektrik toptan satış fiyatı olacak. Bakanlar Kurulu ise eğer gerekli görürse, her yıl bu fiyatı yüzde 20 kadar artırabilecek. "Projelere finansman sağlanabilmesi için üreteceğimiz elektrik enerjisinin alım fiyatının belli olmuş olması bir zorunluluk" diyen Rüzgar Enerjisi Santralleri Yatırımcıları Derneği (RESYAD) Başkanı Selahattin Baysal, yasanın çıkmasından bu yana yedi ay geçmesine rağmen henüz Türkiye Ortalama Elektrik Toptan Satış Fiyatı'nda bir düzenleme yapılmadığına dikkat çekti.
RESYAD yetkilileri elektrik piyasası mevzuatı gereği, yatırımları lisans süreleri içerisinde tamamlayıp işletmeye alma yükümlülükleri olduğunu anımsatarak, ortalama fiyatın açıklanmasının yanı sıra, nasıl hesaplanacağı konusunda da kamuoyunun bilgilendirilmesini istiyor. Baysal, EPDK'nin 2005 yılı ortalamasını açıklaması için 7 ay önce kuruma başvurduklarını belirterek, "Açıklayamıyorlar, çünkü çapraz sübvansiyonlar var. EÜAŞ santrallerinde ve hidroelektrik santrallerde elektriğin ne kadara mal edildiği belli değil" dedi. Baysal, EPDK tarafından TEDAŞ'ın mali durumunun düzeltilmesi amacıyla yapıldığı açıklanan yüzde 20'lik indirimin, Türkiye ortalama elektrik toptan satış fiyatını düşüreceğinden endişe duyduklarını ifade etti.
RESYAD'ın yatırımların önünde engel olarak sıraladığı bir başka konu da fiyattaki kur riski. Yenilenebilir enerji kaynaklarına kredi vermeyi kabul eden yabancı bankalar, alım garantisinin Yeni Türk Lirası üzerinden yapılması konusunda da rahatsız. Krediyi yabancı para cinsinden verecek olan finans kuruluşları, Yeni Türk Lirası'nda yaşanacak olası bir değişikliğin yatırımcıyı ödeme konusunda zor durumda bırakacağını düşünüyor. Bu da kredi alınmasını zorlaştırıyor. Yasanın çıkmasından önce de konuyu defalarca gündeme getirdiklerini söyleyen Baysal, "Enerji Bakanı, EPDK iyi niyetli ama yenilenebilir enerji kaynaklarının önündeki asıl engel, asılsızca bu kaynakların engellenmesine çalışan Hazine'den sorumlu bakandır" görüşünü savundu.
Çin nükleere temkinli yaklaşıyor
Son 20 yılda ortalama yüzde 9.5'ları bulan büyüme hızı, 1 milyar 300 milyonu bulan nüfus ve 2004'te 4 bin 600 dolara ulaşan kişi başına düşen milli gelirle devamlı büyüyen Çin'de enerji ihtiyacı da hızla artıyor. Buna rağmen Çin, nükleere temkinli yaklaşıyor.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / Ocak 2006
Çin'i, sadece dünyanın en büyük barajına ya da seddine sahip ülke olarak tanımlarsak haksızlık etmiş oluruz. Bugün toplam elektriğin yüzde 2'sini sağlayan nükleer enerjinin, 2020 için tasarlanan tüm projeler hayata geçse dahi, toplam kurulu güç içinde payının yüzde 5'i geçemeyeceği tahmin ediliyor. 2003 yılı rakamlarına göre 338 GW'lık (gigavat) kurulu güce sahip olan Çin'in kapasitesinin 253 GW'ı termik santrallerden, 83 GW'ı hidroelektrikten ve sadece 2 GW'ı nükleerden oluşuyor. Üretilen 1 trilyon 807 milyar kilovatsaatlik elektriğin de sadece 42 milyon kilovatsaati nükleerden geliyor. Geçtiğimiz günlerde TÜSİAD ve Boğaziçi Üniversitesi'nin konuğu olarak Türkiye'ye gelen Çin, Silah Kontrol ve Silahsızlanma Grubu Araştırma Bölümü Direktörü Teng Jianqun, Çin'de daha az nükleer santral olmasının tamamen politik bir karar olduğunu söylüyor. Jianqun, "Hindistan'da sanırım 15'ten fazla nükleer santral var. Çin'de bu sayı daha az. Bu santraller 1990'larda faaliyete geçti. Çin, enerji kaynaklarında çeşitliliğe gitti ve nükleeri en son seçenek olarak gördü" diyor. İşletmede 9 santrali olan Çin'in inşa halinde olan 1 ve planlanan 4 nükleer santrali daha var.
Jianqun, Çin'in kalkınmasının büyük ölçüde enerjiyle, özellikle de petrolle bağlantılı olduğunu söylüyor. Nükleer enerjide bir başka çeşit enerji kaynağı ama kolay değil diyen Jianqun,"Sadece teknik olarak değil, güvenlik açısından da kolay değil. Çevrenin korunması açısından; eğer nükleer santral kaynaklı bir kaza olursa sonuç felaket" diyor. Jianqun Avrupa ve Çin'in enerji politikalarındaki farklılığı da şöyle açıklıyor: "Çin petrolü elektrik üretmek için kullanmıyor örneğin, sadece ulaşımda kullanıyor. Su, kömür, petrol, rüzgar ve nükleer gibi başka seçeneklerimiz de var ama Çin'in en büyük enerji kaynağı kömür". Jianqun, "Bugün, birçok Batı ülkesi kendi ülkelerinde nükleer santral kurmaya sıcak bakmıyor. Çin'in de bazı nükleer planları var. Teknolojinin kontrol altında tutulabileceğini düşünüyorum ama yine de kimse bilemez" diyor.
Çin'de 2004 yılında ihraç edilen petrolün kullanılan petrol içindeki oranı yüzde 48'lere kadar çıktı. Dünyanın en çok kömür kullanan ülkesi olan Çin, yılda 957 milyon ton petrole eşdeğer kömür kullanıyor. Bu yüzden de iklim değişikliğine neden olduğu bilinen sera gazları içinde başı çeken karbondioksit emisyonlarında, 1 milyar tonun üzerinde bir rakama ulaşmış durumda. Yine de bu rakam her gün Çin'den 3 kat daha fazla petrol kullanan ve nüfusu Çin'in neredeyse 5'te 1'i olan ABD'den daha az. Dünyanın en çok karbondioksit emisyonuna neden olan ABD'de ise yılda 1 milyar 616 milyon ton karbondioksit atmosfere salınıyor.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / Ocak 2006
Çin'i, sadece dünyanın en büyük barajına ya da seddine sahip ülke olarak tanımlarsak haksızlık etmiş oluruz. Bugün toplam elektriğin yüzde 2'sini sağlayan nükleer enerjinin, 2020 için tasarlanan tüm projeler hayata geçse dahi, toplam kurulu güç içinde payının yüzde 5'i geçemeyeceği tahmin ediliyor. 2003 yılı rakamlarına göre 338 GW'lık (gigavat) kurulu güce sahip olan Çin'in kapasitesinin 253 GW'ı termik santrallerden, 83 GW'ı hidroelektrikten ve sadece 2 GW'ı nükleerden oluşuyor. Üretilen 1 trilyon 807 milyar kilovatsaatlik elektriğin de sadece 42 milyon kilovatsaati nükleerden geliyor. Geçtiğimiz günlerde TÜSİAD ve Boğaziçi Üniversitesi'nin konuğu olarak Türkiye'ye gelen Çin, Silah Kontrol ve Silahsızlanma Grubu Araştırma Bölümü Direktörü Teng Jianqun, Çin'de daha az nükleer santral olmasının tamamen politik bir karar olduğunu söylüyor. Jianqun, "Hindistan'da sanırım 15'ten fazla nükleer santral var. Çin'de bu sayı daha az. Bu santraller 1990'larda faaliyete geçti. Çin, enerji kaynaklarında çeşitliliğe gitti ve nükleeri en son seçenek olarak gördü" diyor. İşletmede 9 santrali olan Çin'in inşa halinde olan 1 ve planlanan 4 nükleer santrali daha var.
Jianqun, Çin'in kalkınmasının büyük ölçüde enerjiyle, özellikle de petrolle bağlantılı olduğunu söylüyor. Nükleer enerjide bir başka çeşit enerji kaynağı ama kolay değil diyen Jianqun,"Sadece teknik olarak değil, güvenlik açısından da kolay değil. Çevrenin korunması açısından; eğer nükleer santral kaynaklı bir kaza olursa sonuç felaket" diyor. Jianqun Avrupa ve Çin'in enerji politikalarındaki farklılığı da şöyle açıklıyor: "Çin petrolü elektrik üretmek için kullanmıyor örneğin, sadece ulaşımda kullanıyor. Su, kömür, petrol, rüzgar ve nükleer gibi başka seçeneklerimiz de var ama Çin'in en büyük enerji kaynağı kömür". Jianqun, "Bugün, birçok Batı ülkesi kendi ülkelerinde nükleer santral kurmaya sıcak bakmıyor. Çin'in de bazı nükleer planları var. Teknolojinin kontrol altında tutulabileceğini düşünüyorum ama yine de kimse bilemez" diyor.
Çin'de 2004 yılında ihraç edilen petrolün kullanılan petrol içindeki oranı yüzde 48'lere kadar çıktı. Dünyanın en çok kömür kullanan ülkesi olan Çin, yılda 957 milyon ton petrole eşdeğer kömür kullanıyor. Bu yüzden de iklim değişikliğine neden olduğu bilinen sera gazları içinde başı çeken karbondioksit emisyonlarında, 1 milyar tonun üzerinde bir rakama ulaşmış durumda. Yine de bu rakam her gün Çin'den 3 kat daha fazla petrol kullanan ve nüfusu Çin'in neredeyse 5'te 1'i olan ABD'den daha az. Dünyanın en çok karbondioksit emisyonuna neden olan ABD'de ise yılda 1 milyar 616 milyon ton karbondioksit atmosfere salınıyor.
Türkiye'nin 128 milyar dolarlık enerji yatırımına ihtiyacı var
Özgür Gürbüz-Referans Gazetesi / 28 Ocak 2006
Önceki gün doğalgaz kesintileriyle gündeme gelen enerji sorunu hakkında konuşan Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Türkiye'nin enerji konusunda önümüzdeki 15 yılda 128.5 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu söyledi. Önceki gün gerçekleşen 42 saatlik kesintinin "yanlış anlamadan" kaynaklandığını ve doğalgaz kaynaklı olmadığını söyleyen Bakan Güler, İstanbul ve diğer bölgelerde yaşanan elektrik kesintilerinin doğalgazdan kaynaklanmadığını belirterek, "Önceki gün gerçekleşen doğalgaz kesintisi, anlaşması olan ve bu anlaşmalarında kesintiye müsaade eden kurumlar için uygulandı. Bu aşamada ev ve sanayi için kesinti yapılması söz konusu değil" dedi.
Türk Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ile İstanbul'da bir gelen Enerji Bakanı Güler, gelen doğalgaz miktarında bir azalma olmadığını da belirterek, elektrik kesintisini gerektirecek bir durumun olmadığını da söyledi. Güler, "Yurtdışından gelen doğalgazın miktarı arttı. İkinci bir LNG gemisi de Çanakkale'ye yaklaştı" diye konuştu.
Türkiye'de 20 yıldır doğalgaz kullanıldığına ve buna rağmen bir depolama alanının olmadığına değinen Güler, "Aliağa'da özel sektöre ait tesisle ilgili görüşmeler sürüyor. Silivri'de inşa edilen 1. 6 milyar dolarlık doğalgaz deposunun haziran ayında bitirilmesi planlanıyor. Tuz Gölü'nün altına yapılması düşünülen deponun da özel sektör tarafından yapılmasını destekliyoruz. Bu projenin 2001 yılında mühendislik ihalesi yapıldı. Konsorsiyumla çıkan problem yüzünden 2004 yılına kadar bir şey yapılmayacağına dair anlaşmaya şerh konulmuş. Biz buna razı olmadık ve tekrar konsorsiyumla konuştuk. Bu projenin yapılmasının birkaç yıl sürmesi planlıyor" diye konuştu.
Rusya ve İran ile yapılan doğalgaz anlaşmalarının her ikisinin de "kullan ya da öde" anlaşmaları olduğuna değinen Bakan Güler, "Almadığımız bir gazın parasını verdiğimiz halde, gaz kesintisi halinde karşı tarafın bir yükümlülüğü yok. Buna karşın bir yaptırım da uygulayamıyoruz" dedi.
Kömür ve su ihmal edildi
Enerji konusunda önümüzdeki 15 yılda 128.5 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu ve bu yatırımın 5 milyar dolarının kömüre, 16 milyar dolarının petrole, 2.7 milyar dolarının doğalgaza, geriye kalan 104.7 milyar dolarının da santrallerle birlikte iletim ve dağıtım hatları için kullanılacağını belirten Güler şöyle devam etti: "İletim yatırımları kamu, üretim ve dağıtım ise özel sektör tarafından yapılacak. Bu toplantıyı da özel sektörle fikir alışverişinde bulunmak için gerçekleştiriyoruz. Konuşulacak konular arasında nükleer santraller de var."
Yerli kaynakların geliştirilmesi için çalıştıklarını belirten Bakan Güler, "Uzunca bir süre kömürü ve suyu ihmal ettik. Yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili yasa bize nasip oldu. Şu ana kadar bu kaynaklara 562 lisans müracaatı oldu. Bu da 10 bin megawatta denk düşüyor. Bunun yanında şimdiye kadar 52 lisans verildi. Bunların kurulu gücü de 1250 megawatt" dedi.
Önceki gün doğalgaz kesintileriyle gündeme gelen enerji sorunu hakkında konuşan Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Türkiye'nin enerji konusunda önümüzdeki 15 yılda 128.5 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu söyledi. Önceki gün gerçekleşen 42 saatlik kesintinin "yanlış anlamadan" kaynaklandığını ve doğalgaz kaynaklı olmadığını söyleyen Bakan Güler, İstanbul ve diğer bölgelerde yaşanan elektrik kesintilerinin doğalgazdan kaynaklanmadığını belirterek, "Önceki gün gerçekleşen doğalgaz kesintisi, anlaşması olan ve bu anlaşmalarında kesintiye müsaade eden kurumlar için uygulandı. Bu aşamada ev ve sanayi için kesinti yapılması söz konusu değil" dedi.
Türk Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ile İstanbul'da bir gelen Enerji Bakanı Güler, gelen doğalgaz miktarında bir azalma olmadığını da belirterek, elektrik kesintisini gerektirecek bir durumun olmadığını da söyledi. Güler, "Yurtdışından gelen doğalgazın miktarı arttı. İkinci bir LNG gemisi de Çanakkale'ye yaklaştı" diye konuştu.
Türkiye'de 20 yıldır doğalgaz kullanıldığına ve buna rağmen bir depolama alanının olmadığına değinen Güler, "Aliağa'da özel sektöre ait tesisle ilgili görüşmeler sürüyor. Silivri'de inşa edilen 1. 6 milyar dolarlık doğalgaz deposunun haziran ayında bitirilmesi planlanıyor. Tuz Gölü'nün altına yapılması düşünülen deponun da özel sektör tarafından yapılmasını destekliyoruz. Bu projenin 2001 yılında mühendislik ihalesi yapıldı. Konsorsiyumla çıkan problem yüzünden 2004 yılına kadar bir şey yapılmayacağına dair anlaşmaya şerh konulmuş. Biz buna razı olmadık ve tekrar konsorsiyumla konuştuk. Bu projenin yapılmasının birkaç yıl sürmesi planlıyor" diye konuştu.
Rusya ve İran ile yapılan doğalgaz anlaşmalarının her ikisinin de "kullan ya da öde" anlaşmaları olduğuna değinen Bakan Güler, "Almadığımız bir gazın parasını verdiğimiz halde, gaz kesintisi halinde karşı tarafın bir yükümlülüğü yok. Buna karşın bir yaptırım da uygulayamıyoruz" dedi.
Kömür ve su ihmal edildi
Enerji konusunda önümüzdeki 15 yılda 128.5 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu ve bu yatırımın 5 milyar dolarının kömüre, 16 milyar dolarının petrole, 2.7 milyar dolarının doğalgaza, geriye kalan 104.7 milyar dolarının da santrallerle birlikte iletim ve dağıtım hatları için kullanılacağını belirten Güler şöyle devam etti: "İletim yatırımları kamu, üretim ve dağıtım ise özel sektör tarafından yapılacak. Bu toplantıyı da özel sektörle fikir alışverişinde bulunmak için gerçekleştiriyoruz. Konuşulacak konular arasında nükleer santraller de var."
Yerli kaynakların geliştirilmesi için çalıştıklarını belirten Bakan Güler, "Uzunca bir süre kömürü ve suyu ihmal ettik. Yenilenebilir enerji kaynakları ile ilgili yasa bize nasip oldu. Şu ana kadar bu kaynaklara 562 lisans müracaatı oldu. Bu da 10 bin megawatta denk düşüyor. Bunun yanında şimdiye kadar 52 lisans verildi. Bunların kurulu gücü de 1250 megawatt" dedi.
Kesintiler 'yanlış anlama'dan kaynaklanmış!
Önceki gün doğalgaz kesintileriyle gündeme gelen enerji sorunu hakkında konuşan Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Türkiye'nin enerji konusunda önümüzdeki 15 yılda 128.5 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu söyledi.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 28 Ocak 2006
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, önceki gün gerçekleşen 42 saatlik kesintinin 'yanlış anlamadan' kaynaklandığını ve doğalgaz kaynaklı olmadığını söyledi. Bakan Güler, İstanbul ve diğer bölgelerde yaşanan elektrik kesintilerinin doğalgazdan kaynaklanmadığını belirterek, "Önceki gün gerçekleşen doğalgaz kesintisi anlaşması olan ve bu anlaşmalarında kesintiye müsade eden kurumlar için uygulandı. Bu aşamada ev ve sanayi için kesinti yapılması sözkonusu değil" dedi.
Türk Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ile İstanbul'da bir gelen Enerji Bakanı Güler, gelen doğalgaz miktarında bir azalma olmadığını da belirterek, elektrik kesintisini gerektirecek bir durumun olmadığını da söyledi. Güler, "Yurtdışından gelen doğalgazın miktarı arttı. İkinci bir LNG gemisi de Çanakkale'ye yaklaştı" diye konuştu. Türkiye'de 20 yıldır dogalgaz kullanıldığını ve buna rağmen bir depolama alanının olmadığına değinen Güler, "Aliağa'da özel sektöre ait tesisle ilgili görüşmeler sürüyor. Silivri'de inşa edilen 1. 6 milyar dolarlık doğalgaz deposunun haziran ayında bitirilmesi planlanıyor. Tuz Gölü'nün altına yapılması düşünülen deponun da özel sektör tarafından yapılmasını destekliyoruz. Bu projenin 2001 yılında mühendislik ihalesi yapıldı. Konsorsiyumla çıkan problem yüzünden 2004 yılına kadar birşey yapılmayacağına dair anlaşmaya şerh konulmuş. Biz buna razı olmadık ve tekrar konsorsiyumla konuştuk. Bu projenin yapılmasının birkaç yıl sürmesi planlıyor" diye konuştu. Rusya ve İran'dan yapılan doğalgaz anlaşmalarının her ikisi için de 'kullan yada öde' anlaşmaları olduğuna değinen Bakan Güler, "Almadığımız bir gazın parasını verdiğimiz halde gaz kesintisi halinde de karşı tarafın bir yükümlülüğü yok. Buna karşın bir yaptırım da uygulayamıyoruz" dedi.
Enerji'ye 128 milyar dolarlık yatırım
Enerji konusunda önümüzdeki 15 yılda 128.5 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu ve bu yatırımın 5 milyar dolarının kömüre, 16 milyar dolarının petrole, 2.7 millar dolarının doğalgaza, geriye kalan 104.7 millyar dolarının da santrallerle birlikte iletim ve dağıtım hatları için kullanılacağını belirten Güler şöyle devam etti: "İletim yatırımları kamu, üretim ve dağıtım ise özel sektör tarafından yapılacak. Bu toplantıyı da özel sektörle fikir alışverişinde bulunmak için gerçekleştiriyoruz. Konuşulacak konular arasında nükleer santraller de var."
Yerli kaynakların geliştirilmesi için çalıştıklarını belirten Bakan Güler, "Uzunca bir süre kömürü ve suyu ihmal ettik. Yenilenebilir r enerji kaynakları ile ilgili yasa bize nasip oldu. Şu ana kadar bu kaynaklara 562 lisans müracaatı oldu. Bu da 10 bin megawatta denk düşüyor. Bunun yanında şimdiye kadar 52 lisans verildi. Bunların kurulu gücü de 1250 megawatt" dedi.
Tuz Gölü özel sektöre açılsın
Ankara Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mustafa Özcan Ültanır, doğalgazda taahhütlerin yerine getirilmemesi halinde uygulanacak ceza hükmünün sadece Ruslarla yapılan anlaşmada olduğunu İran gazında böyle bir hüküm olmadığını söylüyor. Ültanır, "Eğer Ruslar taahhüt ettikleri doğalgazı göndermezlerse BOTAŞ, ceza olarak doğalgaz mikatrına denk gelen tutarı faturadan kesiyor. İran anlaşmasında ise bu hüküm yok" dedi. Bunun hem İran anlaşmasını imzalayan hem de bugüne kadar bunu düzeltemeyen bugünkü hükümetin de bir ayıbı olduğunu söyleyen Ültanır, fiyat pazarlıkları sırasında bu konunun dile getirilmemesine dikkat çekti.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 28 Ocak 2006
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, önceki gün gerçekleşen 42 saatlik kesintinin 'yanlış anlamadan' kaynaklandığını ve doğalgaz kaynaklı olmadığını söyledi. Bakan Güler, İstanbul ve diğer bölgelerde yaşanan elektrik kesintilerinin doğalgazdan kaynaklanmadığını belirterek, "Önceki gün gerçekleşen doğalgaz kesintisi anlaşması olan ve bu anlaşmalarında kesintiye müsade eden kurumlar için uygulandı. Bu aşamada ev ve sanayi için kesinti yapılması sözkonusu değil" dedi.
Türk Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ile İstanbul'da bir gelen Enerji Bakanı Güler, gelen doğalgaz miktarında bir azalma olmadığını da belirterek, elektrik kesintisini gerektirecek bir durumun olmadığını da söyledi. Güler, "Yurtdışından gelen doğalgazın miktarı arttı. İkinci bir LNG gemisi de Çanakkale'ye yaklaştı" diye konuştu. Türkiye'de 20 yıldır dogalgaz kullanıldığını ve buna rağmen bir depolama alanının olmadığına değinen Güler, "Aliağa'da özel sektöre ait tesisle ilgili görüşmeler sürüyor. Silivri'de inşa edilen 1. 6 milyar dolarlık doğalgaz deposunun haziran ayında bitirilmesi planlanıyor. Tuz Gölü'nün altına yapılması düşünülen deponun da özel sektör tarafından yapılmasını destekliyoruz. Bu projenin 2001 yılında mühendislik ihalesi yapıldı. Konsorsiyumla çıkan problem yüzünden 2004 yılına kadar birşey yapılmayacağına dair anlaşmaya şerh konulmuş. Biz buna razı olmadık ve tekrar konsorsiyumla konuştuk. Bu projenin yapılmasının birkaç yıl sürmesi planlıyor" diye konuştu. Rusya ve İran'dan yapılan doğalgaz anlaşmalarının her ikisi için de 'kullan yada öde' anlaşmaları olduğuna değinen Bakan Güler, "Almadığımız bir gazın parasını verdiğimiz halde gaz kesintisi halinde de karşı tarafın bir yükümlülüğü yok. Buna karşın bir yaptırım da uygulayamıyoruz" dedi.
Enerji'ye 128 milyar dolarlık yatırım
Enerji konusunda önümüzdeki 15 yılda 128.5 milyar dolarlık yatırım ihtiyacı olduğunu ve bu yatırımın 5 milyar dolarının kömüre, 16 milyar dolarının petrole, 2.7 millar dolarının doğalgaza, geriye kalan 104.7 millyar dolarının da santrallerle birlikte iletim ve dağıtım hatları için kullanılacağını belirten Güler şöyle devam etti: "İletim yatırımları kamu, üretim ve dağıtım ise özel sektör tarafından yapılacak. Bu toplantıyı da özel sektörle fikir alışverişinde bulunmak için gerçekleştiriyoruz. Konuşulacak konular arasında nükleer santraller de var."
Yerli kaynakların geliştirilmesi için çalıştıklarını belirten Bakan Güler, "Uzunca bir süre kömürü ve suyu ihmal ettik. Yenilenebilir r enerji kaynakları ile ilgili yasa bize nasip oldu. Şu ana kadar bu kaynaklara 562 lisans müracaatı oldu. Bu da 10 bin megawatta denk düşüyor. Bunun yanında şimdiye kadar 52 lisans verildi. Bunların kurulu gücü de 1250 megawatt" dedi.
Tuz Gölü özel sektöre açılsın
Ankara Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mustafa Özcan Ültanır, doğalgazda taahhütlerin yerine getirilmemesi halinde uygulanacak ceza hükmünün sadece Ruslarla yapılan anlaşmada olduğunu İran gazında böyle bir hüküm olmadığını söylüyor. Ültanır, "Eğer Ruslar taahhüt ettikleri doğalgazı göndermezlerse BOTAŞ, ceza olarak doğalgaz mikatrına denk gelen tutarı faturadan kesiyor. İran anlaşmasında ise bu hüküm yok" dedi. Bunun hem İran anlaşmasını imzalayan hem de bugüne kadar bunu düzeltemeyen bugünkü hükümetin de bir ayıbı olduğunu söyleyen Ültanır, fiyat pazarlıkları sırasında bu konunun dile getirilmemesine dikkat çekti.
Doğalgaza bağımlılık azalmayacak, artacak.
Özgür Gürbüz - Yorum - Referans / 28 Ocak 2006
Son günlerde doğalgaz krizleriyle ortaya çıkan tablo, tüm açıklığıyla Türkiye'nin enerji politikalarının tıkandığını ortaya koyuyor. Ulusal politika eksikliği, strateji yoksunluğu ve vizyonsuzluk Türkiye'yi bu günlere getirdi. Bazen bu tip sert dönemeçler şirketleri ya da ülkeleri rotalarına sokar bazen de tamamen raydan çıkarır. O yüzden şimdi atacağımız adımlar oldukça önemli.
Türkiye bir önceki hükümet döneminde yaptığı "al ya da öde" anlaşmaları yüzünden doğalgaza boğulmuş durumda. Talepten fazla olan bu gazın kullanılması için önce çevrim santralleri denilen doğalgazı elektrik enerjisine çeviren santraller kuruldu. Bu santrallerin avantajı, diğer termik santrallere oranla daha çabuk devreye sokulabilmesi ve doğalgaz ucuz alındığı takdirde daha ucuza elektrik üretebilmesiydi. Ama ipin ucu kaçırıldı. 1999'da neredeyse başa baş olan hidrolik, kömür ve doğalgaz santrallerinden üretilen elektrik miktarı 5 yıl içerisinde doğalgaz lehine bozuldu. Bugün üretilen elektriğin yarısına yakını doğalgaz santrallerinden geliyor. Bu çarpıklığın bir ucu Yüce Divan'a kadar uzanırken diğer ucu da şu rakamların altında yatıyor. BOTAŞ 2006 yılı için yaptığı talep tahmininde Yunanistan'a yapılması planlanan 21 milyon metreküplük ihracatla birlikte 29 milyar 526 milyon metreküp doğalgaza gereksinim olduğunu söylüyor. Kontrata bağlı arz ise aynı yıl için 35 milyar 766 milyon metreküp. Bu arz fazlası, 2010 yılında 10 milyar metreküpe çıkıyor. Bu yüzden BOTAŞ yetkilileri, her yıl anlaşmaları revize ederek kullanamayacağımız gaz için para ödememeye çalışıyor. Bir yandan da gerek çevrim santralleri gerek doğalgaz kullanımının yaygınlaştırılmasıyla arz miktarı karşılanmaya çalışılıyor.
Burada doğalgazın özellikle büyük kentlerdeki konutlarda ve sanayide diğer alternatiflere göre ucuza mal olmasının da etkisi var. Nedeni ne olursa olsun asıl doğalgaz bağımlılığı da burada başlıyor. Yeni doğalgaz santrali kurulmasa bile 2020'de gerçekleşecek elektrik harici tüketimin 46 milyar metreküpleri bulması bekleniyor. Günü kurtarmaya çalışıyoruz ama yarın doğalgaza daha da bağımlı hale geliyoruz.
Peki, seçeneklerimiz neler? Doğalgaz, Türkiye gibi yüksek fiyatlara almadığınız takdirde ucuz bir kaynak. Ancak, fiyat dalgalanmaları var ve büyük kentlerde hava kirliliğine çözüm olsa da küresel ısınmaya yol açan sera gazları konusunda çok da masum değil. Çözüm için adı geçen nükleer enerji de çevresel açıdan büyük riskler içeriyor, elektrik üretim maliyeti doğalgazın ve diğer birçok kaynağın üzerinde, ilk finansman giderleri çok yüksek ve atık sorunu herkesi ürkütüyor. Ayrıca nükleer santraller sadece elektrik üretiyorlar. Elektrikle ısınmaya kalkarsanız astarı yüzünden pahalıya geliyor. Türkiye'nin doğalgazı giderek ısınma amaçlı kullanacağı düşünülürse, nükleer enerjinin Türkiye'yi bu bağımlılıktan kurtarması zor. 5-10 yıl önce kurulan ve alım garantisi altında olan doğalgaz santrallerini de kapatamayacağınıza göre çözüm başka yerde aranmalı.
Öncelikle, jeotermal enerji gibi ısınma amaçlı da kullanılabilecek bir enerji kaynağının kullanılabildiği yerlerde doğalgazdan uzak durmak gerek. Kamu binaları başta olmak üzere, verimli ampullerden izolasyona kadar olan bir dizi önlemi süratle gerçekleştirmeli, özellikle yeniden canlanan inşaat sektöründe yalıtım ve izolasyonla ilgili standart ve kontrolleri arttırmalıyız. Üretilen elektriğin yüzde 22'sinin evlerde, yüzde 11'inin ticarethanelerde ve yüzde 4'ünün resmi dairelerde tüketildiği anımsanırsa, 4 kat daha az enerji harcayan verimli ampullerin bile nasıl büyük bir katkı sağlayacağı ve böyle bir kampanyanın ne kadar kısa sürede sonuç vereceği tahmin edilebilir.
Türkiye gibi enerjiyi oldukça pahalıya alan bir ülkedeki ortalama bir dairenin enerji harcamasının Almanya'daki eşdeğerinin 5 katı olduğu akıldan çıkmamalı. Bu çalışmalarla arttırılan doğalgazın ihracatı için de çaba sarf edilmeli. Yeni enerji yatırımlarında yerli kaynaklar ön planda tutulmalı ve Türkiye'nin AB hedefi göz ardı edilmemeli. Kyoto Protokolü, AB'nin olmazsa olmazı; çevresel maliyetler ve bu kadar büyük yatırımlar için istihdama katkı mutlaka kriter kabul edilmeli. Kriz anında devreye girecek doğalgaz depoları kısa zamanda hayata geçirilmeli. Hangi yerli kaynakları ve nasıl kullanacağımızı belirleyecek ciddi bir plan acilen hazırlanıp, kamuoyunda tartışmaya açılmalı.
Son günlerde doğalgaz krizleriyle ortaya çıkan tablo, tüm açıklığıyla Türkiye'nin enerji politikalarının tıkandığını ortaya koyuyor. Ulusal politika eksikliği, strateji yoksunluğu ve vizyonsuzluk Türkiye'yi bu günlere getirdi. Bazen bu tip sert dönemeçler şirketleri ya da ülkeleri rotalarına sokar bazen de tamamen raydan çıkarır. O yüzden şimdi atacağımız adımlar oldukça önemli.
Türkiye bir önceki hükümet döneminde yaptığı "al ya da öde" anlaşmaları yüzünden doğalgaza boğulmuş durumda. Talepten fazla olan bu gazın kullanılması için önce çevrim santralleri denilen doğalgazı elektrik enerjisine çeviren santraller kuruldu. Bu santrallerin avantajı, diğer termik santrallere oranla daha çabuk devreye sokulabilmesi ve doğalgaz ucuz alındığı takdirde daha ucuza elektrik üretebilmesiydi. Ama ipin ucu kaçırıldı. 1999'da neredeyse başa baş olan hidrolik, kömür ve doğalgaz santrallerinden üretilen elektrik miktarı 5 yıl içerisinde doğalgaz lehine bozuldu. Bugün üretilen elektriğin yarısına yakını doğalgaz santrallerinden geliyor. Bu çarpıklığın bir ucu Yüce Divan'a kadar uzanırken diğer ucu da şu rakamların altında yatıyor. BOTAŞ 2006 yılı için yaptığı talep tahmininde Yunanistan'a yapılması planlanan 21 milyon metreküplük ihracatla birlikte 29 milyar 526 milyon metreküp doğalgaza gereksinim olduğunu söylüyor. Kontrata bağlı arz ise aynı yıl için 35 milyar 766 milyon metreküp. Bu arz fazlası, 2010 yılında 10 milyar metreküpe çıkıyor. Bu yüzden BOTAŞ yetkilileri, her yıl anlaşmaları revize ederek kullanamayacağımız gaz için para ödememeye çalışıyor. Bir yandan da gerek çevrim santralleri gerek doğalgaz kullanımının yaygınlaştırılmasıyla arz miktarı karşılanmaya çalışılıyor.
Burada doğalgazın özellikle büyük kentlerdeki konutlarda ve sanayide diğer alternatiflere göre ucuza mal olmasının da etkisi var. Nedeni ne olursa olsun asıl doğalgaz bağımlılığı da burada başlıyor. Yeni doğalgaz santrali kurulmasa bile 2020'de gerçekleşecek elektrik harici tüketimin 46 milyar metreküpleri bulması bekleniyor. Günü kurtarmaya çalışıyoruz ama yarın doğalgaza daha da bağımlı hale geliyoruz.
Peki, seçeneklerimiz neler? Doğalgaz, Türkiye gibi yüksek fiyatlara almadığınız takdirde ucuz bir kaynak. Ancak, fiyat dalgalanmaları var ve büyük kentlerde hava kirliliğine çözüm olsa da küresel ısınmaya yol açan sera gazları konusunda çok da masum değil. Çözüm için adı geçen nükleer enerji de çevresel açıdan büyük riskler içeriyor, elektrik üretim maliyeti doğalgazın ve diğer birçok kaynağın üzerinde, ilk finansman giderleri çok yüksek ve atık sorunu herkesi ürkütüyor. Ayrıca nükleer santraller sadece elektrik üretiyorlar. Elektrikle ısınmaya kalkarsanız astarı yüzünden pahalıya geliyor. Türkiye'nin doğalgazı giderek ısınma amaçlı kullanacağı düşünülürse, nükleer enerjinin Türkiye'yi bu bağımlılıktan kurtarması zor. 5-10 yıl önce kurulan ve alım garantisi altında olan doğalgaz santrallerini de kapatamayacağınıza göre çözüm başka yerde aranmalı.
Öncelikle, jeotermal enerji gibi ısınma amaçlı da kullanılabilecek bir enerji kaynağının kullanılabildiği yerlerde doğalgazdan uzak durmak gerek. Kamu binaları başta olmak üzere, verimli ampullerden izolasyona kadar olan bir dizi önlemi süratle gerçekleştirmeli, özellikle yeniden canlanan inşaat sektöründe yalıtım ve izolasyonla ilgili standart ve kontrolleri arttırmalıyız. Üretilen elektriğin yüzde 22'sinin evlerde, yüzde 11'inin ticarethanelerde ve yüzde 4'ünün resmi dairelerde tüketildiği anımsanırsa, 4 kat daha az enerji harcayan verimli ampullerin bile nasıl büyük bir katkı sağlayacağı ve böyle bir kampanyanın ne kadar kısa sürede sonuç vereceği tahmin edilebilir.
Türkiye gibi enerjiyi oldukça pahalıya alan bir ülkedeki ortalama bir dairenin enerji harcamasının Almanya'daki eşdeğerinin 5 katı olduğu akıldan çıkmamalı. Bu çalışmalarla arttırılan doğalgazın ihracatı için de çaba sarf edilmeli. Yeni enerji yatırımlarında yerli kaynaklar ön planda tutulmalı ve Türkiye'nin AB hedefi göz ardı edilmemeli. Kyoto Protokolü, AB'nin olmazsa olmazı; çevresel maliyetler ve bu kadar büyük yatırımlar için istihdama katkı mutlaka kriter kabul edilmeli. Kriz anında devreye girecek doğalgaz depoları kısa zamanda hayata geçirilmeli. Hangi yerli kaynakları ve nasıl kullanacağımızı belirleyecek ciddi bir plan acilen hazırlanıp, kamuoyunda tartışmaya açılmalı.
Paramızla rezil oluyoruz.
Özgür Gürbüz-Analiz / 27 Ocak 2006
Ukrayna ile Rusya arasında fiyat anlaşmazlığından çıkan kriz, Avrupa'da doğalgazı en pahalıya alan ülkelerden biri olan Türkiye'yi, hem de parasını ödüyor olmasına rağmen vurdu. Yaklaşık bir hafta önce İran hattından gelen doğalgazın azalmasıyla başlayan sorun, gelen duyumlara göre, Ukrayna üzerinden gelen hatta meydana gelen kesintilerle krize döndü. Doğalgaz Kriz Masası'nın 2 gün önce yaptığı toplantı sonucu, İran üzerinden gelen 8 milyon meterküplük açığın Karadeniz'in altından geçen Mavi Akım ve Batı hattından gelecek 4'er milyon metereküplük ilave doğalgazla kapatılması planlanmıştı. Aynı zamanda doğalgaz kullanarak elektrik üreten bazı yap-işlet santrallere verilen gaz miktarında da yüzde 50'ye varan kısıtlamalara gidildiği bildirilmişti. Şimdi bu tedbirlerin yeterli olup olmadığı tartışılmaya başlandı. Marmara Ereğlisi'ndeki 1 milyar 600 milyon metreküplük kapasitenin 15 gün boyunca yeteceği söyleniyordu. Bu kapasitenin ne kadarının kullanıldığı da ikinci bir soru. Üçüncü soru ise daha fazla kesinti yapılmak zorunda kalırsa nereden yapılacağı. Türkiye 2004 yılında ithal edilen doğalgazın 13.5 milyar metrekübünden fazlasını çevrim santrallerinde elektriğe çevirmiş, 4.5 milyarını konutlarda, 3.8 milyarını ise sanayide kullanmış.
Görünen o ki, giderek azalan doğalgazı, çetin kış şartları altındaki konutların ısıtılması için ayıran yetkililer, doğalgaz kullanan otoprodüktörleri devreden çıkarmak zorunda kaldı. Kriz devam eder ve Türkiye'ye gelen doğalgaz miktarı arttırılamazsa, bunu büyük çevrim santralleri de izleyebilir ki, bu gerçekten Türkiye için büyük bir felaket olur. Sadece sanayide değil tüm Türkiye'de üretilen elektriğin yüzde 50'sine yakını doğalgaz çevrim santrallerinden sağlanıyor. Yine, ihraç edilen doğalgazın yarıya yakını elektrik üretimi için kullanılıyor. Kısaca, doğalgazı sadece ısıtma amaçlı kullanmanız da herkesin ısınacağı anlamına gelmiyor çünkü elektrikle ısınan kişilerin, olası elektrik kesintisiyle karşı karşıya kalması da sözkonusu. Tüm bu senaryolar, Türkiye'nin borularında ve Marmara Ereğlisi'ndeki tek deposunda ne kadar doğalgaz kaldığına ve daha da önemlisi Rusya ve İran üzerinden gelen doğalgazın ne zaman taahhüt edilen seviyelere geri döneceğine bağlı. Türkiye'nin enerjide doğalgaza olan bağımlılığını kısa sürede değiştiremiyeceği ortada. Doğalgaza bu kadar çok bağımlı olan bir ülkede doğalgaz deposunun düşünülmemiş olması da yine iyi bir yöneticilik örneği. 2001 yılında 34 milyar metreküp doğalgaz harcayan Fransa'nın, 15 deposunda 10 milyar metreküplük stoğu var. 95 gün, yani bir kışı geçirmesine yetecek kadar. Biz ise bu gidişle Cezayir'den gelecek gemilerin yolunu bekleyeceğiz. Dua edelim de rüzgar sert esmesin.
BORSA'ya gelenler
İran ve Ukrayna'dan gelen kesintiler yüzünden talebe yanıt veremeyen BOTAŞ'ın yaptığı zorunlu gaz kesintileri yüzünden doğalgazla çalışan birçok santral durmak zorunda kaldı. Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. borsaya yaptığı açıklamada, sözleşmeleri kesintisiz tarifeden olmasına rağmen BOTAŞ'ın doğalgaz satışını durdurması nedeni ile Bursa, Lüleburgaz, Kayseri ve Ankara'daki santrallerinde üretime son verdiğini açıkladı. Bursa'daki santral 90, Ankara’daki 55, Lüleburgaz’daki 66 ve Kayseri'deki ise 15 megavat kurulu güce sahip. Borsa'ya açıklama yapan bir başka kuruluş ise Kartonsan oldu. Kartonsan'da İzmit Kullar Köyü'nde kurulu olan 19 MW'lık kojenerasyon santralindeki faaliyetlerin, BOTAŞ'ın yeniden doğalgaz sevkiyatı sağlayacağı ikinci bir tarihe kadar durdurulduğunu söyledi. Türkiye'de otoprodüktör ve otoprodüktör grubu lisansı almış olan 200'e yakın santral var. Bunların 116'sı yakıt olarak doğalgaz kullanıyor.
Ukrayna ile Rusya arasında fiyat anlaşmazlığından çıkan kriz, Avrupa'da doğalgazı en pahalıya alan ülkelerden biri olan Türkiye'yi, hem de parasını ödüyor olmasına rağmen vurdu. Yaklaşık bir hafta önce İran hattından gelen doğalgazın azalmasıyla başlayan sorun, gelen duyumlara göre, Ukrayna üzerinden gelen hatta meydana gelen kesintilerle krize döndü. Doğalgaz Kriz Masası'nın 2 gün önce yaptığı toplantı sonucu, İran üzerinden gelen 8 milyon meterküplük açığın Karadeniz'in altından geçen Mavi Akım ve Batı hattından gelecek 4'er milyon metereküplük ilave doğalgazla kapatılması planlanmıştı. Aynı zamanda doğalgaz kullanarak elektrik üreten bazı yap-işlet santrallere verilen gaz miktarında da yüzde 50'ye varan kısıtlamalara gidildiği bildirilmişti. Şimdi bu tedbirlerin yeterli olup olmadığı tartışılmaya başlandı. Marmara Ereğlisi'ndeki 1 milyar 600 milyon metreküplük kapasitenin 15 gün boyunca yeteceği söyleniyordu. Bu kapasitenin ne kadarının kullanıldığı da ikinci bir soru. Üçüncü soru ise daha fazla kesinti yapılmak zorunda kalırsa nereden yapılacağı. Türkiye 2004 yılında ithal edilen doğalgazın 13.5 milyar metrekübünden fazlasını çevrim santrallerinde elektriğe çevirmiş, 4.5 milyarını konutlarda, 3.8 milyarını ise sanayide kullanmış.
Görünen o ki, giderek azalan doğalgazı, çetin kış şartları altındaki konutların ısıtılması için ayıran yetkililer, doğalgaz kullanan otoprodüktörleri devreden çıkarmak zorunda kaldı. Kriz devam eder ve Türkiye'ye gelen doğalgaz miktarı arttırılamazsa, bunu büyük çevrim santralleri de izleyebilir ki, bu gerçekten Türkiye için büyük bir felaket olur. Sadece sanayide değil tüm Türkiye'de üretilen elektriğin yüzde 50'sine yakını doğalgaz çevrim santrallerinden sağlanıyor. Yine, ihraç edilen doğalgazın yarıya yakını elektrik üretimi için kullanılıyor. Kısaca, doğalgazı sadece ısıtma amaçlı kullanmanız da herkesin ısınacağı anlamına gelmiyor çünkü elektrikle ısınan kişilerin, olası elektrik kesintisiyle karşı karşıya kalması da sözkonusu. Tüm bu senaryolar, Türkiye'nin borularında ve Marmara Ereğlisi'ndeki tek deposunda ne kadar doğalgaz kaldığına ve daha da önemlisi Rusya ve İran üzerinden gelen doğalgazın ne zaman taahhüt edilen seviyelere geri döneceğine bağlı. Türkiye'nin enerjide doğalgaza olan bağımlılığını kısa sürede değiştiremiyeceği ortada. Doğalgaza bu kadar çok bağımlı olan bir ülkede doğalgaz deposunun düşünülmemiş olması da yine iyi bir yöneticilik örneği. 2001 yılında 34 milyar metreküp doğalgaz harcayan Fransa'nın, 15 deposunda 10 milyar metreküplük stoğu var. 95 gün, yani bir kışı geçirmesine yetecek kadar. Biz ise bu gidişle Cezayir'den gelecek gemilerin yolunu bekleyeceğiz. Dua edelim de rüzgar sert esmesin.
BORSA'ya gelenler
İran ve Ukrayna'dan gelen kesintiler yüzünden talebe yanıt veremeyen BOTAŞ'ın yaptığı zorunlu gaz kesintileri yüzünden doğalgazla çalışan birçok santral durmak zorunda kaldı. Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. borsaya yaptığı açıklamada, sözleşmeleri kesintisiz tarifeden olmasına rağmen BOTAŞ'ın doğalgaz satışını durdurması nedeni ile Bursa, Lüleburgaz, Kayseri ve Ankara'daki santrallerinde üretime son verdiğini açıkladı. Bursa'daki santral 90, Ankara’daki 55, Lüleburgaz’daki 66 ve Kayseri'deki ise 15 megavat kurulu güce sahip. Borsa'ya açıklama yapan bir başka kuruluş ise Kartonsan oldu. Kartonsan'da İzmit Kullar Köyü'nde kurulu olan 19 MW'lık kojenerasyon santralindeki faaliyetlerin, BOTAŞ'ın yeniden doğalgaz sevkiyatı sağlayacağı ikinci bir tarihe kadar durdurulduğunu söyledi. Türkiye'de otoprodüktör ve otoprodüktör grubu lisansı almış olan 200'e yakın santral var. Bunların 116'sı yakıt olarak doğalgaz kullanıyor.
TAEK düşünülmüyor diyor, İğneada rahatlamıyor
Kurulması düşünülen nükleer santraller için belirlenen yerlerin şubat ayında açıklanması beklenirken, TAEK, yıllardır nükleer santral için adı geçen İğneada'nın uygun bulunmadığını söyledi. Buna rağmen yöre halkı hala kuşkulu.
Özgür Gürbüz -Referans / 25 Ocak 2006
38 yıldır süren nükleer santral kurma projesinde adı sıkça gündeme gelen İğneada'nın TAEK tarafından uygun görülmemesine rağmen, İğneadalılar tedirgin. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'ndan yararlanarak, ilçelerine nükleer santral yapılıp yapılmayacağını soran İğneadalılara Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Nükleer Bilgi Birimi Başkanı Gül Göktepe, "İğneada’nın nükleer santral yapımına uygun bulunmadığını söyleyebiliriz" yanıtını verdi. Göktepe'nin kaleme aldığı yazılı yanıtta İğneada'yla ilgili olarak şu satırlar yer aldı: "2012 yılında devreye girmesi öngörülen ilk nükleer santralımızın kurulmasıyla ilgili hazırlık faaliyetleri TAEK tarafından yürütülmektedir. Ancak nükleer santralın yeri ve tipi henüz belirlenmemiştir. Yer seçimi ile ilgili olarak halen farklı alanlarda ön etütler yapılmaktadır. Bunlar belli bir aşamaya geldiğinde yetkililer tarafından kamuoyuna açıklama yapılacaktır. Bununla birlikte şimdiden İğneada’nın nükleer santral yapımına uygun bulunmadığını söyleyebiliriz".
İğneada Belediye Başkanı Tahir Işık ise, bu açıklamanın kendisini çok rahatlatmadığını söylüyor. Işık, "Yazılı bir evrak gelmediği için çok da emin olamıyoruz. Bize telefonda da İğneada'nın düşünülmediğine dair bilgi verildi ancak bu beni rahatlatmıyor. Belediye'ye resmi bir belge gelmedikçe rahatlamamız mümkün değil" diyor. İğneada'ya sadece bir kez 4 kişilik bir ekibin inceleme yapmaya geldiğini söyleyen Işık, "Buraya dolaşmaya geldiklerini bile bize haber vermemişlerdi. Biz onları fark ettik. O zamanın Kırklareli Valisi İsmet Metin'in haber vermesiyle bir görüşme yaptık. Daha sonra da Vali Bey bir açıklama yaparak, İğneada'ya nükleer santralin düşünülmediğini söylemişti" açıklamasını yapıyor.
Nükleer santrallerin kurulmasıyla ilgili tüm aşamalarda proje yönetimi görevinin TAEK'e verildiğine dikkat çeken yanıtta ayrıca dünya elektrik talebinin %16 sını karşılayan nükleer reaktörlerin bazen büyük kentlerin hemen yakınında, nehirlerin, denizlerin kenarında, tarlaların ortasında, ormanların içinde baca gazları olmadan, atmosferi kirletmeden çalıştırıldığı öne sürülen açıklamada "Nükleer santraller dünyada ortaya çıkmış olan birkaç kazanın dışında çevre halkına olumsuz etki yaratmadan işletilmektedir" açıklaması yapılmış. Japonya’da nükleer santrallerin soğutma suyunun alındığı koylar dalyan halinde değerlendirildiği beliritlen yanıtta "Paris, Toronto, Tokyo, Stokholm, Bern, Moskova gibi nükleer elektrik kullanan kentler ışıl ışıl, pırıl pırıldır" açıklamasına da yer verilmiş. Geçimini turizm ve balıkçılıktan karşılayan İğneadalıların kaygılarına da bu örneklerle yanıt verilmeye çalışılmış gibi görünüyor. İğneada'nın devre dışı kalması da Trakya'da bir nükleer santral olasılığını oldukça azaltıyor. Belediye Başkanı Işık, İğneada2ya gelen yetkililerin kendilerine buranın şu an düşünülmediğini, bir ön çalışma yapıldığını söylüyor. Işık, nükleer santral için Trakya'nın yer olarak seçilmesi halinde İğneada'nın düşünülen yer olacağının altını çiziyor. Kurulması düşünülen nükleer santraller için Mersin Akkuyu ve Sinop'un adları da kulislerde dolaşıyor.
Özgür Gürbüz -Referans / 25 Ocak 2006
38 yıldır süren nükleer santral kurma projesinde adı sıkça gündeme gelen İğneada'nın TAEK tarafından uygun görülmemesine rağmen, İğneadalılar tedirgin. Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'ndan yararlanarak, ilçelerine nükleer santral yapılıp yapılmayacağını soran İğneadalılara Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) Nükleer Bilgi Birimi Başkanı Gül Göktepe, "İğneada’nın nükleer santral yapımına uygun bulunmadığını söyleyebiliriz" yanıtını verdi. Göktepe'nin kaleme aldığı yazılı yanıtta İğneada'yla ilgili olarak şu satırlar yer aldı: "2012 yılında devreye girmesi öngörülen ilk nükleer santralımızın kurulmasıyla ilgili hazırlık faaliyetleri TAEK tarafından yürütülmektedir. Ancak nükleer santralın yeri ve tipi henüz belirlenmemiştir. Yer seçimi ile ilgili olarak halen farklı alanlarda ön etütler yapılmaktadır. Bunlar belli bir aşamaya geldiğinde yetkililer tarafından kamuoyuna açıklama yapılacaktır. Bununla birlikte şimdiden İğneada’nın nükleer santral yapımına uygun bulunmadığını söyleyebiliriz".
İğneada Belediye Başkanı Tahir Işık ise, bu açıklamanın kendisini çok rahatlatmadığını söylüyor. Işık, "Yazılı bir evrak gelmediği için çok da emin olamıyoruz. Bize telefonda da İğneada'nın düşünülmediğine dair bilgi verildi ancak bu beni rahatlatmıyor. Belediye'ye resmi bir belge gelmedikçe rahatlamamız mümkün değil" diyor. İğneada'ya sadece bir kez 4 kişilik bir ekibin inceleme yapmaya geldiğini söyleyen Işık, "Buraya dolaşmaya geldiklerini bile bize haber vermemişlerdi. Biz onları fark ettik. O zamanın Kırklareli Valisi İsmet Metin'in haber vermesiyle bir görüşme yaptık. Daha sonra da Vali Bey bir açıklama yaparak, İğneada'ya nükleer santralin düşünülmediğini söylemişti" açıklamasını yapıyor.
Nükleer santrallerin kurulmasıyla ilgili tüm aşamalarda proje yönetimi görevinin TAEK'e verildiğine dikkat çeken yanıtta ayrıca dünya elektrik talebinin %16 sını karşılayan nükleer reaktörlerin bazen büyük kentlerin hemen yakınında, nehirlerin, denizlerin kenarında, tarlaların ortasında, ormanların içinde baca gazları olmadan, atmosferi kirletmeden çalıştırıldığı öne sürülen açıklamada "Nükleer santraller dünyada ortaya çıkmış olan birkaç kazanın dışında çevre halkına olumsuz etki yaratmadan işletilmektedir" açıklaması yapılmış. Japonya’da nükleer santrallerin soğutma suyunun alındığı koylar dalyan halinde değerlendirildiği beliritlen yanıtta "Paris, Toronto, Tokyo, Stokholm, Bern, Moskova gibi nükleer elektrik kullanan kentler ışıl ışıl, pırıl pırıldır" açıklamasına da yer verilmiş. Geçimini turizm ve balıkçılıktan karşılayan İğneadalıların kaygılarına da bu örneklerle yanıt verilmeye çalışılmış gibi görünüyor. İğneada'nın devre dışı kalması da Trakya'da bir nükleer santral olasılığını oldukça azaltıyor. Belediye Başkanı Işık, İğneada2ya gelen yetkililerin kendilerine buranın şu an düşünülmediğini, bir ön çalışma yapıldığını söylüyor. Işık, nükleer santral için Trakya'nın yer olarak seçilmesi halinde İğneada'nın düşünülen yer olacağının altını çiziyor. Kurulması düşünülen nükleer santraller için Mersin Akkuyu ve Sinop'un adları da kulislerde dolaşıyor.
Enerjide doğalgazın dayanılmaz ağırlığı
Yerli kaynaklar doğalgaz kıskacında
Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan doğalgaz krizi, yıllardır ciddi bir ulusal politika eksikliği çeken Türkiye'nin enerji politikalarının tartışılmasına yol açtı. Türkiye'nin Tarsus'taki su santraliyle başlayan enerji macerasının vardığı doğalgaz açmazı ve önündeki seçeneklerini masaya yatırdık.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 21 Ocak 2006
Türkiye'de ilk elektrik enerjisi üretimi II. Abdülhamid zamanına kadar uzanıyor. 1902 yılında Tarsus'ta su değirmeniyle çevrilen bir dinamoyla çalışan 2 kilovat gücündeki ilk santral, Avusturyalı Dörfler tarafından kurulmuş. Prof. Dr. Hamit Serbest'in de bahsetiği rivayete göre önce saraya hediye edilmek istenmiş ancak Abdülhamid, suikast endişesiyle bu hediyeye karşı çıkmış. Daha sonra Karamüftüzade Hulusi Paşa gerekli izni alıp santrali Tarsus'un 1800 metre uzağına kurmuş ve Tarsus'un bütün sokaklarıyla Müftüzade Sadık Paşa ile Ramazanoğulları'ndan Sorgu Yargıcı Yakup Efendi'nin evi aydınlatılmış.
Tarsus'taki santral Türkiye'nin ilk su santrali olurken, taşkömürüyle çalışan ilk termik santrali ise İstanbul'da kurulan Silahtarağa santrali. 1914 ile 1950 yılları arasında İstanbul'un elektriğini üreten bu tek santral, şimdilerde "Santral İstanbul" adı altında bir kültür-sanat merkezine dönüşmek üzere. Silahtarağa müzeye dönüşe dursun, AKP hükümetin demeçlerine bakılırsa Türkiye de enerji yatırımları açısından bir şantiyeye dönüşmek üzere. Geçtiğimiz aylarda 25 yeni santralin kurulması gündeme getirilmiş, başta kurulması düşünülen 3 nükleer santral olmak üzere bu planlar çeşitli kesimlerce tartışılmaya başlanmıştı.
Türkiye enerji koridoru olacak
Tozu dumanı katacak olan, sadece bu santrallerin gelecek 15-20 yıl boyunca sürecek inşaat faliyetleri değil. Türkiye'nin son 10 yıldır üzerinde durduğu, enerji havzalarıyla Batı arasında enerji koridoru olma projesi de bu şantiyeyi ayrıca büyütecek. Rus doğalgazına alternatif arayan Avrupa'nın, Ortadoğu ve İran doğalgazını Yunanistan ve İtalya üzerinden taşınması planlanan projeye artık daha sıcak bakacağı kesin. Ertelene ertelene yılan hikayesine dönen Bakü-Ceyhan boru hattının yanına eklenmesi düşünülen Samsun-Ceyhan projesi de harekete geçecek gibi gözüküyor. Tüm bunların üstüne, "ya al ya da öde" anlaşmaları sonucu talebin üstünde alınan doğalgazın kentlere ulaştırılarak kullanılmasını sağlayacak boru hatlarını da eklemek lazım. 2006 yılında Adana, Antalya, Amasya, Afyonkarahisar, Aydın, Erzincan, Kars, Ardahan, Çanakkale, Karaman, Tokat, Trabzon, Rize, Gümüşhane, Bayburt, Ordu, Giresun, Van, Osmaniye, Diyarbakır, Elazığ, Adıyaman ve Mersin'e doğalgaz verilmesi planlanıyor.
Doğalgaza bağımlılık
Türkiye'nin doğalgaza bağımlılığını da işte bu nokta üzerinden tartışmak lazım. BOTAŞ'ın 2006 yılı için yaptığı talep tahmini 29 milyar 526 milyon metreküp. Bunun sadece 21 milyon metrekübü Yunanistan'a ihraç edilecek. Aynı yıl için kontrata bağlanmış arz miktarı ise 35 milyar 766 milyon metreküp. Bunların üstüne, Azerbaycan ve Türkmenistan'la imzalanmış anlaşmalar da var ama bazı belirsizlikler devam ediyor. Yürürlükte olan uzun vadeli anlaşmalar, Türkiye'nin enerjide doğalgazın ağırlığından önümüzdeki yıllarda da kurtulamayacağını gösteriyor. Bu aynı zamanda yerli kaynaklara yatırımın önünü de tıkıyor. 14 Şubat 1986 yılında yapılan, yılda 6 milyar metreküplük ilk anlaşmanın bitmesi için bile 2011 yılını beklemek zorundayız. Rusya'yla bu anlaşmanın yanısıra yapılmış olan iki anlaşma daha var. 1998 yılında imzalanan 8 milyar metreküplük anlaşma 23, 1997 yılında imzalan 16 milyar metreküplük anlaşma ise 25 yılık. Rus gazına alternatif olarak düşünülen İran gazının miktarı ise yıllık 10 milyar metreküp ve 1996'da atılan imzanın raf ömrü 25 yıl. Yine Türkmenistan'la imzalanan ama belirsizliğini koruyan 16 milyar metereküplük anlaşma ise en uzun süreye sahip olanı. 1999 yılında atılan imzanın kuruması için 30 yıl geçmesi gerekiyor.
Doğalgaz ihtiyacı artıyor
Peki, Türkiye bu kadar doğalgazı ne yapıyor? 2004 yılı için alınan doğalgazın 13,5 milyar metrekübünden fazlası çevrim santrallerinde elektriğe çevrilmiş. Konutlarda 4.5, sanayide ise 3.8 milyar metreküp doğalgaz kullanılmış. Gelecek yıllarda, doğalgaz kullanan il sayısındaki artış yüzünden, hiç doğalgaz santrali yapılmasa bile, Türkiye'nin daha fazla doğalgaz kullanacağını söylemek yanlış olmaz. Zaten BOTAŞ'ta 2020 için yaptığı projeksiyonda doğalgaz talebini 61 milyar metreküp olarak belirlemiş. Hükümetin yapmayı planladığı 25 santral içinde 2 doğalgaz santrali daha var ama 61 milyarlık doğalgazın bir bölümünün arz fazlası nedeniyle ihraç edilmesi gerekecek gibi. Şu ana kadar, 2020'de yapılması kesinleşen ihracat ise 737 milyon metreküp. Avrupa'ya daha fazla doğalgaz ihracatı için çalışmalar sürerken, alım anlaşmaları Türkiye'yi doğalgaz kullanımını teşvik etmeye zorluyor. Döşenen her hat, doğalgaza bağlanan her ev de, bu bağımlılığı daha da sürekli kılacak.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 2004 yılı verilerine göre, kullanılan elektriğin yüzde 40'ını doğalgaz çevrim santralleri sağlıyor. Hidroelektrik santraller yüzde 30'la ikinci sırada yer alırken yaz aylarında bu oran birkaç puan aşağıya düşüyor. Üçüncü sırada ise yüzde 15'le linyit yakan termik santraller var. İthal ağırlıklı taşkömürü ve fuel-oil yakan termik santraller ise beraber yüzde 15'lik bir üretim yüzdesine sahip. Yerli kaynaklar arasında yer alan rüzgar ve jeotermal gibi yenilenebilir enerjinin payı ise yüzde 1 bile değil. Elektriğin nerede tüketildiğine baktığınızda ise aslan payının sanayide olduğunu görüyorsunuz. Yüzde 40'ların üzerindeki sanayiyi, yüzde 23'le meskenler ve yüzde 12 ile ticarethaneler izliyor. Tarımsal ısıtma için üretilen elektriğin yüzde 4.5'ini, sokak aydınlatması içinse yüzde 3.67'sini harcıyoruz.
Türkiye, Avrupa'da enerjiyi en kötü kullanan ülke
Konu harcamaktan açıldığında, Türkiye'nin en büyük "enerji kaynağı" olan harcamama ya da tasarruf enerjisinden bahsetmek yerinde olur. TMMOB yüzde 30'lara varan enerji tasarrufu potansiyelinden ve bunun yüzde 10-15'lik bölümünün, aydınlatma, beyaz eşya, ev ve mutfak gereçlerinin kullanımı ve seçiminde yapılacak bilinçli tercihlerden yapılabileceğini söylüyor. Elektrik İşleri Etüt İdaresi, sanayi, bina ve ulaşım sektörlerinde yıllık enerji tasarrufu potansiyelinin yaklaşık 3 milyar dolar olduğunu belirtiyor. OECD ortalaması yüzde 6'larda olan kayıp-kaçak oranı ise ülkemizde yüzde 19-20 civarında. Daha da kötüsü; Uluslararası Enerji Ajansı'nın verilerine göre Türkiye, Batı Avrupa'da enerjiyi en kötü kullanan ülke. Enerjide bağımlılığın çözümünün aslında burada yattığını söylemek hiç de yanlış olmaz. Türkiye'nin enerji profilini tam anlayabilmek için enerji santrallerinin kurulu güçlerini de gözardı etmemek gerekli. 2004 yılı rakamlarına bakıldığında 12 bin 654 megavatlık (MW) hidroelektrik ve 12 bin 640 MW'lık kurulu güce sahip doğalgaz santralleri göze çarpıyor.
Kömürle çalışan termik santraller 9 bin MW kurulu güce sahipken, rüzgar ve jeotermal santrallerinin toplam kurulu gücü sadece 34 MW. Ya al ya öde anlaşmaları yüzünden Elektrik Üretim Anonim Şirketi'ne (EÜAŞ) bağlı bazı santrallerin ve barajların zaman zaman düşük kapasiteyle çalıştırıldıkları da biliniyor. Zaten kimse şu anda Türkiye'nin bir enerji açığı olduğunun söylemiyor ama gelecekte enerji talebinin büyüme hızıyla beraber artacağı ve yeni santrallere gerek olacağı öne sürülüyor. Asıl tartışma da burada başlıyor. Öncelikle, bu yeni santrallerin yerli kaynaklarla karşılanarak, doğalgaz, ithal taşkömür ve fuel-oile olan bağımlılığın azalmasını isteyenler ve yine nükleer enerjiyi ön plana çıkaran ve nükleerin dışa bağımlı doğalgaz santrallerine alternatif olabileceğini söyleyenler de var. Kim ne derse desin, iş yerli yabancı kaynak tartışmasına döküldüğünde en çok konuşulan kaynakların hidroelektrik, rüzgar, linyit ve jeotermal olduğu göze çarpıyor. Bu kaynakların seçiminde ise teknik, politik ve çevresel kriterler ön plana çıkıyor.
Türkiye'nin ekonomik hidrolik potansiyelini birçok resmi kaynak 1960'lardaki 120 milyar kilovatsaatlik rakam olarak verse de, Devlet Su İşleri Genel Müdürü Prof. Dr. Veysel Eroğlu dahil birçok kişi, gelişen teknolojilerle, ekonomik potansiyel rakamının 160 ila 210 milyar kilovatsaat arasında olduğunu söylüyor. Karşılaştırma yapmak için Türkiye'nin 2005 yılında toplam elektrik üretiminin 150 milyar kilovatsaat olduğunu anımsatalım. Barajların bazılarının sınır ülkelerle sorun yaratacak olması ve Türkiye'nin çok az sayıda kalmış bakir doğal alanlarıyla, Hasankeyf gibi kültürel çevre kapsamına giren bölgeleri tehlikeye atması sorun yaratıyor. Sosyal maliyetlerin doğru hesaplanması, Türkiye'nin olası politik krizlerle karşı karşıya kalması ve kaybedilebilecek turizm gelirleri, zor bir hesabı şart koşuyor. Bu sorunlardan uzak küçük barajlar ilk seçenek. Jeotermal enerji kaynaklarına bakılınca Türkiye'nin dünyanın yedinci en zengin ülkesi olduğu biliniyor. Jeotermal Derneği bu potansiyelin 30 milyar metreküp doğalgaza eşdeğer olduğu ve şu ana kadar 70 bin civarı eve ulaşılsa da, tüm potansiyelin 5 milyon konutu ısıtabileceğini belirtiyor. Yine, tarımsal ısıtmaya üretilen elektriğin yüzde 4'ünün ayrıldığı göze alınırsa, 150 bin dönüm serayı ısıtma potansiyeline sahip jeotermal enerji bir nimet olarak adlandırılabilir. Özellikle Avrupa'da hızla büyüyen rüzgar enerjisi de bir başka temiz enerji kaynağı. Bu konuda da çeşitli rakamlar telaffuz edilse de, teknik kurulu güç potansiyelinin 80 bin megavat civarı olduğu belirtiliyor. Yenilenebilir enerji yasasının çıkmasından sonra 1350 megavatlık kurulu güç lisansının verildiği rüzgar enerjisi de Türkiye'nin önemli yerli kaynaklarından. Güneş enerjisinde elektrik üretimi henüz çok ön plana çıksa da, sayıları 40 milyonu bulan su ısıtıcılarıyla Türkiye'nin enerji harcamasını azaltmada ciddi bir katkı yapıyor.
Özellikle AB sürecinde karşımıza gelen Kyoto Protokolü de göz önüne alındığında Türkiye'nin başını ağrıtma olasılığı bulunan yerli kömür rezervleri de ciddi alternatifler arasında. Türkiye'nin 16 bin 354 MW'lık linyit (105 milyar kilovatsaat elektrik üretme potansiyeli) 2 bin 450 MW'lıksa (15 milyar kilovatsaat) taşkömürü potansiyeli bulunuyor. Tüm bu seçenekler, karar alıcıların, kamuoyunun filtresinden geçerek değerlendirilecek. Bakalım, alınacak yeni kararlardan sonra doğalgazın dayanılmaz ağırlığı daha ne kadar hissedilmeye devam edecek?
Enerji kaynaklarına göre elektrik üretimi 2004
Kaynak / pay (%)
Doğalgaz / 39,26
Hidroelektrik / 30,77
Linyit / 14,96
Taşkömürü / 7,54
Fuel-oil / 6,53
LPG / 0,26
Rüzgar / 0,04
Diğer / 0,64
Kaynak: TÜİK
Kullanım yerlerine göre elektrik tüketimi (2004)
Yer / pay (%)
Sanayi+otoprodüktör / 43,78
Meskenler / 23,02
Ticarethaneler / 11,94
Diğer+EÜAŞ direkt satış / 7,60
Resmi Daire / 4,34
Tarımsal ısıtma / 4,51
Sokak aydınlatması / 3,67
Şantiyeler / 1,14
Kaynak: TÜİK
Yıllar itibariyle doğalgaz ve LNG alım Miktarları
Yıllar Rusya / İran / Mavi Akım / Cezayir / Nijerya / Toplam
2000 10.079 / - / - / 3.962 / 780 /14.975
2001 10.931 / 115 / - / 3.985 / 1.337 / 16.368
2002 11.603 / 670 / - / 4.078 / 1.274 / 17.625
2003 11.422 / 3.520 / 1.252 / 3.867 / 1.126 / 21.180
2004 11.106 / 3.558 / 3.238 / 3.237 / 1.034 / 22.173
2005 9.422 / 2.896 / 3.185 / 2.783 / 711 / 19.052
Kaynak: BOTAŞ
Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan doğalgaz krizi, yıllardır ciddi bir ulusal politika eksikliği çeken Türkiye'nin enerji politikalarının tartışılmasına yol açtı. Türkiye'nin Tarsus'taki su santraliyle başlayan enerji macerasının vardığı doğalgaz açmazı ve önündeki seçeneklerini masaya yatırdık.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 21 Ocak 2006
Türkiye'de ilk elektrik enerjisi üretimi II. Abdülhamid zamanına kadar uzanıyor. 1902 yılında Tarsus'ta su değirmeniyle çevrilen bir dinamoyla çalışan 2 kilovat gücündeki ilk santral, Avusturyalı Dörfler tarafından kurulmuş. Prof. Dr. Hamit Serbest'in de bahsetiği rivayete göre önce saraya hediye edilmek istenmiş ancak Abdülhamid, suikast endişesiyle bu hediyeye karşı çıkmış. Daha sonra Karamüftüzade Hulusi Paşa gerekli izni alıp santrali Tarsus'un 1800 metre uzağına kurmuş ve Tarsus'un bütün sokaklarıyla Müftüzade Sadık Paşa ile Ramazanoğulları'ndan Sorgu Yargıcı Yakup Efendi'nin evi aydınlatılmış.
Tarsus'taki santral Türkiye'nin ilk su santrali olurken, taşkömürüyle çalışan ilk termik santrali ise İstanbul'da kurulan Silahtarağa santrali. 1914 ile 1950 yılları arasında İstanbul'un elektriğini üreten bu tek santral, şimdilerde "Santral İstanbul" adı altında bir kültür-sanat merkezine dönüşmek üzere. Silahtarağa müzeye dönüşe dursun, AKP hükümetin demeçlerine bakılırsa Türkiye de enerji yatırımları açısından bir şantiyeye dönüşmek üzere. Geçtiğimiz aylarda 25 yeni santralin kurulması gündeme getirilmiş, başta kurulması düşünülen 3 nükleer santral olmak üzere bu planlar çeşitli kesimlerce tartışılmaya başlanmıştı.
Türkiye enerji koridoru olacak
Tozu dumanı katacak olan, sadece bu santrallerin gelecek 15-20 yıl boyunca sürecek inşaat faliyetleri değil. Türkiye'nin son 10 yıldır üzerinde durduğu, enerji havzalarıyla Batı arasında enerji koridoru olma projesi de bu şantiyeyi ayrıca büyütecek. Rus doğalgazına alternatif arayan Avrupa'nın, Ortadoğu ve İran doğalgazını Yunanistan ve İtalya üzerinden taşınması planlanan projeye artık daha sıcak bakacağı kesin. Ertelene ertelene yılan hikayesine dönen Bakü-Ceyhan boru hattının yanına eklenmesi düşünülen Samsun-Ceyhan projesi de harekete geçecek gibi gözüküyor. Tüm bunların üstüne, "ya al ya da öde" anlaşmaları sonucu talebin üstünde alınan doğalgazın kentlere ulaştırılarak kullanılmasını sağlayacak boru hatlarını da eklemek lazım. 2006 yılında Adana, Antalya, Amasya, Afyonkarahisar, Aydın, Erzincan, Kars, Ardahan, Çanakkale, Karaman, Tokat, Trabzon, Rize, Gümüşhane, Bayburt, Ordu, Giresun, Van, Osmaniye, Diyarbakır, Elazığ, Adıyaman ve Mersin'e doğalgaz verilmesi planlanıyor.
Doğalgaza bağımlılık
Türkiye'nin doğalgaza bağımlılığını da işte bu nokta üzerinden tartışmak lazım. BOTAŞ'ın 2006 yılı için yaptığı talep tahmini 29 milyar 526 milyon metreküp. Bunun sadece 21 milyon metrekübü Yunanistan'a ihraç edilecek. Aynı yıl için kontrata bağlanmış arz miktarı ise 35 milyar 766 milyon metreküp. Bunların üstüne, Azerbaycan ve Türkmenistan'la imzalanmış anlaşmalar da var ama bazı belirsizlikler devam ediyor. Yürürlükte olan uzun vadeli anlaşmalar, Türkiye'nin enerjide doğalgazın ağırlığından önümüzdeki yıllarda da kurtulamayacağını gösteriyor. Bu aynı zamanda yerli kaynaklara yatırımın önünü de tıkıyor. 14 Şubat 1986 yılında yapılan, yılda 6 milyar metreküplük ilk anlaşmanın bitmesi için bile 2011 yılını beklemek zorundayız. Rusya'yla bu anlaşmanın yanısıra yapılmış olan iki anlaşma daha var. 1998 yılında imzalanan 8 milyar metreküplük anlaşma 23, 1997 yılında imzalan 16 milyar metreküplük anlaşma ise 25 yılık. Rus gazına alternatif olarak düşünülen İran gazının miktarı ise yıllık 10 milyar metreküp ve 1996'da atılan imzanın raf ömrü 25 yıl. Yine Türkmenistan'la imzalanan ama belirsizliğini koruyan 16 milyar metereküplük anlaşma ise en uzun süreye sahip olanı. 1999 yılında atılan imzanın kuruması için 30 yıl geçmesi gerekiyor.
Doğalgaz ihtiyacı artıyor
Peki, Türkiye bu kadar doğalgazı ne yapıyor? 2004 yılı için alınan doğalgazın 13,5 milyar metrekübünden fazlası çevrim santrallerinde elektriğe çevrilmiş. Konutlarda 4.5, sanayide ise 3.8 milyar metreküp doğalgaz kullanılmış. Gelecek yıllarda, doğalgaz kullanan il sayısındaki artış yüzünden, hiç doğalgaz santrali yapılmasa bile, Türkiye'nin daha fazla doğalgaz kullanacağını söylemek yanlış olmaz. Zaten BOTAŞ'ta 2020 için yaptığı projeksiyonda doğalgaz talebini 61 milyar metreküp olarak belirlemiş. Hükümetin yapmayı planladığı 25 santral içinde 2 doğalgaz santrali daha var ama 61 milyarlık doğalgazın bir bölümünün arz fazlası nedeniyle ihraç edilmesi gerekecek gibi. Şu ana kadar, 2020'de yapılması kesinleşen ihracat ise 737 milyon metreküp. Avrupa'ya daha fazla doğalgaz ihracatı için çalışmalar sürerken, alım anlaşmaları Türkiye'yi doğalgaz kullanımını teşvik etmeye zorluyor. Döşenen her hat, doğalgaza bağlanan her ev de, bu bağımlılığı daha da sürekli kılacak.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 2004 yılı verilerine göre, kullanılan elektriğin yüzde 40'ını doğalgaz çevrim santralleri sağlıyor. Hidroelektrik santraller yüzde 30'la ikinci sırada yer alırken yaz aylarında bu oran birkaç puan aşağıya düşüyor. Üçüncü sırada ise yüzde 15'le linyit yakan termik santraller var. İthal ağırlıklı taşkömürü ve fuel-oil yakan termik santraller ise beraber yüzde 15'lik bir üretim yüzdesine sahip. Yerli kaynaklar arasında yer alan rüzgar ve jeotermal gibi yenilenebilir enerjinin payı ise yüzde 1 bile değil. Elektriğin nerede tüketildiğine baktığınızda ise aslan payının sanayide olduğunu görüyorsunuz. Yüzde 40'ların üzerindeki sanayiyi, yüzde 23'le meskenler ve yüzde 12 ile ticarethaneler izliyor. Tarımsal ısıtma için üretilen elektriğin yüzde 4.5'ini, sokak aydınlatması içinse yüzde 3.67'sini harcıyoruz.
Türkiye, Avrupa'da enerjiyi en kötü kullanan ülke
Konu harcamaktan açıldığında, Türkiye'nin en büyük "enerji kaynağı" olan harcamama ya da tasarruf enerjisinden bahsetmek yerinde olur. TMMOB yüzde 30'lara varan enerji tasarrufu potansiyelinden ve bunun yüzde 10-15'lik bölümünün, aydınlatma, beyaz eşya, ev ve mutfak gereçlerinin kullanımı ve seçiminde yapılacak bilinçli tercihlerden yapılabileceğini söylüyor. Elektrik İşleri Etüt İdaresi, sanayi, bina ve ulaşım sektörlerinde yıllık enerji tasarrufu potansiyelinin yaklaşık 3 milyar dolar olduğunu belirtiyor. OECD ortalaması yüzde 6'larda olan kayıp-kaçak oranı ise ülkemizde yüzde 19-20 civarında. Daha da kötüsü; Uluslararası Enerji Ajansı'nın verilerine göre Türkiye, Batı Avrupa'da enerjiyi en kötü kullanan ülke. Enerjide bağımlılığın çözümünün aslında burada yattığını söylemek hiç de yanlış olmaz. Türkiye'nin enerji profilini tam anlayabilmek için enerji santrallerinin kurulu güçlerini de gözardı etmemek gerekli. 2004 yılı rakamlarına bakıldığında 12 bin 654 megavatlık (MW) hidroelektrik ve 12 bin 640 MW'lık kurulu güce sahip doğalgaz santralleri göze çarpıyor.
Kömürle çalışan termik santraller 9 bin MW kurulu güce sahipken, rüzgar ve jeotermal santrallerinin toplam kurulu gücü sadece 34 MW. Ya al ya öde anlaşmaları yüzünden Elektrik Üretim Anonim Şirketi'ne (EÜAŞ) bağlı bazı santrallerin ve barajların zaman zaman düşük kapasiteyle çalıştırıldıkları da biliniyor. Zaten kimse şu anda Türkiye'nin bir enerji açığı olduğunun söylemiyor ama gelecekte enerji talebinin büyüme hızıyla beraber artacağı ve yeni santrallere gerek olacağı öne sürülüyor. Asıl tartışma da burada başlıyor. Öncelikle, bu yeni santrallerin yerli kaynaklarla karşılanarak, doğalgaz, ithal taşkömür ve fuel-oile olan bağımlılığın azalmasını isteyenler ve yine nükleer enerjiyi ön plana çıkaran ve nükleerin dışa bağımlı doğalgaz santrallerine alternatif olabileceğini söyleyenler de var. Kim ne derse desin, iş yerli yabancı kaynak tartışmasına döküldüğünde en çok konuşulan kaynakların hidroelektrik, rüzgar, linyit ve jeotermal olduğu göze çarpıyor. Bu kaynakların seçiminde ise teknik, politik ve çevresel kriterler ön plana çıkıyor.
Türkiye'nin ekonomik hidrolik potansiyelini birçok resmi kaynak 1960'lardaki 120 milyar kilovatsaatlik rakam olarak verse de, Devlet Su İşleri Genel Müdürü Prof. Dr. Veysel Eroğlu dahil birçok kişi, gelişen teknolojilerle, ekonomik potansiyel rakamının 160 ila 210 milyar kilovatsaat arasında olduğunu söylüyor. Karşılaştırma yapmak için Türkiye'nin 2005 yılında toplam elektrik üretiminin 150 milyar kilovatsaat olduğunu anımsatalım. Barajların bazılarının sınır ülkelerle sorun yaratacak olması ve Türkiye'nin çok az sayıda kalmış bakir doğal alanlarıyla, Hasankeyf gibi kültürel çevre kapsamına giren bölgeleri tehlikeye atması sorun yaratıyor. Sosyal maliyetlerin doğru hesaplanması, Türkiye'nin olası politik krizlerle karşı karşıya kalması ve kaybedilebilecek turizm gelirleri, zor bir hesabı şart koşuyor. Bu sorunlardan uzak küçük barajlar ilk seçenek. Jeotermal enerji kaynaklarına bakılınca Türkiye'nin dünyanın yedinci en zengin ülkesi olduğu biliniyor. Jeotermal Derneği bu potansiyelin 30 milyar metreküp doğalgaza eşdeğer olduğu ve şu ana kadar 70 bin civarı eve ulaşılsa da, tüm potansiyelin 5 milyon konutu ısıtabileceğini belirtiyor. Yine, tarımsal ısıtmaya üretilen elektriğin yüzde 4'ünün ayrıldığı göze alınırsa, 150 bin dönüm serayı ısıtma potansiyeline sahip jeotermal enerji bir nimet olarak adlandırılabilir. Özellikle Avrupa'da hızla büyüyen rüzgar enerjisi de bir başka temiz enerji kaynağı. Bu konuda da çeşitli rakamlar telaffuz edilse de, teknik kurulu güç potansiyelinin 80 bin megavat civarı olduğu belirtiliyor. Yenilenebilir enerji yasasının çıkmasından sonra 1350 megavatlık kurulu güç lisansının verildiği rüzgar enerjisi de Türkiye'nin önemli yerli kaynaklarından. Güneş enerjisinde elektrik üretimi henüz çok ön plana çıksa da, sayıları 40 milyonu bulan su ısıtıcılarıyla Türkiye'nin enerji harcamasını azaltmada ciddi bir katkı yapıyor.
Özellikle AB sürecinde karşımıza gelen Kyoto Protokolü de göz önüne alındığında Türkiye'nin başını ağrıtma olasılığı bulunan yerli kömür rezervleri de ciddi alternatifler arasında. Türkiye'nin 16 bin 354 MW'lık linyit (105 milyar kilovatsaat elektrik üretme potansiyeli) 2 bin 450 MW'lıksa (15 milyar kilovatsaat) taşkömürü potansiyeli bulunuyor. Tüm bu seçenekler, karar alıcıların, kamuoyunun filtresinden geçerek değerlendirilecek. Bakalım, alınacak yeni kararlardan sonra doğalgazın dayanılmaz ağırlığı daha ne kadar hissedilmeye devam edecek?
Enerji kaynaklarına göre elektrik üretimi 2004
Kaynak / pay (%)
Doğalgaz / 39,26
Hidroelektrik / 30,77
Linyit / 14,96
Taşkömürü / 7,54
Fuel-oil / 6,53
LPG / 0,26
Rüzgar / 0,04
Diğer / 0,64
Kaynak: TÜİK
Kullanım yerlerine göre elektrik tüketimi (2004)
Yer / pay (%)
Sanayi+otoprodüktör / 43,78
Meskenler / 23,02
Ticarethaneler / 11,94
Diğer+EÜAŞ direkt satış / 7,60
Resmi Daire / 4,34
Tarımsal ısıtma / 4,51
Sokak aydınlatması / 3,67
Şantiyeler / 1,14
Kaynak: TÜİK
Yıllar itibariyle doğalgaz ve LNG alım Miktarları
Yıllar Rusya / İran / Mavi Akım / Cezayir / Nijerya / Toplam
2000 10.079 / - / - / 3.962 / 780 /14.975
2001 10.931 / 115 / - / 3.985 / 1.337 / 16.368
2002 11.603 / 670 / - / 4.078 / 1.274 / 17.625
2003 11.422 / 3.520 / 1.252 / 3.867 / 1.126 / 21.180
2004 11.106 / 3.558 / 3.238 / 3.237 / 1.034 / 22.173
2005 9.422 / 2.896 / 3.185 / 2.783 / 711 / 19.052
Kaynak: BOTAŞ
Küresel ısınma 'sinek yapar' mide bozar
Küresel ısınmanın tüm hayatımızı etkileyeceğini söyleyen çevrecilere kulak asmamız için artık bir başka nedenimiz daha var. İngiltere'deki bilim insanları, ısınan havaların daha fazla yiyecek kökenli zehirlenmeye yol açacağını ve sinek sayısında artışa yol açacağını söylüyor.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 21 Ocak 2006
Küresel ısınmanın, Katrina ve Rita kasırgaları gibi artık kendini iyice belli etmeye başlayan meteorolojik sonuçları dışında bir de gözden kaçan ama hayatımızı yine büyük ölçüde etkileyecek başka tehlikeleri de var. Bunlardan bir tanesi de İngiliz bilim adamlarınca geçtiğimiz günlerde açıklanan zehirlenme riski.
East Anglia Üniversitesi'nden Prof. Paul Hunter, havaların ısınmasıyla dışarıda bırakılan yiyeceklerin daha çok salmonella bakterisi üretme potansiyeli olduğunu, bunun da zehirlenmelere yol açacağını açıkladı. Hunter, "Birçok değişikliğin yaz aylarında olacağını söylemek yanlış olmaz. Yiyeceklerin sıcak havalarda daha çabuk bozulmasının yanı sıra ani bastıran şiddetli yağışlar yüzünden, dağıtım şebekesine bağlı olmayan sularda, suda üreyen bakterilerin çoğalması sonucu ishal, kusma ve mide ağrıları da büyük olasılıkla artacak" diyor. Hunter, İngiltere'de bu yüzyıl bitmeden sıtma vakalarına da rastlanabileceğini ama tüm bu etkilere karşı İngiltere'deki sağlık sisteminin bir sorun yaşamayacağını da ekliyor. Denizlerde yüzen insanları da benzeri tehlikeler karşısında uyaran Hunter, kirlenmiş olan suyun tarlalardan, otoyollardan nehirlere ve oradan denizlere dökülmesi olasılığı ve bu sularda yüzen insanların benzer sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalacağı üzerinde duruyor.
Sağlık Koruma Ajansı'nın Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi'nden Gordon Nichols da bu bulguları desteklediğini belirtiyor. Nichols, Bangladeş'teki büyük sel baskınlarından sonra insanların başka bölgelere taşınmak zorunda kaldığına dikkat çekerek İngiltere'de benzeri etkilerin görülebileceğinin altını çiziyor. Nichols, İngiltere dışında meydana gelebilecek değişikliklerin de, seyahat eden insanlar tarafından İngiltere'ye taşınabileceğine dikkat çekiyor.
Daha sıcak dünya, daha çok sinek
İklim değişikliğinin etkileri üzerine yapılan bir başka araştırma da sinekler üzerine oldu. Southampton Üniversitesi tarafından yapılan araştırma 2080 yılında İngiltere'deki sinek sayısında yüzde 250 artacağını hesapladı. Southampton Üniversitesi'nden Dave Goulson, sineklerin üreme sıklıklarının sıcaklıkla yakından ilişkili olduğunu ve sinekler aracılığıyla bulaşacak hastalık sayısında artış beklenebileceğine dikkat çekti. Yumurtaların sineğe dönüşmesinin en uygun sıcaklık olan 32 derecede 12 gün sürdüğüne ve daha soğuk ortamlarda bu sürenin uzadığına dikkat çeken bilim insanları, 2-3 derecelik sıcaklık artışının sinek sayısında büyük bir artışa yol açabileceğine dikkat çekiyor. Ayrıca, sıcak havalar sineklerin ömürlerini de uzatıyor. Yemekleri açıkta bırakmamak, mangal yaparken sinekleri yiyeceklerden uzak tutmak, taşıdıkları hastalık ve bakterilerden korunmak için önerilen korunma yolları arasında.
Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesinde hazırlanan "Küresel Isınma, İklim Değişikliği ve Sağlık Etkileri" taslak raporunda sinekler kadar hamamböceği sayısında da artış olacağına dikkat çekiliyor. Rapor, sineklerin çoğunun ve hamam böceklerinin taşıyıcı olduğuna dikkat çekiyor ve sayılarındaki artışın enfeksiyon hastalıklarının kontrolünü güçleştireceğine dikkat çekiyor.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 21 Ocak 2006
Küresel ısınmanın, Katrina ve Rita kasırgaları gibi artık kendini iyice belli etmeye başlayan meteorolojik sonuçları dışında bir de gözden kaçan ama hayatımızı yine büyük ölçüde etkileyecek başka tehlikeleri de var. Bunlardan bir tanesi de İngiliz bilim adamlarınca geçtiğimiz günlerde açıklanan zehirlenme riski.
East Anglia Üniversitesi'nden Prof. Paul Hunter, havaların ısınmasıyla dışarıda bırakılan yiyeceklerin daha çok salmonella bakterisi üretme potansiyeli olduğunu, bunun da zehirlenmelere yol açacağını açıkladı. Hunter, "Birçok değişikliğin yaz aylarında olacağını söylemek yanlış olmaz. Yiyeceklerin sıcak havalarda daha çabuk bozulmasının yanı sıra ani bastıran şiddetli yağışlar yüzünden, dağıtım şebekesine bağlı olmayan sularda, suda üreyen bakterilerin çoğalması sonucu ishal, kusma ve mide ağrıları da büyük olasılıkla artacak" diyor. Hunter, İngiltere'de bu yüzyıl bitmeden sıtma vakalarına da rastlanabileceğini ama tüm bu etkilere karşı İngiltere'deki sağlık sisteminin bir sorun yaşamayacağını da ekliyor. Denizlerde yüzen insanları da benzeri tehlikeler karşısında uyaran Hunter, kirlenmiş olan suyun tarlalardan, otoyollardan nehirlere ve oradan denizlere dökülmesi olasılığı ve bu sularda yüzen insanların benzer sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalacağı üzerinde duruyor.
Sağlık Koruma Ajansı'nın Bulaşıcı Hastalıklar Merkezi'nden Gordon Nichols da bu bulguları desteklediğini belirtiyor. Nichols, Bangladeş'teki büyük sel baskınlarından sonra insanların başka bölgelere taşınmak zorunda kaldığına dikkat çekerek İngiltere'de benzeri etkilerin görülebileceğinin altını çiziyor. Nichols, İngiltere dışında meydana gelebilecek değişikliklerin de, seyahat eden insanlar tarafından İngiltere'ye taşınabileceğine dikkat çekiyor.
Daha sıcak dünya, daha çok sinek
İklim değişikliğinin etkileri üzerine yapılan bir başka araştırma da sinekler üzerine oldu. Southampton Üniversitesi tarafından yapılan araştırma 2080 yılında İngiltere'deki sinek sayısında yüzde 250 artacağını hesapladı. Southampton Üniversitesi'nden Dave Goulson, sineklerin üreme sıklıklarının sıcaklıkla yakından ilişkili olduğunu ve sinekler aracılığıyla bulaşacak hastalık sayısında artış beklenebileceğine dikkat çekti. Yumurtaların sineğe dönüşmesinin en uygun sıcaklık olan 32 derecede 12 gün sürdüğüne ve daha soğuk ortamlarda bu sürenin uzadığına dikkat çeken bilim insanları, 2-3 derecelik sıcaklık artışının sinek sayısında büyük bir artışa yol açabileceğine dikkat çekiyor. Ayrıca, sıcak havalar sineklerin ömürlerini de uzatıyor. Yemekleri açıkta bırakmamak, mangal yaparken sinekleri yiyeceklerden uzak tutmak, taşıdıkları hastalık ve bakterilerden korunmak için önerilen korunma yolları arasında.
Çevre ve Orman Bakanlığı bünyesinde hazırlanan "Küresel Isınma, İklim Değişikliği ve Sağlık Etkileri" taslak raporunda sinekler kadar hamamböceği sayısında da artış olacağına dikkat çekiliyor. Rapor, sineklerin çoğunun ve hamam böceklerinin taşıyıcı olduğuna dikkat çekiyor ve sayılarındaki artışın enfeksiyon hastalıklarının kontrolünü güçleştireceğine dikkat çekiyor.
Küresel ısınmanın yıllık maliyeti 300 milyar doları aşacak!
Küresel ısınmanın yıllık maliyeti 300 milyarı aşacak!
Birleşmiş Milletler küresel ısınmanın her yıl dünya ekonomisine maliyetini 304 milyar dolar olarak hesaplamıştı. Geçtiğimiz ay ABD'yi vuran Katrina ve Rita’nın, ABD bütçesine toplam maliyetinin 210 milyar dolar civarında olması, BM'nin tahminini destekler nitelikte.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / Ocak 2006
İngiltere Dışişleri Bakanı Jack Straw, 2004 yılında İngiltere’nin uluslararası enerji stratejisini açıklarken, 2010 yılına gelindiğinde her yıl 265 milyar dolarlık küresel ısınma kaynaklı maddi zararın oluşacağı konusunda herkesi uyardı. Küresel ısınmanın konuşulduğu birçok toplantıda olduğu gibi, Straw'u dinleyenlerin çoğu, ne küresel ısınmanın nasıl yaşamı tehdit edeceğini, ne de ekonomi üzerindeki etkilerinin nasıl olacağını çok da fazla düşünmeden toplantıyı terk etti. Halbuki, Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından 2001 yılında hazırlanan rapor, Jack Straw'un ne demek istediğini ayrıntılarıyla anlatıyordu. BM, sıklaşan fırtınalar, toprak kayıpları ve deniz seviyesindeki yükselmeye bağlı olarak balıkçılık, tarım ve su kaynaklarında meydana gelecek zararların yıllık 304,2 milyar doları bulacağını söylemişti. Artık elimizde sadece Straw'un sözleri ve BM'nin raporu yok. Elimizde Katrina ve Rita var.
Rita kasırgası hızını yavaşlatıp ablası Katrina kadar ortalığı kırıp dökmese de, verdikleri maddi zararın 200 milyar dolar civarında olacağı tahmin ediliyor. Milyonlarca insanı evinden eden, petrol rafinerileri ve kuyularını devre dışı bırakarak petrol fiyatlarının yükselmesine neden olan fırtınaların yol açtığı maddi zararı karşılamak için Kongre’nin şu ana kadar harcadığı miktar da 62,3 milyar doları buldu. Sadece bu rakam bile Amerika’nın Çevre Koruma Ajansı’nın bütçesi olan 8,2 milyar doların yaklaşık 8 katı; 1991 yılındaki Körfez Savaşı’nın 83 milyar dolarlık bütçesine de çok yakın. İşin Amerika için en zor yanı ise, halihazırda 330 milyar dolarlara varan bütçe açığının Katrina ve Rita kasırgalarıyla daha da büyüyecek olması. Washington Post yazarlarına* göre gelecek yıl bütçe açığı bu felaketler yüzünden yeniden 400 milyar doların üzerine çıkabilir.
Sigortacılar tedirgin
Dünyanın en büyük yaşam ve sağlık reassürörü olan Swiss Re, Katrina kasırgası sonucu sigortalanmış mal zararının 40 milyar doları bulduğunu ve bunun 1,2 milyar dolarlık bölümünün kendilerine ait olduğunu belirtti. Firma, giderlerin bir bölümünü denkleştirme rezervlerinden karşılamayı planlıyor. Swiss Re CEO’su John Coomber, dünya genelinde doğal felaketlerin sayısında bir artış gözlemlendiğini, insanları ve ekonomiyi giderek artan bir şiddet ve sıklıkla vurduğunu ve sigorta sözleşme yenilemelerinde yeni fiyat ayarlamalarına gerek duyulacağını belirtiyor. Risk analiz firması AIR Worldwide'ın yaptığı en son hesaba göre, sadece su baskını yüzünden ev ve binaların uğradığı hasar 44 milyar dolar civarında. Tahmin edebileceğiniz gibi New Orleans 22 milyar dolarla başı çekiyor.
Türkiye’de küresel ısınmayla ilişkilendirilebilecek felaketler içinde sel baskınları oldukça öne çıkıyor. Kızılay’ın 2001-2003 yılları arasında Türkiye’deki sel felaketleri için harcadığı malzeme maliyeti 827 milyar TL.’yi geçiyor. Özellikle 2001 yılının son üç ayındaki felaketler Kızılay’ın raporunda, “…kış mevsiminin gelmesi ve hava koşularındaki ani değişmeler nedeniyle oluşan aşırı yağışlar nedeniyle yurdun muhtelif yerlerinde ardı ardına sel felaketleri yaşanmış ve birçok aile bu afetlerden olumsuz şekilde etkilenmiştir ” özel notuyla yer almış. 2001 yılının son 3 ayında ardı ardına gelen sel felaketlerinin yol açtığı maddi hasarın ilk 9 aydan daha fazla olması da ayrıca dikkat çekiyor. Türkiye, bilindiği gibi, iklim değişikliğini önlemek için ortaya konulan Kyoto sözleşmesine henüz taraf değil ama İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması’na geçen yıl imza attı.
Kızılay’ın sel felaketleri için harcamaları (TL)**
2001 519. 591 144 000
2002 205 035 118 000
2003 103 009 732 000
Kızılay’ın en çok harcama yaptığı sel felaketleri (2001-2003) (TL)
Hatay 2001 218 477 400 000
Tarsus 2001 139 542 500 000
Silifke 2001 51 500 000 000
Kayseri 2002 68 800 000 000
Iğdır 2002 56 272 500 000
Hakkari 2003 43 707 490 350
* Jonathan Weisman ve Jim Vande Hei, Washington Post 15/09/2005
**Bilgiler Kızılay’ın yaşanan afetlerle ilgili raporlarından derlenmiştir.
Reuters
Birleşmiş Milletler küresel ısınmanın her yıl dünya ekonomisine maliyetini 304 milyar dolar olarak hesaplamıştı. Geçtiğimiz ay ABD'yi vuran Katrina ve Rita’nın, ABD bütçesine toplam maliyetinin 210 milyar dolar civarında olması, BM'nin tahminini destekler nitelikte.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / Ocak 2006
İngiltere Dışişleri Bakanı Jack Straw, 2004 yılında İngiltere’nin uluslararası enerji stratejisini açıklarken, 2010 yılına gelindiğinde her yıl 265 milyar dolarlık küresel ısınma kaynaklı maddi zararın oluşacağı konusunda herkesi uyardı. Küresel ısınmanın konuşulduğu birçok toplantıda olduğu gibi, Straw'u dinleyenlerin çoğu, ne küresel ısınmanın nasıl yaşamı tehdit edeceğini, ne de ekonomi üzerindeki etkilerinin nasıl olacağını çok da fazla düşünmeden toplantıyı terk etti. Halbuki, Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından 2001 yılında hazırlanan rapor, Jack Straw'un ne demek istediğini ayrıntılarıyla anlatıyordu. BM, sıklaşan fırtınalar, toprak kayıpları ve deniz seviyesindeki yükselmeye bağlı olarak balıkçılık, tarım ve su kaynaklarında meydana gelecek zararların yıllık 304,2 milyar doları bulacağını söylemişti. Artık elimizde sadece Straw'un sözleri ve BM'nin raporu yok. Elimizde Katrina ve Rita var.
Rita kasırgası hızını yavaşlatıp ablası Katrina kadar ortalığı kırıp dökmese de, verdikleri maddi zararın 200 milyar dolar civarında olacağı tahmin ediliyor. Milyonlarca insanı evinden eden, petrol rafinerileri ve kuyularını devre dışı bırakarak petrol fiyatlarının yükselmesine neden olan fırtınaların yol açtığı maddi zararı karşılamak için Kongre’nin şu ana kadar harcadığı miktar da 62,3 milyar doları buldu. Sadece bu rakam bile Amerika’nın Çevre Koruma Ajansı’nın bütçesi olan 8,2 milyar doların yaklaşık 8 katı; 1991 yılındaki Körfez Savaşı’nın 83 milyar dolarlık bütçesine de çok yakın. İşin Amerika için en zor yanı ise, halihazırda 330 milyar dolarlara varan bütçe açığının Katrina ve Rita kasırgalarıyla daha da büyüyecek olması. Washington Post yazarlarına* göre gelecek yıl bütçe açığı bu felaketler yüzünden yeniden 400 milyar doların üzerine çıkabilir.
Sigortacılar tedirgin
Dünyanın en büyük yaşam ve sağlık reassürörü olan Swiss Re, Katrina kasırgası sonucu sigortalanmış mal zararının 40 milyar doları bulduğunu ve bunun 1,2 milyar dolarlık bölümünün kendilerine ait olduğunu belirtti. Firma, giderlerin bir bölümünü denkleştirme rezervlerinden karşılamayı planlıyor. Swiss Re CEO’su John Coomber, dünya genelinde doğal felaketlerin sayısında bir artış gözlemlendiğini, insanları ve ekonomiyi giderek artan bir şiddet ve sıklıkla vurduğunu ve sigorta sözleşme yenilemelerinde yeni fiyat ayarlamalarına gerek duyulacağını belirtiyor. Risk analiz firması AIR Worldwide'ın yaptığı en son hesaba göre, sadece su baskını yüzünden ev ve binaların uğradığı hasar 44 milyar dolar civarında. Tahmin edebileceğiniz gibi New Orleans 22 milyar dolarla başı çekiyor.
Türkiye’de küresel ısınmayla ilişkilendirilebilecek felaketler içinde sel baskınları oldukça öne çıkıyor. Kızılay’ın 2001-2003 yılları arasında Türkiye’deki sel felaketleri için harcadığı malzeme maliyeti 827 milyar TL.’yi geçiyor. Özellikle 2001 yılının son üç ayındaki felaketler Kızılay’ın raporunda, “…kış mevsiminin gelmesi ve hava koşularındaki ani değişmeler nedeniyle oluşan aşırı yağışlar nedeniyle yurdun muhtelif yerlerinde ardı ardına sel felaketleri yaşanmış ve birçok aile bu afetlerden olumsuz şekilde etkilenmiştir ” özel notuyla yer almış. 2001 yılının son 3 ayında ardı ardına gelen sel felaketlerinin yol açtığı maddi hasarın ilk 9 aydan daha fazla olması da ayrıca dikkat çekiyor. Türkiye, bilindiği gibi, iklim değişikliğini önlemek için ortaya konulan Kyoto sözleşmesine henüz taraf değil ama İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması’na geçen yıl imza attı.
Kızılay’ın sel felaketleri için harcamaları (TL)**
2001 519. 591 144 000
2002 205 035 118 000
2003 103 009 732 000
Kızılay’ın en çok harcama yaptığı sel felaketleri (2001-2003) (TL)
Hatay 2001 218 477 400 000
Tarsus 2001 139 542 500 000
Silifke 2001 51 500 000 000
Kayseri 2002 68 800 000 000
Iğdır 2002 56 272 500 000
Hakkari 2003 43 707 490 350
* Jonathan Weisman ve Jim Vande Hei, Washington Post 15/09/2005
**Bilgiler Kızılay’ın yaşanan afetlerle ilgili raporlarından derlenmiştir.
Reuters
Artık Rock&Rakı zamanı
Yaptıkları müzik için arabesk-rock tanımlamasının eksik olacağını belirten grubun solisti Murat, "Biz değiştik, hayatımızda değişiklikler oldu, düşüncelerimiz değişti. Bizim ne yaptığımıza dinleyenler karar versin" diyor.Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 7 Ocak 2006
Alınlarından öpmüş mü sormadım a ma, Çamur'u dinleyen birinin kendilerine yıllardır hem rakı içip hem de rock dinleyeceği bir müzik aradığını ve en sonunda bulduğunu söylüyor. Ve "Rock&Rakı" gibi bir şey diye ekliyor Murat.
Alınlarından öpmüş mü sormadı
İlk albümleri "Bu Aşkın Izdırabını" iki gün önce raflardaki yerini aldı. Murat, Çağatay'la beraber 9 kişilik grubun en eskisi. Adapazarı'nda lise yıllarında tanışmışlar. Şimdi grubun solisti olan Murat o zaman bağlama çalıyormuş; Çağatay'da gitar. Üniversite yıllarında Ankara'da da beraber çalmışlar. Adapazarı'na döndüklerinde çalacak pek bir mekan bulamayınca soluğu İzmit'te almışlar ve grup orada genişlemiş. 18-19 yaşlarında Çağatay'ın "ÇA"sı ve Murat'ın "
Bu hayat herkesi kirletiyor
Yaptıkları müzik için arabesk-rock tanımlaması eksik olur diyorlar. Murat, "Biz şunu yapalım, gitar ekleyelim diye düşünmedik. Aslında ne yaptığımızı bilmeyerek bir şey yaptık. Hesap kitap yapmadık. Bundan 5-6 yıl önce daha çok Moğollar gibi müzik yapıyorduk. Biz değiştik, hayatımızda değişiklikler oldu, düşüncelerimiz değişti. Bizim ne yaptığımıza dinleyenler karar versin" diyor. Aynı zamanda şu anda yaptıkları müziğin, grubun adıyla çok uyumlu olduğuna da değiniyor. Müzikten çok yaşam tarzıyla ilgili bu. "Çamurla hem yıkanıyorsun hem de kirleniyorsun" diyorlar. Murat, "Biz de bu dünyada, bu hayatın içindeyiz. Herkes gibi kirlenmekten nasibimizi alıyoruz. Bu kirlilik örneğin müzik piyasasında da var. Bu yüzden de uzun süre albüm çıkmadı, bayağı direndik. Müzik endüstrisinin gruplara bakışı, bizim yerimiz, duruşumuzu anlatmak için bayağı uğraştık. Vazgeçme şansımız yoktu çünkü başka bir şey yapma şansımız yoktu" diye açıklıyor yaşam tarzlarını. Çağatay, son yıllarda gruplarda bir arabesk-ortadoğu tınısı olduğunu söylüyor ama batıdan doğuya bakmakla doğudan batıya bakmanın bambaşka olduğuna değiniyor. "Onlar oradan buraya bakıyorlar, biz ise buradan. Bizim yaşadığımız yer, doğduğumuz yer burası; İzmit, Adapazarı..."
Orhan Gencebay da dinledik, Ledd Zepplin de...
"Biz, herşeyi dinleyerek büyüdük" diyor Murat, "Orhan Gencebay da, Ledd Zepplin de. Müziğiniz dışarıdan gelen bir şey değil. Çağatay'la birlikte yıllarca bağlama ve gitarla türküler söyledik, rock parçalar yaptık. Bundan rahatsız olmadık, çıtayı yükseltmeye çalıştık. Evde oturup, dinleyemeyeceğimiz bir müzik yapmayız. Piyasa için bir şey yapmıyoruz, olursa da biz yapmadık" diyor ve gülüyor Murat. Çağatay ise şu anda yaptıkları müzik tarzının değişip değişmeyeceğini bilmediklerini ama 10 yıldır yaptıkları işten mutlu olduklarını ekliyor. Çamur'u dinlerken vurmalı çalgılar ve özellikle 70'li yılların rock "sound"unu çağrıştıran klavyeyi dinlemek pek keyifli. Ömür'ün kendi tasarımı olan "Çağlaması" da elektro divan sazı gibi bir ses çağrışımı yapıyor. Bu ilginç enstrüman hakkında benim hala şüphelerim var. Ömür'e ilk fırsatta soracağım, bas gitara parası yetmediği için sadece sapını mı alabildi diye. Bili
Çamur'un kalabalık grubu ve çok çeşitli enstrümanları kadar şarkı sözleri de dikkat çekiyor. bir tasavvuf, bir kadercilik ama minibüslerde dinlediklerimizden çok daha fazlasıyla hayata bağlı sözler bunlar. Sözleri Murat yazıyor o yüzden ben yanıt vereyim diyor Çağatay. "Murat'ın yazdığı her harfin, kelimenin önemi ve anlamı vardır. Bizim için söz çok önemli, gitarımı söz için feda ederim" diyor Çağatay. Neden Türkçe diyoruz? Bu soruyu da Murat yanıtlıyor: "Rüyalarınızı İngilizce görüyorsunuz İngilizce de söyleyin. Hissetmediğiniz bir şeyi söylemiyorsunuz. Cidden, duygularınızı İngilizce anlatamazsınız. Çağatay hayattaki en iyi arkadaşım. Ne yaşadığımı, ne demek istediğimi bilir. Ben oturur söz yazar şarkı yaparım. Çağatay düzenlemesini yaptığında o iş bitmiş olur. Bütün ekip birbirimizi tamamlıyoruz".
Herşey 80'de bitiyor
Murat, muhabbetimiz sadece müzikal değil dediği için grubun 60-70'li yılları andıran "sound"uyla ilgili duruşunu da merak ediyoruz. "Müziğimiz zaten bu ülkenin nasıl yönetildiğini gösteriyor" gibi ilginç bir yanıt geliyor. Müzik de ülkeyle gelişiyor. Sanayi toplumu, köylü toplumu bunların hepsiyle ilgili herşey diyorlar. Çağatay, "Bundan 10 yıl önce Orhan Gencebay'ı utanarak dinlerdik. Özal sonrası kuşak bir şeylerle yüzleşiyor. 68'lerin çocukları büyüdü. O yitikliği, öfkeyi, isyanı çok sert bir şekilde yaşadılar. Bu da hem hayata hem de müziğe yansıyor" yorumunu yapıyor. Klavyeden 60-70'lerin sesleri çıkıyor. Kendilerinin de söylediği gibi 80 sonrası rock müziğe pek ısınamamışlar. Murat, "Bu yeni tarzlardan pek anlamıyorum. Dub mup gibi. Müzikte de, hayatta da 80'de herşey bitiyor" diyor ve ekliyor: "68'lilerin çocukları büyüdü, bir taraftan canları anne ve babalarının yaşadığı gibi yaşamak istiyor bir yandan da hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını biliyorlar. Ortada bir kafa karışıklığı var". Müziklerine bu karışıklığın oldukça olumlu yansıdığını söylemek gerek.
Oldukça uzun bir süredir ilk albümleri için bekleyen Çamur grubu bu arada Barışarock'ta, 3 Aralık'ta yapılan küresel ısınma eyleminde gönüllü olarak sahne aldı. Murat, "Barışarock'ta biz falanca kadına aşık olduk diye şarkı söylüyoruz. Bütün insanların istisnasız buluştuğu tek noktadır aşk" diyor. Müziklerine aşık olanlara ise "bu aşkın ızdırabını" anlattıkları ilk albümle teşekkür ediyorlar.
Çamur'un elemanları
Çağatay Kadı - Gitar
1976'da Sakarya'nın Karasu ilçesinde doğdu. 93 yılında Edirne'de müziğe başladı. 96'da Murat'la Çamur'u kurdu. Kısa ve uzun metrajlı film müzikleri yaptı. En son TRT'nin, Avrupa Yayın Birliği'nin düzenlediği belgeselde gösterilmek üzere hazırladığı Babaanne filminin müziklerini besteledi. Kadıköy Ses Müzik'te halen ses teknisyeni olarak çalışıyor.
Ömür Kılıçaslan - Çağlama
İlk ve ortaokul yıllarında bili
77
ŞARKI SÖZLERİ
Duman oldum o halimden eser kalmadı
Aşkım figanım gülüm baharım
Meyhanelerde sakiler derman olmadı
Çok istedim olsun diye sensiz olmadı
(Hara şarkısından)
Yaşamak ağır işmiş
Sebebi yok ömrümün
Baktım her şey değişmiş
Düş mü yoksa gördüğüm
(Serseri şarkısından)
Nükleer enerji Türkiye için erken, önce yerli kaynaklar kullanılmalı
Türkiye'de 35 yıldır hemen hemen her hükümet tarafından gündeme getirilen nükleer enerji tartışması, Ukrayna'daki doğalgaz kriziyle yeniden alevlendi. TBMM Enerji Komisyonu Başkanı Dr. Soner Aksoy, nükleer atık sorunun henüz çözülmediğine dikkat çekiyor.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 4 Ocak 2006
Elektriğinin yüzde 42'sini doğalgazdan üreten Türkiye'de de enerjide dışa bağımlılık korkutuyor. TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı, Kütahya Milletvekili Dr. Y. Müh. Soner Aksoy, Türkiye için nükleer santralin erken olduğunu söylüyor ancak nükleer enerjinin bir ülkeye girmesinin bilim ve teknolojinin girmesi olduğunun da altını çiziyor. Nükleer atık sorunun üzerinde duran Aksoy, "Atıkların üzerinde araştırmalar yapılıyor, sürekli gelişmeler var. Bu atıkları azaltıcı çalışmalar var. O bakımdan üçüncü nesil, dördüncü nesil neyse onu almak lazım. Bir de nükleer santralin devamlı atıkları var. Her sene ortaya çıkan atıklar var ki, o atıkları şimdi almak isteyenler de var. Bir de santrali kapatmak gerektiği zaman, o santral nasıl kapatılacak, toplumda nasıl bir çöplük halinde kalacak. Henüz bunun ciddi bir çözümü yok" diyor.
Nükleer santral araştırmaların hangi safhada olduğunu bilmediğini söyleyen Aksoy, "Bu araştırmalar yapılmış, bitmişse mesele yok. Bizim bu noktada birtakım çalışmalar yapmamız lazım. Bu bakımdan nükleer enerjiye girmekte fayda var fakat en son teknolojiyi almak bakımından, dünyadaki son gelişmelere dikkat edip ona göre bir düzenleme yapmak lazım. Bir de yerli kaynaklara ağırlık verip, onların da biran evvel devreye girmesini sağlamak lazım. Gerek kömür santralleri olsun, gerek yenilenebilir enerji kaynakları olsun. Bunların mutlaka, öncelikle ele alınması gerekli" yorumunu yapıyor.
Yerli kaynakları öncelikli olarak değerlendirmemiz gerektiği konusundaki sorumuzu ise Dr. Soner Aksoy şöyle yanıtlıyor: "Yerli kaynaklar ucuz. Kömür olsun, jeotermal enerji olsun, rüzgar olsun; bunlar ucuz. Çevreye zararı daha az. Nükleere oranla daha az, nükleerin de çevreye çok büyük bir tesiri yok ama daha sonra, 40-50 sene sonra onun kapatılmasında meydana gelen atıklar var."
Hidroelektrik potansiyelimiz henüz kullanmadık
Türkiye'nin 160 milyar kilovatsaate eşdeğer teknik hidrolik potansiyeli olduğunu ve bunun bizim 2006'da kullanacağımız toplam elektrik tüketimine eşit olduğunu söyleyen Enerji Komisyonu Başkanı, tereddütünün kendi kaynaklarımızı henüz bitirmemiş olmamıza bağlıyor. Aksoy, "Enerji de taban enerji, hidrolik enerjidir. Hidrolik enerjiyi bir bitirmemiz lazım. Avrupa hidroliği bitirmiş onun üzerine nükleer santrale girmişler. Türkiye potansiyelinin üçte birini bile kullanmıyor" diyor. Nükleer enerji konusunun çok iyi tetkik edilerek sonuçlandırılması gerektiğinin söyleyen Aksoy, Enerji Bakanlığı'nın da böyle davranacağına inandığını söylüyor. Yerli kaynakların önünü açtıklarını ama hala engeller olduğunu söyleyen Aksoy, yenilenebilir enerjinin önünde finansman ve bürokratik engeller olduğunu söyledi. Aksoy, "Bunları biran evvel aşmalı ve özel sektörün bu sahaya girmelerini sağlamalıyız. Özel sektörün yaptığı büyük bir santral, bir kaç tane hidrolik santral olmalı, bunları bir görmeliyiz. Nükleer için prensip olarak karar vermeli ama araştırmayı devam ettirmeliyiz" dedi.
Özgür Gürbüz - Referans Gazetesi / 4 Ocak 2006
Elektriğinin yüzde 42'sini doğalgazdan üreten Türkiye'de de enerjide dışa bağımlılık korkutuyor. TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Başkanı, Kütahya Milletvekili Dr. Y. Müh. Soner Aksoy, Türkiye için nükleer santralin erken olduğunu söylüyor ancak nükleer enerjinin bir ülkeye girmesinin bilim ve teknolojinin girmesi olduğunun da altını çiziyor. Nükleer atık sorunun üzerinde duran Aksoy, "Atıkların üzerinde araştırmalar yapılıyor, sürekli gelişmeler var. Bu atıkları azaltıcı çalışmalar var. O bakımdan üçüncü nesil, dördüncü nesil neyse onu almak lazım. Bir de nükleer santralin devamlı atıkları var. Her sene ortaya çıkan atıklar var ki, o atıkları şimdi almak isteyenler de var. Bir de santrali kapatmak gerektiği zaman, o santral nasıl kapatılacak, toplumda nasıl bir çöplük halinde kalacak. Henüz bunun ciddi bir çözümü yok" diyor.
Nükleer santral araştırmaların hangi safhada olduğunu bilmediğini söyleyen Aksoy, "Bu araştırmalar yapılmış, bitmişse mesele yok. Bizim bu noktada birtakım çalışmalar yapmamız lazım. Bu bakımdan nükleer enerjiye girmekte fayda var fakat en son teknolojiyi almak bakımından, dünyadaki son gelişmelere dikkat edip ona göre bir düzenleme yapmak lazım. Bir de yerli kaynaklara ağırlık verip, onların da biran evvel devreye girmesini sağlamak lazım. Gerek kömür santralleri olsun, gerek yenilenebilir enerji kaynakları olsun. Bunların mutlaka, öncelikle ele alınması gerekli" yorumunu yapıyor.
Yerli kaynakları öncelikli olarak değerlendirmemiz gerektiği konusundaki sorumuzu ise Dr. Soner Aksoy şöyle yanıtlıyor: "Yerli kaynaklar ucuz. Kömür olsun, jeotermal enerji olsun, rüzgar olsun; bunlar ucuz. Çevreye zararı daha az. Nükleere oranla daha az, nükleerin de çevreye çok büyük bir tesiri yok ama daha sonra, 40-50 sene sonra onun kapatılmasında meydana gelen atıklar var."
Hidroelektrik potansiyelimiz henüz kullanmadık
Türkiye'nin 160 milyar kilovatsaate eşdeğer teknik hidrolik potansiyeli olduğunu ve bunun bizim 2006'da kullanacağımız toplam elektrik tüketimine eşit olduğunu söyleyen Enerji Komisyonu Başkanı, tereddütünün kendi kaynaklarımızı henüz bitirmemiş olmamıza bağlıyor. Aksoy, "Enerji de taban enerji, hidrolik enerjidir. Hidrolik enerjiyi bir bitirmemiz lazım. Avrupa hidroliği bitirmiş onun üzerine nükleer santrale girmişler. Türkiye potansiyelinin üçte birini bile kullanmıyor" diyor. Nükleer enerji konusunun çok iyi tetkik edilerek sonuçlandırılması gerektiğinin söyleyen Aksoy, Enerji Bakanlığı'nın da böyle davranacağına inandığını söylüyor. Yerli kaynakların önünü açtıklarını ama hala engeller olduğunu söyleyen Aksoy, yenilenebilir enerjinin önünde finansman ve bürokratik engeller olduğunu söyledi. Aksoy, "Bunları biran evvel aşmalı ve özel sektörün bu sahaya girmelerini sağlamalıyız. Özel sektörün yaptığı büyük bir santral, bir kaç tane hidrolik santral olmalı, bunları bir görmeliyiz. Nükleer için prensip olarak karar vermeli ama araştırmayı devam ettirmeliyiz" dedi.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)