Dünyada nükleer enerji, ekonomisi ve iklim değişikliği

Özgür Gürbüz - Çevre ve Mühendis / 12 Mart 2008

Uluslararası Enerji Ajansı’nın, “Dünya Enerjisinin Geleceği 2007” raporuna göre; elektrik enerjisi üretiminde nükleerin yüzde 15 olan bugünkü payı 2030’da yüzde 9’a gerileyecek. Hidroelektrik hariç tutulmasına rağmen yenilenebilir enerjinin bugün yüzde 2 olan payının, yüzde 6’ya çıkması bekleniyor. Aslan payı da, yüzde 1’den yüzde 4’e çıkması beklenen rüzgâr enerjisinde.[1] Artan küresel enerji talebine rağmen nükleer enerji pazar payının azalması garip değil mi? Hâlbuki, Türkiye'de başta AKP iktidarı ve onlardan hız alan özel sektör, nükleer enerjiye övgüler yağdırmaya devam ediyor. Bazı “uzmanlar” nükleer rönesans masalları anlatıyor. Dolayısıyla bir kısım medya da... Reklam gelirleri nereden geliyorsa, patron ne diyorsa o oluyor büyük çoğunlukla.

Medyadaki derinliği olmayan ve tek taraflı haberlerin arkasında, 40 yıldır bu memleketteki temiz toprakların peşini bırakmayan nükleer lobinin olduğunu tahmin etmek zor değil. Nükleer lobi, küresel ısınma ve enerji güvenliği sorunlarını fırsat bilerek nükleer enerjinin kaybettiği pazar payını, hatta daha gerçekçi olmak gerekirse, bugünkü konumunu korumak için kuvvetli bir pazarlama faaliyetine başlamış durumda. İran, doğalgaz akışını kestiğinde sahnedeler, iklim değişikliği tartışmaları ortaya çıktığında yine sahnedeler. Tüm bunlara rağmen neden nükleer santrallardan üretilen elektriğin payı artmıyor da bizim memlekette pek bir itibar görmeyen yenilenebilir enerji kaynakları katlanarak büyüyor? Yoksa nükleer rönesans denen şey bir aldatmaca mı?

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın (UAEA) rakamlarına göre dünyada şu anda 439 reaktör (santral değil) var. Bunların toplam kurulu gücü 371 GW ve 34 yeni reaktör de yapım aşamasında.[2]

Bu 34 reaktörün 7’si Rusya, 6’sı Hindistan, 5’i Çin, 3’ü Kore, 2’si Ukrayna ve Bulgaristan, 1’er adet de Arjantin, Fransa, İran, Japonya, Pakistan, Finlandiya ve ABD’de inşa ediliyor. Nükleer lobi bu rakamlardan bahsetmekten çok hoşlansa da, onlara yakından bakmamızdan da bir o kadar rahatsız oluyor. Bize nükleer reaktör satmak için kapalı kapılar ardında en çok zaman harcayan ülke ABD olduğuna göre işe oradan başlamakta fayda var.

Bitmeyen santrallar

ABD’de inşa edilen tek reaktör Watts Bar 2’nin yapımına aslında 1972 yılında başlandı. 1988 yılında enerji talebinde beklenen artışın gerçekleşmemesi sonucu inşaat durduruldu ve 2007 yılında tekrar başlatıldı. Aslında bu reaktör bile, Türkiye’deki abartılı talep tahminlerinin nelere yol açacağı hakkında özel sektöre başlı başına bir yanıt niteliğinde. İlk yatırım maliyeti yüksek olduğu için inşaatın durduğu her gün şirketlere binlerce dolara mal oluyor. Öncesinde onlarca reaktör yapmış olmasına rağmen, 1165 MW gücündeki Watts Bar 2’yi 16 yılda bitiremeyen, daha sonra da inşaatı enerji talebi yok diye durduran ABD, yüzde 60’ından fazlasının tamamlandığı söylenen bu reaktöre yaklaşık 2,5 milyar dolar daha harcamayı planlıyor. İşin garibi, Watts Bar 1’de (1121 MW) tam 23 yılda bitirilmiş ve 7 milyar dolara mal olmuştu.[3] Kimse bunun ABD’nin deneyimsiz zamanına geldiğini de iddia edemez. Watts Bar 1, 1996 yılında devreye alınan ABD’nin şu ana kadar yapılmış en son santralı. Bush yönetiminin nükleere yeşil ışık yaktığını söylememek doğru olmaz ama özel sektörün bu konuda hala ciddi çekinceleri var. Watts Bar 2’nin tekrar inşaatına başlanmasının tek nedeni de önceden alınmış inşa lisansının hala geçerli olması. ABD’de, iktidarın istekli olması, nükleer santral inşasına başlamak için gereken izinlerin alınmasını ya da güvenlik standartlarının düşürülmesini kolaylaştırmıyor. Bizde ise, olmadık teşviklerle yüksek maliyet halkın cebinden karşılanarak özel sektöre tatlı bir “yatırım ortamı” hazırlanmaya çalışılıyor. Türkiye’de yaşayanlar tedirgin olmakta yerden göğe kadar haklı.

Nükleer lobi o kadar kendine güveniyor ki, tüm dünya nükleer yapıyor masalına anlatırken Arjantin’den bile bahsetmekten kaçınmıyor. UAEA’nın listesinde yer alan ve hatta listeden hiç çıkamayan Attucha 2’nin inşaatına 1981 yılında başlandı. Arjantin’deki bu santralın adı yıllardır Atom Ajansı’nın listesinde, inşası sürenler arasında yer alıyor. Aynı listede, Pakistan’ın sözü geçen geçen 300 MW gücündeki (Yatağan Termik Santralı’nın yarısı kadar) reaktörü de var. Bu reaktörün ve Hindistan’da yapılan, ülkenin elektrik ihtiyacı göz önüne alındığında, popüler bir tanımlamayla “ultra mini” olarak adlandırılabilecek reaktörlerin de ne amaçla yapıldığı tartışılır. Listede 6 reaktörle yer alan Hindistan’ın inşa halindeki reaktörlerinin toplam kurulu gücü (2910 MW) çok şey anlatıyor. Örnekleri çoğaltabiliriz. Rusya’da inşa edilen 7 reaktör’den 2’si deniz üstünde kurulması düşünülen 30’ar MW’lık “mini” reaktörler. Güvenlik ve demokrasi standartları Batı’ya göre çok düşük olan Rusya’da, nükleer enerji yetkililerin bir tercihi ama bu tercihi halkın ne kadar paylaştığı tartışılır. Dünyanın enerjiye en çok ihtiyaç duyan Çin’de sadece 5 reaktör inşa ediliyor olması da garip değil mi sizce? Çin’de nükleer enerjinin elektrik üretimindeki payı sadece yüzde 1,9. Hâlbuki bu ülkede haftada 1 tane kömür santralı kuruluyor. Dünyanın enerjiyi en kötü kullanan, enerji yoğunluğu en yüksek olan ülkeler arasında başı Çeken Bulgaristan ve Ukrayna’yı bir kenara koyalım. Nükleer reaktör satarak girdikleri bataktan kurtulmaya çalışan, bu nedenle de kendi sektörlerini ayakta tutmak için durmadan yeni reaktör inşa etmek zorunda kalan Kore ve Fransa’yı da bir diğer kenara koyunca geriye nükleer rönesanstan pek de bir şey kalmıyor. Uzun lafın kısası, yaklaşık son 5 yıldır nükleer rönesans geliyor diye bağırıp çağıranların, bahsettiği rönesans buysa, yenilenebilir enerji kaynaklarında bir devrim yaşanıyor demektir.

Finlandiya’da neler oluyor?
Atomspor kızacak ama biz nükleer enerjiye yakından bakmaya devam edelim. AB-15 olarak adlandırılan, Avrupa’nın ekonomik olarak gelişmiş bölümünde şu anda sadece 2 reaktör yapılıyor. Finlandiya’da yapılan reaktörün yapımına 2005 yılında başlandı. Yapımı, hisselerinin yüzde 90’ı Fransız devletine ait Areva ile Alman Siemens tarafından yürütülüyor. Bittiğinde Avrupa’nın ilk üçüncü kuşak (jenerasyon) nükleer santralı olacak; tabi biterse. İnşaatın başladığı 2005 yılında elektrik üretimine 2009 ortasında geçeceği söyleniyordu. İşler yine nükleer firmaların söylediği gibi olmadı. İnşaatın sürdüğü iki yıl içerisinde ortaya çıkan hatalar ve güvenlik konusundaki eksiklikler inşaatı şimdiden iki yıl geciktirdi. 2007 baharından bu yana inşaatta çalışan insan sayısını iki katına çıkarmalarına rağmen (2 bin 600 civarı) Areva ve Siemens’in en iyi tahmini elektrik üretimine 2011 yazında geçilebileceği yönünde.[4] Gecikmeleri değerlendiren Areva Nükleer Güç şirketinin (Areva NP) İcra Kurulu Başkanı Luc Oursel, “Bir serinin ilk örneğini inşa ettiğinizde kaçınılmaz olarak yeni maliyetler keşfediyorsunuz, çalışanlar yerinde durdukları için de maliyetler artıyor” diyor.[5] Oursel, birkaç kuruştan bahsediyor sanabilirsiniz ama gerçekte bahsettiği rakam 1 milyar Avro’nun üzerinde. İki yıllık gecikme sonucunda üretilemeyen elektriği de hesaba katarsanız bu rakamın toplamda 1 milyar 600 milyon Avro’ya ulaştığını görüyorsunuz.[6] İlk yatırım maliyetini reaktörü inşa eden TVO firmasının İcra Kurulu Başkanı Pertti Simola, 21 Mart 2005’te Paris’te yaptığı bir sunumda 3 milyar Avro olarak zaten açıklamıştı. Bu kadar rakamdan kafası karışanlar için bir toparlama yapalım. İki yıldır inşası süren ancak iki yıl gecikmesi kesinleşen, Olkiluoto’daki 3 numaralı reaktörün ilk yatırım maliyeti şu anda 4,5 milyar Avro’yu buldu. Önümüzdeki yıllarda maliyetin artması ve inşaatın gecikmesi olasılığı da hala devam ediyor. Bir karşılaştırma yapmak için kurulu kW güç başına düşen ilk yatırım maliyetini ele alalım. 1600 MW’lık bu santral için kW başına düşen değer 2812 Avro olarak hesaplanıyor. Dolarcası 4219. Bağımsız kaynaklara dayanan bu tahmin bazı nükleercilerin yüreklerini hoplatabilir. Bu nedenle, daha mütevazı bir rakam olan ve Areva’nın ortağı EdF tarafından Olkiluoto için tahmin edilen 2200 Avro/kW’ı[7] baz alsak bile, yıllardır “fırıldak enerjisi” diye hafife alınan rüzgâr enerjisinin ilk yatırım maliyetlerinin çok çok üstünde bir rakam ortaya çıkıyor. Her kilovat kurulu güç için 3213 dolarlık bir yatırımdan bahsediyoruz. Avrupa Rüzgâr Enerjisi Birliği’nin değişik rüzgâr hızlarını (9,5 m/s ve 6 m/s) göz önüne alarak verdiği rakamlar, rüzgâr enerjisi için kW başı kurulu güç maliyetinin 1174 ile 1689 dolar arasında değiştiğini gösteriyor.[8] Kısaca 1 nükleer santral yerine, aynı paraya 2 ya da 3 katı kadar rüzgâr santralı kurmak mümkün. Bu da size Türkiye gibi kuvvetli ve sürekli rüzgâr potansiyelinin olduğu bir ülkede aynı miktarda elektrik üretimine olanak sağlar. İş bu kadarla kalsa iyi. Nükleer reaktörlerin, yakıt, işletim, söküm, bakım maliyetleri, çözülemeyen atık sorunu, getirdiği çevresel riskler ve sosyal maliyetler de faturayı uzatıyor. İşler planlandığı gibi gittiğinde bile çözülemeyen bunca ekonomik sorun, planlandığı gibi gitmediğinde bir ekonomik felakete dönüşüyor. Geçmişte Arjantin’de, Brezilya’da yaşanan ekonomik krizlerde yıllar süren inşaatlar sonucu bitirilemeyen ya da maliyeti artan nükleer santral kurma girişimlerinin de etkili olduğu unutulmamalıdır. Bahsettiğimiz Finlandiya örneği ise geçmişte defalarca yaşanan sorunların, en tecrübeli kadrolarca, en son teknoloji kullanılmış olmasına rağmen hala çözülememiş olduğunun ispatıdır. İnşa edilen Avrupa’daki ilk üçüncü kuşak reaktör. Bir de dördüncü olsaydı siz düşünün artık kaça patlayacağını…

Herkes nükleer enerjiye koşmuyor
Nükleer santral yapma heveslisi AKP hükümetinin yetkilileri ve başta Enerji bakanı Hilmi Güler, ne zaman nükleer enerji konusu açılsa yukarıda adı geçen ülkeleri örnek gösteriyor. Nedense birazdan aşağıda sayacağımzı ülkelerden ise hiç bahsetmiyor. Coğrafya bilgisi eksikliğinden kaynaklanabilir düşüncesiyle, dünyanın gelişmiş ülkeleri arasında yer alan ancak nükleer enerjiden pek haz almayan ükeleri sayın Bakan’a ve hükümet yetkililerine anımsamakta fayda görüyorum:

• Avusturya inşaatı bitmiş olmasına rağmen, tek reaktörü Zwentendorf’u (Siemens) 1978 yılında hiç çalıştırmadan kapatmıştır.
  
• İtalya, Çernobil kazasından sonra ülkedeki tüm santralları (4 reaktör) kapatmıştır.
  
• İsveç’te 1999’da Barseback 1, Haziran 2005’de ise Barseback 2 kapatıldı.
  
• İspanya’da hükümet tüm santralları kapatma kararı aldı. Bu karar, 30 Nisan 2006’da Zorita (Cabrera)reaktörünün kapatılmasıyla uygulanmaya başladı. İspanya’da 8 reaktör kaldı.
  
• 11 Mayıs 2005’te, Almanya’da Obrigheim (357 MW) reaktörü kapatıldı. Bu, Stade (672 MW) reaktöründen sonra Almanya’nın kapatılan ikinci reaktörü oldu. Almanya’da Yeşiller Partisi ve Sosyal Demokrat Parti’nin koalisyonu sırasında alınan karara göre 2020’de tüm nükleer santrallar kapanmış olacak. Almanya, birçok ülkenin aksine santrallarını 40 yıl çalıştırmayı da kabul etmedi. 32 yılı sınır olarak belirledi.
  
• Belçika, santrallarını en fazla 40 yaşlarına kadar çalıştırmayı ve daha sonra kapatmayı kabul etti. 2025 yılında Belçika’da nükleer santral kalmayacak.

Bunun dışında Norveç, Yeni Zelanda, Avustralya gibi nükleer enerjiye hiç bulaşmamış gelişmiş ülkelerde listeye eklenebilir. Burada önemle durulması gereken konu; gerek nükleer karşıtları gerekse savunucularının bu ve benzeri tablolara bakarak nükleer enerji konusunda karar vermeye çalışmaları. Unutulmaması gereken bir ülkenin enerji konusunda alacağı kararların temelini o ülkenin özel koşulları belirler. Ülkelerin bu kararları neden aldığını ve deneyimlerinin sonuçlarını öğrenmek açısından bu gibi analizlerin yapılması doğru olsa da başka ülkeler yapıyor diye nükleer yapmak, ya da başkaları yapmıyor diye yapmamak pek mantıklı bir yol olmasa gerek.

Yine petrol krizi ama durum bu defa farklı
Nükleerin yeniden şahlandığını öne sürenler aslında gelişmiş ülkelerdeki bu durumdan pek bahsetmiyor, tersine dikkatleri başka bir yere çekmeye çalışıyor. Onların asıl güvendiği rakamlar özellikle Asya’dan ve Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy’nin çiçek dağıtır gibi nükleer santral dağıttığı Orta Doğu’dan gelen “düşünüyoruz” ya da “yapacağız” haberleri. Bilindiği gibi nükleer enerjinin altın çağını yaşadığı 197o'li yıllarda da benzer bir durum ortaya çıkmış, özellikle yaşanan petrol krizinden çıkmak isteyen birçok ülke nükleer santral yapmak için kolları sıvamıştı. Öyle ki, 1974’te Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, 2000 yılına gelindiğinde 4500 GW kurulu nükleer güç olacağını tahmin ediyordu. Bugün, 2008’de bu rakam sadece 371 GW. Üstelik o tarihlerde fuel-oil ile çalışan ve elektrik üreten santralları kapatıp yerine nükleer santral kurarak petrol tüketimini düşürme şansınız vardı. Birçok kişinin atladığı önemli bir nokta, nükleer santralların sadece elektrik üretebildiği gerçeği. Bilindiği gibi enerjiyi birçok değişik türde kullanıyoruz ve enerji talebi deyince sadece elektrik enerjisini anlamıyoruz. Petrolün varil fiyatının 100 dolar civarlarına geldiği günümüzde, ikinci bir petrol krizinden bahsedebiliriz ancak eskisinden çok farklı bir enerji sektörünün içindeyiz.

Elektrik enerjisini üretirken neredeyse hiç petrol kullanmıyoruz. Petrol tüketiminin birçoğu ulaşımda kullanılıyor ve nükleer enerjinin bu konuda yapabileceği hiçbir şey yok. İş elektrik üretmeye gelince hala kömür ve gaz santrallarının egemenliği göze çarpıyor. Petrol fiyatları doğal olarak gaz fiyatlarını da etkiliyor ve bu yüzden gaz santralları yerine nükleer santral kullanmak gerektiğini savunanlar var ama durum bu defa ilk petrol krizinden çok farklı. İş elektrik üretmeye gelince, doğalgazın tek alternatifi nükleer değil; yenilenebilir enerji kaynakları hem ekonomik olarak hem de küresel ısınmaya daha az neden oldukları için nükleere göre çok avantajlı konumda. Enerji güvenliği yani dışa bağımlılık konusunda da nükleer güven vermiyor. İleri teknoloji gerektiriyor ve birkaç ülke hem teknolojiyi hem de yakıt olarak kullanılan uranyumu ellerinde tutuyor. Bir de doğalgaz santrallarının yüksek verimde çalışmasını, çabuk kurulabilmesini de unutmamak lazım. Bir başka kalem ise, sınırsız enerji talebinin sınırlı enerji kaynaklarıyla karşılanamayacağının anlaşılmış olması. Dünyada enerji yönetimi alanında ciddi bir değişim yaşanıyor. Artık sırsız bir şekilde artan talebe yanıt verecek arzı yaratmak yerine, gelişmiş ülkeler talebi yönetmeye çalışıyor. Enerji tüketimini gereksiz yere arttırmamaya, enerjiyi akıllı kullanmaya halkı teşvik ediyorlar. Enerji yoğunluğunu düşüren yani aynı işi daha az enerji kullanarak yapan kazanıyor. Ne trajiktir ki hala ülkemizde, üniversite derecesinde verilen eğitimlerde kişi başına düşen elektrik tüketiminin arttırılarak kalkınmanın sağlanacağını öğretmeye çalışan akademisyenlerimiz var. Siyasetçilerimiz hala bu doğrultuda nutuk atıyor.

Enerji yoğunluğunu hesaplamak için o ülkenin GSYİH’ye katkı sağlamak için ne kadar enerji harcadığını bulmak gerekiyor. Ürün ya da hizmet yaratmak için enerji harcamak zorunda olduğumuz ortada. Eurostat’ın verileri bize ülkelerin son 10 yıl içerisinde nasıl aşama kaydettikleri hakkında net bilgiler veriyor. Enerjiyi etkin kullanan ülkelerin başında dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olan Japonya geliyor. Japonya, 1993 yılında 1000 Avro’luk ürün/hizmet yaratmak için 117 kilogram eşdeğeri petrol (KEP) harcıyordu. Biraz rotadan çıkmış olsa da 2004 yılında 121,07 kilogram ile hala dünyanın enerjiyi en verimli kullanan ülkelerinden biri. Artık en iyisi değil. Japonya az çok yerinde sayarken, Danimarka büyük aşama kaydetti. 1995 yılında 1000 Avro’luk GSYİH yaratmak için 146,94 KEP harcayan Danimarkalılar, 2005 yılında aynı katkıyı 114,12 KEP ile yapmayı başardılar. Rakamlar aşağıya indikçe daha iyi derecelerin yapılmasının zorlaşacağını öne süren uzmanları da şaşırttılar. Danimarka’nın bu başarısının ardında istikrarlı politikalar var. Avusturya, Almanya ve İrlanda’da olduğu gibi. Bu ülkelerin sonraki adımları, eskisine oranla daha zor atacağı ortada ama gidilecek yol henüz bitmiş değil.[9]

Tablo 1: Enerjiyi en etkin kullanan ülkeler (1000 Avro'luk GSYİH için KEP)

Ülke 1993 1999 2002 2004 2005
Japonya 117,11 122,01 123,33 121,07 --
Danimarka 153,71 132,14 123,75 121,14 114,12
Almanya 183,36 163,90 158,74 159,61 157,02
İrlanda 239,02 187,73 166,14 158,84 143,92
Avusturya 146,44 139,60 139,87 147,09 149,32
Hollanda 236,42 202,13 201,09 201,99 195,55
Fransa 209,05 191,03 186,05 186,96 185,47
İtalya 193,92 190,87 184,12 188,82 190,67

Kaynak: Eurostat

Türkiye gibi ülkelerin önünde, alınacak basit önlemlerle gidilecek çok yol var; tüm kamu kuruluşlarında veya okullarda verimli ampul kullanımını zorunlu kılmak gibi. Basit önlemlerin yanında ise ciddi bir ekonomi-enerji planlaması yapmak zorundayız. Türkiye inşaat sektöründe, sanayide henüz istenilen yerde değil. Çimento, demir-çelik, kağıt üretimi gibi enerji yoğun sektörlerin yaygınlaşması ve eski teknolojilerin kullanılması, enerji yoğunluğu verilerinin yukarılarda dolaşmasına neden oluyor. Yaptığımız yapılar enerji verimliliği açısından hala çok kötü standartlarda. Ulaşımda karayolunun egemenliği sürüyor. İşin kötüsü pek bir ilerleme de yok. Enflasyonun, hesapları şaşırtmaması için 1995 fiyatları baz alınarak yapılan hesaplamalara göre şu sonuç ortaya çıkıyor. 1993 yılında Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'ya (GSYİH) 1000 Avro'luk katkı yapmak için 452,50 kilogram eşdeğeri petrol (KEP) harcayan Türkiye, 2004 yılında aynı katkı için yine aynı oranda enerji harcamak zorundaydı. Aradan geçen 11 yıl boyunca Türkiye bir arpa boyu yol alamadı. [10]

Tablo 2: Enerjiyi kötü kullananlar (1000 Avro'luk GSYİH için KEP)

Ülke 1993 1999 2002 2004 2005
Türkiye 452,50 484,96 476,69 452,44 438,34
Romanya 1896,47 1481,46 1316,48 1226,89 1164,89
Macaristan 758,84 642,04 579,58 533,64 543,58
Bulgaristan 2305,57 1986,60 1804,30 1595,28 1582,48
Polanya 1615,21 730,18 654,15 596,35 584,70
Letonya 1217,49 840,90 750,25 692,30 644,81

Kaynak: Eurostat

Enerji yoğunluğu rakamları üzerine söylenecek çok şey var. Bir özet yapmak gerekirse, bu rakamların gerçek gelişmişlik göstergesi olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Kişi başına düşen elektrik tüketimini referans alan senaryolar artık zerre kadar değerli değil. Bu yanıltıcı rakamlarla ekonomiyi yönlendirmeye bir son vermek lazım. Nükleer santrallara harcayacağımız kaynakların enerji yoğunluğunun düşürülmesine harcanması daha akıllıca ve uzun vadeli bir yatırım olacaktır.

Nükleer enerji ucuz mu?
Nükleer santralı olan bir ülkenin aya gideceği masallarıyla nükleer mühendis yetiştirildiği ülkemizde, pek konuşulmayan nbir başka nokta ise nükleer santralların diğerlerine göre ne kadar ucuza ya da pahalıya elektrik ürettiği. 2003 yılında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nün (MIT) “Nükleer Enerjinin Geleceği” raporu aslında nükleer enerjinin hangi koşullarda diğer kaynaklarla başedebileceğini araştırmak için yapılmış bir anlamda “taraf” bir çalışma. Nükleer santrallar için ilk yatırım maliyetlerinin 1 kilovatlık kurulu güç için 2000 dolara düşmesi ve işletme-bakım giderlerinin üretilen her kilovatsaat için 1,5 sent olması durumunda ortalama maliyetin ne olacağı araştırılmış. Daha önce de belirttiğimiz gibi 1 kW kurulu güç için 2000 dolar gerçekten oldukça iyimser bir rakam. Finlandiya’daki santral için bu rakamın başlangıçta 3000 olduğunu, gecikmelerden sonra daha da arttığını tekrar anımsatalım. Yine, bilinen en ucuz işletme ve bakım giderlerinin de çalışmadaki iyimser rakamın üstünde, 2 sent civarında olduğunu da anımsamakta fayda var. Bu hesaplamada biraz önce bahsettiğimiz çevresel maliyetler yer almazken, atıklar ve sökümle ilgili maliyetler de hesap dışı bırakılmış. Nükleerle karşılaştırılan doğalgazın ise fiyat artışı gözönüne alınmış. İşte tüm bu nükleerin lehine yapılan tahminlere rağmen, nükleer santraller 25 ve 40 yıl çalıştıkları varsayılan iki senaryoda da kömür ve doğalgaz (yüksek fiyat senaryosu bizim ödediğimiz miktara yakın) santrallarından pahalıya elektrik üretiyor.

Tablo:3 Kilovatsaat başına maliyetler (dolar sent)

	25 yıl	40 yıl
Nükleer santral	7,9 sent	7,5
Kömür santralı	4,8	4,6
Doğalgaz santralı	5,5	5,7

Kaynak: Future of Nuclear Power, MIT

Nükleer enerji oldukça uzun deneyimleri olan ülkelere baktığınızda bu ekonomik tablonun ne kadar doğru olduğunu görebilirsiniz. Bir devlet politikası olarak 1973’teki petrol krizinden sonra benimsenen nükleer enerji politikası sonucu Fransa, bugün bir Türkiye kadar, 40 bin MW’lık fazla kurulu güce sahip. Diğer ülkelere maliyetine elektrik satarak zararını kapamaya çalışan Fransa’da bazı nükleer santrallar hafta sonları kapatılmak zorunda kalıyor! Çünkü elektrik ihraç edilen komşu ülkelerin sanayi tesisleri hafta sonu elektrik talep etmiyor.

Yenilenebilir gerçekten pahalı mı?
Bugün bahsi geçen yenilenebilir enerji kaynakları içinde rüzgar enerjisinin kilovatsaat maliyetleri 4-6, hidroelektriğin 3-7, jeotermalin 4-7, biyokütlenin ise 5-12 sent arasında[11]. Bu maliyetler ülkeden ülkeye göre de değişmekte. İşçiliğin ucuz olduğu ya da rüzgarın Türkiye gibi kuvvetli ve düzenli olduğu ülkelerde maliyetler daha da aşağıya iniyor. Bozcaada Rüzgar Santralı yüzde 40’lara varan kapasite faktörüyle Almanya ortalaması olan yüzde 20’lerin çok daha üstünde bir verimliliğe sahip. Bugün Almanya’da 22 bin MW’ın üstünde rüzgar kurulu gücü varken Türkiye’de bu rakam 200 MW’lara ancak ulaşabiliyor. Yenilenebilir enerji kaynakları, enerjinin startejik araçlardan biri olarak benimsendiği günümüzde, gerek teknolojisi gerek yakıta ihtiyaç duymayışıyla dışa bağımlı kaynaklara göre önemli avantajlara sahip. Bir başka avantaj ise istihdam yaratması. Bugün sadece Almanya’da yenilenebilir enerji kaynaklarında çalışan insan sayısı 200 binin üstünde.

Nükleer atık sorunu çözüldü mü?
Nükleer santralların başımıza açtığı tüm sorunlar ne yazık ki maliyet hesaplamalarıyla açıklanacak kadar basit değil. Nükleer atıkların, özellikle de yüksek seviyeli radyoaktif atıkların yarattığı sorun, matematik ve ekonomi bilimlerinin sınırlarını zorlar. Prof. Dr. Hayrettin Kılıç, bu sorunu gayet iyi özetlemiştir. “Bir nükleer reaktör normal operasyonlar sırasında bile atmosfere ve kuruldukları yerlerdeki nehir, göl ve denizlere, düzenli olarak radyoaktif gazlar ve radyoaktif izotopları içeren soğutma sularını deşarj etmektedir. Buna ek olarak kullanılmış nükleer yakıt çubuklarının yeniden ayrıştırma tesislerine gitmeden, santral civarındaki havuzlarda soğutulması gerekmektedir. Bu tonlarca kullanılmış yakıt çubukları, bozunma ömürleri yüz binlerce yıl olan, binlerce yeni radyoaktif izotop ihtiva eder.” TAEK’in web sayfasında iki yıl öncesine kadar yer alan şu bilgi de nükleer atık sorununun ciddiyeti hakkında bizlere bilgi vermektedir. Ortalama 1000 MW gücündeki bir reaktör bir yılda 30 ton yüksek düzeyde, 300 ton orta ve 450 ton düşük düzeyde atık üretir.

Nükleer atık denildiğinde hep nükleer santrallerden çıkan atıktan bahsederiz ama aslında uranyum madenciliğinden başlayan tüm nükleer yakıt zinciri içinde radyoaktif atıklar üretilir. Orta büyüklükte bir santralın yıllık yakıt ihtiyacı karşılamak için yaklaşık 45-50 bin ton kayanın yeraltından çıkarılması gerekmektedir. Yakıtın hazırlanması da ardında birçok kimyasal işlem ve tehlikeli atık bırakır. Nükleer reaktörlerde ise yüksek radyoaktivite içeren atıkların düzenli bir şekilde reaktörlerden alınması gerekir ve bu kullanılmış yakıt çoğu santrallerde su dolu havuzlarda soğutmaya alınır. Bağımsız uzmanlara göre, kullanılmış yakıt miktarı 2010’a gelindiğinde 322 bin tonu bulacaktır. 50 yıllık nükleer macera boyunca değişik öneriler konuşulup durulsa da, hala nükleer atıkları doğadan tamamıyla izole edilecek bir yöntem bulunabilmiş değildir. Yeraltındaki depolara gömeriz diyenler, atıkların gömülmüş olduğu bir tek son depolama alanı gösteremezler. Aynı toryumla reaktör çalıştıracağız diyenlerin çalışan bir tane ticari toryum santralını gösteremedikleri gibi. İçlerinde Plütonyum-239 gibi tam 240 bin yıl radyoaktif kalan atıkların oraya buraya atılabileceğine hangi 5 yıllık hükümetin karar vereceği de ciddi bir politik sorun olarak önümüzde durmaktadır.

Küresel ısınmayı nükleer enerji durdurabilir mi?
Bugün enerji yatırım kararlarında önemli bir etken de iklim değişikliğine yol açan sera gazları. Nükleeri savunanlar sık sık nükleer enerjinin karbondioksit salmadan elektrik ürettiği yalanını dillendiriyorlar. Halbuki nükleer enerji, santral tipi seçiminde tek kriter küresel ısınma bile olsa sınıfta kalıyor. Yakıtın çıkarılmasından, inşaata kadar olan tüm sürecin hesaba katıldığı hesaplamalar nükleer enerjinin canını sıkıyor. Nükleeri savunanların, santral gökten zembille inmiş gibi yaptığı hesaplar açıkçası biraz ucuz bir propagandadan ibaret. Almanya'da enerji ve çevre konularında uzun yıllardır çalışmalar yapan Öko Enstitüsü, yaptığı bir araştırmada küresel ısınmaya etkilerini ölçmek için birçok enerji kaynağını masaya yatırdı. Çıkan sonuçlar doğalgazla çalışan kojenarasyon santrallarının bile “karbonsuz” olduğu söylenen nükleer santrallardan daha az karbondioksit ürettiğini ortaya çıkardı. Sadece doğalgazla çalışan kojenerasyon olsa iyi. Rüzgar, fotovoltaik, biyokütle ile çalışan kojenerasyon santralları ve hidroelektrik santralları de iş küresel ısınmaya gelince daha iyi sonuçlar verdi. Nükleer santrallar içinde Almanya’dan gelen en iyi veri, her kilovatsaat başına 32 gramı bulan karbondioksit eşdeğeri salımı yapan ve yakıt için kullanılan uranyumun ithal edildiği seçenek oldu. Uluslararası Enerji Ajansı’nın raporlarında ise bu rakam 120 grama kadar çıkabiliyor. Kısacası en iyi olasılıkta bile, nükleer birçok kaynağın gerisinde kalıyor. Biyokütle kojenerasyon santralının sıfırın altında değer vermesinin arkasında ise ısı enerjisinin kullanılması yatıyor. Örnekle açıklamak gerekirse, 1 kWh'lik elektrik üretimi sırasında 2 kWh değerinde ısı enerjisi ortaya çıkıyor ki, bu üretim için ayrı bir enerji tüketimi gerekmiyor. Bu nedenle elektrik üretiminde ortaya çıkan karbondioksit miktarı paylaşılmış oluyor. Enerji kaynağı olarak doğalgaz yerine biyokütle kullanılırsa atmosfere salınan karbondioksit miktarı eksili rakamlara bile iniyor. Çünkü biyokütle fotosentezden gelen avantajı sayesinde "sıfır karbon" salan bir enerji kaynağı olarak kabul ediliyor. Nükleerin maliyetini, atıkları, kaza riskini bir kenara bırakıp sadece küresel ısınmayı değerlendirmeye alıp seçim yapmaya kalksanız bile ilk seçenek nükleer olmuyor.

Tablo 4: Enerji kaynaklarına göre seragazı salımları[12]

Santral Türü	CO2 eşdeğer gram / kWs
Linyit (Termik)‏	729
Taşkömürü (Termik)‏	622
Doğalgaz	148
Fotovoltaik	101
Nükleer (Uranyum-Rusya ithal)	65
Doğalgaz (Kojenerasyon)‏	49
Hidro	40
Nükleer (Uranyum-birçok kaynak ithal)	32
Fotovoltaik (İthal-İspanya)‏	27
Rüzgar	24
Rüzgar (Açıkdeniz)‏	23
Enerji verimliliği	5
Biyogaz (Kojenerasyon)‏	-409

Kaynak: Öko-Enstitüsü

İşin bir de matematiksel boyutu var. Diğer seçeneklerin ülkemizde olduğu gibi politik nedenlerle göz ardı edildiğini varsayalım. Küresel ısınmayı durdurmak için belirlenen hedeflere ulaşmak için çok kısa sürede yüzlerce yeni nükleer reaktör yapılması gerekecek. Halbuki yaş ortalaması 22’lere gelen 439 reaktörün emekliye ayrılma zamanları oldukça yakın. Mycle Schneider ve Antony Froggatt’ın kaleme aldığı, “Dünya Nükleer Endüstrisi Durum Raporu 2007” de belirtildiği gibi, 2015’e kadar 42 bin MW gücünde yeni santral kurulmazsa nükleer enerji bugünkü konumunu bile koruyamayacak. Çünkü 40 yaşına kadar çalıştırılması düşünülen reaktörlerin çoğu önümüzdeki 10-15 yıl içerisinde yaş haddinden emekliye ayrılacak. 2015-2025 arasında ise devreden 168 bin MW’lık bir güç( 192 reaktör) yine devreden alınacak.[13] ABD Ulusal Enerji Komisyonu 2004 yılında yaptığı bir çalışmasında hissedilir bir karbondioksit emisyonu azatlımı için gelecek 30-50 yıl içinde 300 veya 400 reaktörün yapılması gerektiğini belirtmişti. ABD’de bir reaktörün inşasının 8-10 yıl arasında sürdüğünü ve şu anda sadece 1 eski santralın inşa edildiğini hesaba katarsak bu pek olası görünmüyor. Galiba kimse nükleer enerjinin iklim değişikliğini durduracağına inanmıyor.

Nükleer lobinin, tüm pazarlama faaliyetleri sonuç verse bile ancak kendi çöküşünü yavaşlatabileceğe benziyor; küresel ısınmayı değil.

Görüldüğü gibi nükleer kaza ve sızıntıları bir kenara bıraksanız bile nükleer enerji ekonomik olarak bir yatırımcıya güven verecek kriterlere ulaşmış değil. Halk tarafından kabul edilmemiş olmasını da unutmamak lazım. Türkiye özelinde ise yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği ciddi potansiyele sahip. Bu siyasi seçeneği, hükümet halka teknik bir zorunluluk gibi anlatmaya çalışsa da bunu başaramayacağı açık. Yatırım konusunda özel sektörü zorlarsa çeşitli tavizler ve teşvikler vermesi gerekecek ki bunların sonu da Yüce Divan’a kadar gidebilir; son ihalede olduğu gibi. Bu koşullarda santral yapmaya girişmek için tüm bunların dışında başka bir neden olması gerekir. Bu nedenin halk tarafından ne kadar kabul edileceği ise ciddi bir tartışma konusu.

Açıkçası, nükleer santralların ne zaman sızdıracağı, infilak edeceği ve kaça patlayacağı hala net olarak kestirilemezken, bu şartlarda nükleer santral kurmaya çalışmak tek kelimeyle insanların hayatı ve ekonomik geleceğiyle kumar oynamaya benziyor. AKP’nin kumara karşı olduğunu sanarak ona oy verenler, hayatlarıyla oynanan bu kumarı gördükçe ciddi bir hayal kırıklığı yaşıyor olmalı.

---

[1] World Energy Outlook 2007, Reference Scenario, s. 593.

[2] PRIS Database, International Atomic Energy Agency.

[3] The Decatur Daily News, http://legacy.decaturdaily.com/decaturdaily/news/060728/tva.shtml

[4] Areva-Siemens sees Olkiluoto 3 reactor operational in summer 2011, 31 Aralık 2007. http://www.forbes.com/markets/feeds/afx/2007/12/31/afx4482317.html

[5] Nuclear Bid to Rival Coal Chilled by Flaws, Delay in Finland, 4 Eylül 2007. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=aFh1ySJ.lYQc&refer=home

[6] Power failure: What Britain should learn from Finland's nuclear saga, 16 Ocak 2008. http://www.independent.co.uk/news/science/power-failure-what-britain-should-learn-from-finlands-nuclear-saga-770474.html

[7] The Economics of Nuclear Power, Research report 2007, Stephen Thomas, Peter Bradford, Antony Froggatt and David Milborrow, Greenpeace, s. 6.

[8] Yazıdaki tüm döviz hesaplamaları 17 Şubat 2008 tarihli kurlar baz alınarak yapılıştır.

[9] Enerji ve İnekler, Özgür Gürbüz, Yeni İnsan Yayınevi, Eylül 2007, s.110.

[10] Enerji ve İnekler, Özgür Gürbüz, Yeni İnsan Yayınevi, Eylül 2007, s.112.

[11] Renewable Energy Global Status Report 2005 – Worldwatch Institute

[12] Comparing Greenhouse-Gas Emissions and Abatement. Costs of Nuclear and Alternative Energy Options from a Life-Cycle perspective, Öko-Institut

[13] The World Nuclear Industry Status Report 2007, Mycle Schneider, Antony Froggatt, Kasım 2007

Nesin'in Matematik Köyü çadırdan binaya taşınıyor

Özgür Gürbüz - Sabah / 8 Nisan 2007 *

İzmir'in Şirince ilçesinde geçen yaz yapımına başlanan ve inşaat izinleri alınmadığı için bir süre yapımı durdurulan Matematik Köyü projesinde son noktaya gelindi. Bu yaz 100 öğrenci ağırlamayı hedefleyen köyün ana binalarının inşaatı hemen hemen tamamlandı. Geçen yaz çadırda ve barakada eğitim veren Matematik Köyü bu sene 70'in üzerinde öğrenciyi kapalı mekanlarda ağırlayacak. Çadırda kalacaklarla beraber üç ay boyunca toplam 100 kişi köyde Matematik çalışacak. Tüm bunların arkasında ise projeye maddi destek veren yüzlerce kişi yatıyor.

Kanada'dan 50 bin dolar
Matematik Köyü fikrinin yaratıcısı Ali Nesin, kısa bir sürede köyün kahve, çeşme ve meydanının da tamamlanacağını belirterek, projenin toplamı için gerekli olan 300 bin YTL'den 180 bininin toplandığını belirtiyor. İnşaatın tamamlanması için acil paraya ihtiyaç olduğunu belirten Nesin, ilgilileri yardıma çağırıyor ve projeye bağış yapanların adlarının, köy tamamlandığında bir mermer tabelanın üzerinde sergileneceğini anımsatıyor. Çok sayıda küçük bağış aldıklarını belirten Ali Nesin, Faruk ve Füsun Eczacıbaşı, Bilgi Üniversitesi Kurucusu Oğuz Özerden, Baskın Oran gibi tanınmış isimlerin ve çok sayıda matematikçinin de destekçiler arasında olduğunu belirtiyor. Kanadalı ünlü matematikçi Robert Langlands’ın da 50 bin dolarla köye bağış yaptığını ve köyün ününün sınırları aştığını belirtmekte yarar var. Uzun dönemli finansman sorununu nasıl çözeceksiniz sorusuna ise Ali Nesin, “Matematik Köyü’nün ihtiyaçlarını kurumsal desteklerle sağlayacağız. O da olmadı, öğrencilerden maliyeti karşılamalarını isteyeceğiz. Hayırseverler de destekleyebilirler tabii” şeklinde yanıtlıyor. Birçok gönüllünün de bizzat inşaat çalışmalarına destek verdiğini belirtmekte fayda var. Örneğin bu yaz köy heykel bölümünden öğrencilerin yapacağı sanat eserleriyle süslenecek. Yaz aylarında öğrencilerin ağırlıklı olacağı köyden bahar ve sonbaharda araştırmacılar da faydalanabilecek.

*Orjinali

Nükleere sanatçı tepkisi

Özgür Gürbüz / 3 Nisan 2008

Mersin ve Sinop’ta kurulması düşünülen nükleer santrallar için ihale sürecinin başlamasıyla tepkiler de artmaya başladı. Aralarında, Orhan Gencebay, Hande Yener, Tarkan, Müjde Ar, Ceza, Erdal Erzincan, Yiğit Özgür, Moğollar, Yavuz Bingöl, Mor ve Ötesi, Şebnem Ferah, Kıvırcık Ali, Suavi, Kardeş Türküler, Yiğit Özgür, Pınar Kür, Şanar Yurdatapan, Mehmet Ali Alabora, Hale Soygazi, Aynur Doğan ve Hayko Cepkin gibi isimlerin de bulunduğu 86 sanatçı nükleer santral girişiminin sona erdirilmesi için TBMM’ye çağrıda bulundu.

Önceki akşam (1 Nisan 2008) basın açıklaması yapan sanatçılar, nükleer enerjiye karşı çıkışlarının beş temel nedenini hep birlikte açıkladı. Açıklamayı yapan Pelin Batu, Cahit Berkay, Zeynep Casalini, Taner Örgün ve Harun Tekin, nükleer enerjinin pahalı, atık sorunu çözülmemiş, kaza ve sızıntı tehlikesinin ise hala devam ettiğine dikkat çekti. 26 Nisan’da Kadıköy’de Küresel Eylem Grubu tarafından düzenlenecek mitinge de destek veren sanatçılar, enerji verimliliğiyle birlikte rüzgar ve güneş enerjisine yönelerek enerji sorunun çözülebileceğini belirtti.

Tam listeyi görmek için:

www.kureseleylem.org

Hepimiz İlhan Selçuk’uz

Özgür Gürbüz - Sabah / 22 Mart 2008 *

Çok değil iki yıl önce el bombalarının akınına uğrayan Cumhuriyet Gazetesi’nin İstanbul Şişli’deki mütevazi bürosu, bu defa gazetenin imtiyaz sahibi ve baş yazarı İlhan Selçuk’a sahip çıkmak isteyenlerin akınına uğradı. Selçuk’un gözaltı kararını protesto için dün öğle saatlerine doğru gazetenin önünde önce yaşları biraz daha geçkin olan bir kalabalık toplanmaya başladı. Saatler ilerledikçe gençler, partililer ve dernek temsilcileri de ufak bir mitinge dönen protestoya katıldı. Kalabalığın yüzlerle ifade edilmesiyle ilk sloganlar da atılmaya başlandı: “Susma, sustukça sıra sana gelecek”.

Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni İbrahim Yıldız’ın bahçede yaptığı açıklamadan önce ortalık iyice hareketlendi. Bahçeye sığmayan göstericiler, ellerindeki “Hepimiz İlhan Selçuk’uz” yazılı posterleri bahçeyi yoldan ayıran tellere dayamış olanca güçleriyle bağırıyorlardı. “Ya istiklal ya ölüm!”. Gazete çalışanlarının birçoğu bahçedeki gösteriye katılırken binada kalanlar cama “İlhan Selçuk Türkiye’dir” yazısını asıyordu. Yıldız’ın konuşmasında sloganlara izin verilmedi. Yıldızın konuşması sakin, sloganlara gerek bırakmayacak kadar da sertti: “Kamuoyunda “Ergenekon” operasyonu olarak bilinen ve uzun süredir devam etmekte olan soruşturmanın, AKP’nin kapatma davasıyla ilişkilendirilmesi ve Cumhuriyet Gazetesi’nin bu yolla sindirilmek, susturulmak istenmesi oyununa alet olmayacağız. İsmini Atatürk’ün verdiği Cumhuriyet Gazetesi, kurulduğundan beri 84 yıldır demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti sistemini savunmaktadır”. Yıldız ayrıca sabaha karşı 4:30’da gözaltına alınan Selçuk için, “Devletin kendisine 15 yıldır koruma tahsis ettiği, ikametgahı, çalıştığı yer ve tüm yaşamı toplumun bütün kesimlerince saydam olarak bilinen İlhan Selçuk’un 12 Mart ve 12 Eylül askeri darbe dönemlerini anımsatan bir yöntemle gözaltına alınmasının anlamını kamuoyunun takdirine sunuyoruz” açıklamasını yaptı ve gözaltı işlemine karşı hukuki işlemin de başladığını belirtti. Yıldız’ın konuşması boyunca göstericilerin ellerinden Selçuk’un fotoğrafları, Türk bayrakları ve Cumhuriyet gazeteleri düşmedi.

Hükümet istifa sloganları atıldı
Yıldız’ın açıklamasının ardından dağılmayan topluluk slogan atmaya devam etti. Bu dönemde ise hedefte hükümet ve Fettullah Gülen vardı. “Hükümet istifa” sloganları atıldı. Cumhuriyet Gazetesi yetkililerinin sağduyulu davranma çağrılarına rağmen çoğu protestocu oldukça kızgındı. Yaşlı bir kadın medya mensuplarına, “Biz bunları çok gördük. Keser döner, sap döner; gün gelir hesap döner” derken bir başkası, “Bu ülke ucuz kazanılmadı, böyle ufak tefek oyunlara pabuç bırakmayız” diyordu. Kalabalık bir ara haberlerin yayınlamadığını söyleyerek medyayı da eleştirdi. Medya emekçileriyle bir sorunları olmadığını belirten bir konuşmacı, patronların buradaki görüntüleri yayınlamayacakları öne sürüldü.

-----

DİSK Başkanı Süleyman Çelebi
“Derhal serbest bırakılmalı”
İlhan Selçuk cumhuriyetin değerlerine laikliğe sahip çıkan bir insan. Geceyarısı bir operasyonla İlhan Selçuk gibi bir aydının gözaltına alınması barbarca bir tutum. Selçuk ne zaman çağrılsa ifade verecek bir konumdadır. Bugüne kadar bütün yazdıkları belli. Gizli kapaklı bir ajandası olan biri değil. Bir gündem değişikliği yaratılmak isteniyor. Parti kapatma davası, sosyal güvenlik sistemindeki tartışmalar varken buna benzer depremlerle bu sorunların üstü kapatılmaya çalışılıyor. İlhan Selçuk derhal serbest bırakılmalı. Bu gerginliğin Türkiye’ye bir yararı olmayacak. Bu mekanizmaları kim üretiyorsa oraya bağlamak lazım. Onun içinde siyasi iktidarın ne kadar idaresi varsa o kadar sorumludur.

Prof. Dr. Necla Arat
“Mukabele-i bil misil olarak görüyorum”
Bu kapatma davasına bir yanıt olarak görüyorum. Sanıyorum kamuoyu da bunu eski tabirle mukabele-i bil misil olarak görüyor. Yani misliyle karşılık vermek olarak görüyor. Hukuk burada ne yazık ki aracı kılınmaya çalışıldı. Biz hukuka saygılı olduğumuz için sağduyulu bir şekilde bekliyoruz. Suç unsurları varsa kamuoyunun bilgisine sunulmalı. Koskaca İstanbul Üniversitesi’nin eski rektörü, bir gazetenin başyazarı sabaha karşı nasıl gözaltına alınır? Halkın bizler ve ötekiler olarak bölünmesine neden olduğu için de Sayın Başbakan’ı kınıyorum. AKP adına hiç yakışmayan bir şekilde bu işleri yönetemedi. İktidar oldu ama gerçek anlamda iktidar olamadı. İnsanlarımız zarar görmesin istiyoruz o yüzden rasyonel bir şekilde olaylara bakıp çare bulalım istiyoruz.

Kadıköy Belediye Başkanı Av. Selami Öztürk
“Atatürk rozeti takmak ortak noktaları”
Ergenekon’u ayrı tutuyorum. Gözaltına alınan üç kişinin ayrı ayrı incelendiğinde ortak özelliği Atatürk rozeti takması, Atatürkçü Düşünce Derneği üyesi olmasıdır. Demek ki Atatürk rozeti takmak evde Atatürk posteri bulundurmak bu dönemde çok tehlikeli.

Prof. Dr. Emre Kongar
“Nefes alınışı bile devlet tarafından izleniyordu”
İlhan Selçuk’un çalışma arkadaşları adına gazetecilere bir açıklama yapan ve soruları yanıtlayan Cumhuriyet Gazetesi yazarı Prof. Dr. Emre Kongar, tüm kamuoyunu sükunete davet ederek başladığı konuşmasına şöyle devam etti: “Türkiye ve baş yazarımız İlhan Selçuk da bu tür krizleri çok yaşadı. Türkiye Cumhuriyeti böyle bunalımlar sonucunda kurulmuş bir cumhuriyettir. Kimse telaşlanıp, duygularına mağlup olup yanlış şeyler söylemesin. Bu söylediklerim Cumhuriyet Gazetesi’nin çalışanlarının genel görüşleridir. İlhan Selçuk’un gözaltına alınış biçimi bizi çok kaygılandırmıştır. İlhan Bey, 80 küsur yaşında bir insandır. İki kalp krizi geçirmiştir. Ciddi kalp ve damar hastalıkları vardır. Evi bellidir. 15 yıldır İlhan Selçuk, devlet korumasındadır ve devletin polisiyle yaşamaktadır. Bırakın gittiği yerleri, nefes alışı bile devlet tarafından izlenmektedir. Gözaltına alınmanın her şeyi belli bir yazara sabah 4:30’ta evine gidilerek gözaltına alınmasından çok üzgün olduğumuzu belirtmek istiyorum”.

İlhan Selçuk’un bir sağlık sorunu yaşaması halinde sorumluluğun bu operasyonun emrini verenlerde olacağını ve tarihe hesap vermek zorunda kalacaklarını belirten Kongar, “Selçuk’un gözaltına alınması bağımsız basına da yapılan bir harekettir” dedi. Selçuk’la önceki akşam görüştüğünü belirten Kongar, 24 saatlik süre içinde avukatlarının Selçuk’la görüşmesine izin verilmediğini belirtti ama sağlık durumunun iyi olduğu haberini aldıklarını söyledi. İlhan Selçuk’un sanık olarak gözaltına alınmasını çok yadırgadığını belirten Kongar, “Henüz iddianame ortada olmadığı için bilemiyoruz ama söylendiği kadarıyla irtibatlandırılmak istenen olay çete olayıdır. İlhan Bey’in böyle bir şeyle ilişkide olması söz konusu bile olamaz. İnsan hayal bile edemez. O yüzden hepimiz şaşkınlık içerisindeyiz” diyor.

*orjinali

Yolsuzluk ortamında nükleer ihale olmaz!

Son nükleer ihalede, 50 milyon dolarlık rüşvet verildiği ifadelerde yer aldı. Böyle bir ortamda nükleerde tekrar ihaleye çıkılması sakıncalıdır. Buna rağmen ihalede ısrar edilecekse, TAEK dahil, bakanlıktaki tüm ilgili birimlerde çalışanların mal beyanında bulunmaları şart koşulmalıdır.

Özgür Gürbüz - Global Enerji / Mart 2008

Gün yok ki, gazetelerde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nda gerçekleştirilen bir yolsuzluk operasyonu karşımıza çıkmasın. Çok gerilere gitmeye gerek yok. Mavi Hat operasyonu kapsamında olan bitenleri hepimiz izliyoruz. Yakından takip edenler operasyon kapsamında adı geçen ve kilit isim olarak anılan İbrahim Selçuk'un telefon kayıtlarını, konuşmalarını ve kimlerle ilişkiye girdiklerini biliyor olmalılar. BOTAŞ ile başlayan yolsuzluk iddialarına Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na ait diğer kurumlardan üst düzey yetkililerin de karıştığını görüyoruz. 21 Şubat tarihinde davaya bakan Ankara 7. Ağır Ceza Mahkemesi, görevsizlik kararı vererek dosyayı terör ve organize suçlarla ilgili davalara bakmakla yükümlü 11. Ağır Ceza Mahkemesi'ne göndermişti. 7. Ağır Ceza Mahkemesi kararında, "İddianameye göre, sanıkların haksız kazanç sağladıkları BOTAŞ'taki 10 ayrı ihaleye fesat karıştırma ve ihaleye katılan ya da katılmak isteyen kişi ve kuruluşlardan rüşvet alma suçlarını, kurdukları ve adına 'Tuzgölü Çetesi' dedikleri, TCK'nin 220. Maddesi'nde anlamını bulan suç işleme amacıyla kurulmuş örgüt vasıtasıyla gerçekleştirdikleri tartışmasızdır" diyor1.

Haberler sadece Mavi Hat ile ilgili olsa iyi; köstebekler kol geziyor, pastanelerde sütlaç alınıp satılacağına 100 bin avroluk çekler değiş tokuş ediliyor. Cumhuriyet Savcısı Mehmet Tamöz'ün Enerji Bakanı Hilmi Güler'e verdiği bilgilendirme sonucu, Güler'in isteğiyle yapılacak operasyonun ertelendiği ve bu nedenle polisi ve savcılığı zor durumda bıraktığı bile yazılıyor2.

Mal beyanı şart
Tüm bunlar nükleer ihale sürecine girdiğimiz günlerde yaşanıyor ve ilgili kurumların hemen hemen hepsi bu süreçte öyle ya da böyle yer alacak. Şimdi biraz geriye gitmekte fayda var. 2000 yılında Türkiye'nin yaşadığı en son nükleer ihale de benzer bir rüşvet ortamında ağır yara almış hatta batmıştı. Dönemin TEAŞ Genel Müdür Yardımcısı Ünal Peker'in ifadesinde, "Nükleer enerji ihalesi aşamasında altı Kanada firması tarafından bakanlık seviyesinde birilerine 50 milyon dolar verildiğini duydum. Bu paranın Anavatan Partisi adına alındığını Güriş firmasındaki Cem Özkök adında bir şahıstan duymuştum. Bu Enerji Bakanlığı'ndaki herkes tarafından bilinmektedir" deniyordu3.

Nükleer enerji firmalarının ihalelerde "kıran kırana" çarpıştığını hepimiz biliyoruz. CANDU'nun 1970'lerde Güney Kore ve Arjantin'e 22 milyon doları bulan rüşvet verdiği biliniyor. 1994 yılında AECL'nin üst dü zey bir temsilcisinin yine aynı nedenden Güney Kore'de hapse girdiği de4. Uzun lafın kısası, böyle bir ortamda nükleer ihale yapılması demek aynı filmin tekrar edileceği anlamına geliyor. Ne nükleer firmaların 15-20 milyar dolarları bulacak böyle bir ihaleyi "es" geçeceklerini, ne de bizim ne yazık ki genlerimize işlemeye başlamış kültürün bir günde değişeceğine inanıyorum. Eğer tüm bunlara rağmen ihalede ısrar edilecekse, nükleer faaliyetlerin düzenlenmesi ve denetlenmesinden sorumlu olan TAEK dahil, bakanlıktaki tüm ilgili birimlerde çalışanların tez elden mal beyanında bulunmaları şart koşulmalı. Yoksa bu maceranın sonu ihaleye girecek olan şirkete pahalıya mal olacak. Halihazırda, Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun'un Anayasa Mahkemesi'nde inceleme altında olduğunu anımsatmaya gerek yok herhalde. Siyasi bir karar olan nükleer enerji santrali kurma kararını tartışmak başka, işi doğru dürüst yapmak başka. Kaldı ki, yıllardır bu ülkede nükleer santral kurulmasını isteyen birçok mühendis bile bu işin bu yasayla olmayacağını beyan etti. Olmayacak duaya amin deniyor sanki

Nükleer santral kaça patlar?
Nükleer santral tartışmalarında maliyet hesaplarının öne çıkmaya başladığı görülüyor. Rakamlar havada uçuşuyor. Bakıyorum kimse 2005 yılında temeli atıldığında övgüyle söz edilen Finlandiya'daki Olkiluoto santralinden bahsetmiyor. Yapımı, hisselerinin yüzde 90'ı Fransız devletine ait Areva ve Alman Siemens tarafından yürütülüyor. Bittiğinde Avrupa'nın ilk üçüncü kuşak (jenerasyon) nükleer santrali olacak. Yalnız işler planlandığı gibi gitmiyor. İnşaatın ilk iki yılı içerisinde ortaya çıkan hatalar ve güvenlik konusundaki eksiklikler, santralin açılışını şimdiden iki yıl geciktirdi. 2007 baharından bu yana inşaatta çalışan insan sayısı iki katına çıkarıldı ama en iyi tahminler elektrik üretimine 2011 yazında geçilebileceğini söylüyor5. İki yıllık gecikme sonucunda üretilemeyen elektrik de hesaba katıldığında gecikmenin maliyeti toplamda 1.6 milyar avroya ulaşıyor6. Yatırım maliyetini reaktörü inşa eden TVO firmasının İcra Kurulu Başkanı Pertti Simola, 21 Mart 2005'te Paris'te yaptığı bir sunumda 3 milyar avro olarak belirtmişti. Bu rakam doğruysa, gecikme sonucu oluşan maliyetle birlikte toplam fatura 1.600 megavatlık reaktör için 4.5 milyar avroya kadar çıkıyor. İnanması güç çünkü kilovat başına düşen ilk yatırım maliyeti 4 bin 200 doları geçiyor. Areva'nın ortağı EdF'nin tahmini pek doğru çıkmayacak gibi gözükse de kilovat başına 2 bin 200 avro7 hedefleniyordu. Bu gerçekleşseydi bile kurulum maliyeti kilovat başına 3 bin 200 doları geçecekti. Ayrıca bu hesaba atığı, söküğü, protestosu, davaları ve faizi de eklenmeli. Riskli yatırım dedikleri bu olsa gerek...

Kaçıncı kuşak santral?
Geçtiğimiz aylar içerisinde bir basın gezisi nedeniyle Hollanda Çevre Bakanı Jacqueline Cramer ile bizzat görüşme fırsatı yakaladım. Kendilerine, 34 yaşındaki tek nükleer reaktörlerinin akıbetini ve yeni nükleer reaktörlerin yolda olup olmadığını sordum. Mevcut reaktörü 2033'e kadar çalıştırma yönünde karar olduğunu belirttikten sonra yeni planlarla ilgili şu yanıtı aldım: "Dördüncü jenerasyon nükleer santralleri bekliyoruz. Üçüncü neslin atık ve güvenlik sorunu sürüyor; sürdürülebilir değil" diyordu. "Hollanda yeni jenerasyonu görmeden yeni nükleer santral yapma kararı vermeyecek" diye de ekliyordu.

Meraklısına...

Yenilenebilir Enerji 2007Küresel Durum Raporu
REN21 adlı organizasyon tarafından her yıl hazırlanan raporun 2007 versiyonu, 100 milyar doların, geçtiğimiz yıl içerisinde bu kaynaklara yatırıldığını belirtiyor. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kurulu gücünün 240 bin megavata ulaştığı günümüzde rapor, her enerji kaynağı için oldukça detaylı analizler içeriyor. İngilizce olan rapor www.ren21.net adresinden ücretsiz indirilebilir.

Enerji PolitikalarıABD 2007
Uluslararası Enerji Ajansı (UEA), üyesi ülkelere ait enerji politikalarını içeren raporları yayınlamaya devam ediyor. Amerika Birleşik Devletleri de enerji arz güvenliğini arttırmanın ve aynı zamanda seragazı emisyonlarını azaltmanın formülünü arıyor. Makro politikalara ilgi duyanlar için ideal. www.iea.org adresinden kitaplığa erişerek satın alınabilir. PDF kopyası 60 avro ve İngilizce.

Orta Karadeniz Enerji Forumu
Samsun'daki mobil santraller, Ankara 10. İdare Mahkemesi kararıyla tekrar kapatıldı. Çarşamba ve Bafra ovalarına yapılması düşünülen yeni ithal kömürlü termik santrallerle ilgili tartışmalar da sürüyor. Bölge hakkında detaylı bilgi almak için geçtiğimiz eylül ayında Elektrik Mühendisleri Odası tarafından düzenlenen enerji forumunun kitabına göz atmakta fayda var. Ücretsiz olarak Samsun EMO'nun web sayfasından indirilebiliyor.

1 Anadolu Ajansı, 21 Şubat 2008 2 Hürriyet, 21 Şubat 2008 3 Radikal, 25 Mart 2001 4 The CANDU Syndrome, David H. Martin, Eylül 1997 5 ArevaSiemens sees Olkiluoto 3 reactor operational in summer 2011, 31 Aralık 2007 Forbes.
6 Power failure: What Britain should learn from Finland's nuclear saga, 16 Ocak 2008. The independent
7 The Economics of Nuclear Power, research report 2007, Stephen Thomas, Peter Bradford, Antony Froggatt and David Milborrow, Greenpeace, s. 6

“Politikacılar alınganlığı bıraksın, susuzluk kapıda!”

Özgür Gürbüz - Sabah / 21 Mart 2008*

Kışın sonuna gelinmesine rağmen barajlardaki doluluk oranının istenilen seviyeye gelmemesi herkesi endişelendiriyor. 22 Mart Dünya Su Günü nedeniyle bir toplantı düzenleyen Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF), Türkiye’nin küresel ısınmaya bağlı olarak yaşadığı kuraklığa dikkat çekerek politikacı ve idarecilerden sorunların çözümü için kalıcı adımlar atmasını istedi. Su sorununu siyaset üstü bir konu olarak niteleyen WWF Türkiye Genel Müdürü Dr. Filiz Demirayak, politikacıları kişisel alınganlıkları bir yana bırakarak beraber çalışmaya çağırdı.

Kuraklık küresel ısınma kaynaklı
Türkiye’de son 20 yılda kişi başına düşen su miktarının 4 bin metreküpten bin 430’a düştüğünün belirten Demirayak, “2030 yılında nüfusumuz 100 milyonu bulacak ve kişi başına düşen su miktarı bin 100 metrekübe düşecek. Türkiye, su fakiri bir ülke olma yolunda hızla ilerlemektedir” uyarısında bulundu. Soruna dikkat çekmek için yaptıkları “Boruları yenile başkan” sloganlı kampanyalarının bazı politikacılarda alınganlık yarattığına da değinen Demirayak, “Yüzde 95’e hangi sihirli plan çerçevesinde ulaştıklarını göstersinler biz de Dünya Su Forumu dahil her yerde bu başarı öyküsü anlatalım. Su siyaset üstü ama politikasının oluşturulması lazım” dedi. Demirayak, Türkiye nüfusunun yüzde 40’ının yaşadığı 16 büyükşehirde şebeke kayıplarının ortalamasının yüzde 50’ye yakın olduğunu da sözlerine ekledi. Küresel ısınmanın kuraklıkla ilişkisinin ıspatlanmış olduğunu da belirten yekililer, İstanbul için Mart 2006’da yüzde 90’ları bulan doluluk oranının Mart 2007’de yüzde 54 bugün ise 37’lerde olduğuna dikkat çekti ve kuraklığın geçici bir olgu olmadığının altını çizdi.

Konya'da 41 bin kaçak kuyu var
2006 yılında başlattıkları “Suyumuza Sahip Çıkalım” adlı kampanya hakkında bilgi veren Su Kaynakları Programı Müdürü Buket Bahar Dıvrak da tarımda ve su havzalarındaki sorunlara dikkat çekti. Dıvrak, kendilerine ulaşan son bilgilere göre Konya Havzası’ndaki 60 bin civarı kuyunun 41 binin kaçak olduğunun öğrenildiğini söyledi.

-----
Ilısu Barajı’na bilirkişi darbesi
Doğa Derneği tarafından yapılan açıklamaya göre Ilısu Barajı’nın inşa edilebilmesi için Devlet Su İşleri’nin yerine getirmesi gereken 153 ön şartı denetleyen uluslararası bilirkişi heyeti, bu güne kadar şartların hemen hiçbirinin gerçekleştirilmediğini belirtti. Açıklamada eksiklikler nedeniyle, barajı finanse eden Alman, Avusturyalı ve İsviçreli kredi kuruluşları projenin geleceğini konuşmak üzere Türkiye’ye gelecekleri belirtiliyor.

*Orjinali

Askerden kaçan vicdani retçiye destek kampanyası başladı

Özgür Gürbüz - Sabah / 20 Mart 2008 *

Tam yedi ay askerlik yaptıktan sonra askerden kaçan ve vicdani retçi olduğunu açıklayan İsmail Saygı’nın yakalanmasının ardından savaş karşıtları ve diğer vicdani retçiler kendisine destek için kampanya başlattı. 15 Kasım 2006 tarihinde vicdani retçi olduğunu açıklayan Saygı, 16 Mart 2008 günü Üsküdar’da çalıştığı barda yakalanmış ve İstanbul’daki Maltepe Askeri Cezaevi’ne gönderilmişti. Saygı’nın önümüzdeki günlerde buradan Kağızman’daki askeri birliğine ya da Sarıkamış Askeri Cezaevi’ne gönderilmesi bekleniyor.

Öte yandan, 22 yaşındaki Saygı’nın serbest bırakılması için insan hakları örgütleri ve savaş karşıtları ortak bir basın açıklaması yaptı. İstanbul’da dün yapılan açıklamaya Kıbrıs Vicdani Ret İnsiyatifi’nden de destek mesajı geldi. Avukat Eren Keskin, İsmail Saygı’nın önce askerlik yapıp sonra kararını değiştirmesinin vicdani retçi olmak için bir engel teşkil etmediğini belirterek, “Bence bu davanın da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nce (AİHM) kabul edilmemesi için bir sakınca yok” dedi. AİHM’nin kararlarının anayasanın da üzerinde olduğunu belirten Keskin, sadece vicdani ret değil birçok konuda Türkiye’nin AİHM yokmuş gibi davrandığını da sözlerine ekledi.

Saygı’nın yine vicdani retçi olan arkadaşı S.K. ise arkadaşının Uşak’ta üniversiteye hazırlanırken aniden askere çağrıldığını, askerde gördüğü kötü muamele ve hapis olaylarından sonra vicdani retçi olmaya karar verdiğini söylüyor. S.K., “Saygı şiddet barındıran biri değildi. Bana kendime olan saygımı yitirmeye başladım dedi. Emre itaat etmediği için devamlı hapis cezası aldığını bu yüzden de askerliğinin hiç bitmeyeceğini söylüyordu. Ben bu kadar yaptın bitir dedim ama istemedi” açıklamasını yapıyor.

*Orjinali

Bin Milyar Kere Bin Lombar

Özgür Gürbüz-Sabah Kitap/22 Mart 2008*
Tek bir izin gününüz varsa her şeyi en hızlı bir şekilde yapmaya çalışırsınız. Kitapevinde dolaştığım sırada ben de bunu yapmaya çalışıyordum ki, duyduğum garip sevinç çığlıkları beni ister istemez arka tarafa, çığlıkların geldiği yere götürdü. Elinde tuttuğu genişçe kitabı sağa sola sallayan ve tek ayağının üstünde zıplayan orta yaşlarında bir adam, çılgınlar gibi, “Bin milyar kere bin lombar, İşte Tenten’in aradığım macerası!” diye bağırıyordu. Üzerinde küresel ısınmaya inat olsun diye giyildiğini düşündüğüm kalın boğazlı bir kazak, kalın siyah sakalı ve yine siyah renkte denizci şapkası vardı. Yanında Tenten’in hayvan dostu Milu ve Profesör Turnesol da olsa, kitabevinde gördüğüm adamın Kaptan Haddock olduğuna yemin edebilirdim. Bildiğiniz gibi Tenten onlarsız yapamaz; Dupont ve Dupond kardeşleri de unutmamak lazım tabii.
Kitapevinden çıktığımda elimde Tenten’in ‘Sidney’e 714 Sefer Sayılı Uçuş’ adlı macerası vardı. Uzun yıllar Türkçe’ye Yapı Kredi Yayınları tarafından kazandırılan dünyaca ünlü kahraman Tenten’in maceraları bu defa İnkılap Kitabevi tarafından piyasaya sürüldü. Ela Güntekin tarafından çevrilen bu macera Tenten karakterinin yaratıcısı Belçikalı çizer Herge tarafından 1968 yılında mürekkebe bulanmış. Asıl adı Georges Remi olan çizer 1907 yılında Brüksel’de doğdu. Daha 16 yaşında çizgilerini basılı yayınlara sokmaya başlayan Remi, 1924 yılında kendi imzasını da yarattı. Ad ve soyadının baş harflerinin yerlerini değiştirdi (R.G), ve onların Fransızca telaffuzundan ilham alarak ‘Herge’i kendisine takma ad yaptı. 1926’da Tenten’in atası sayılan Totor karakterini yarattı. 1929’da ‘Tenten ve Karbeyazı’ ortaya çıktı ardından da Tenten’in ilk kitabı olan ‘Gazeteci Tenten, Sovyet Topraklarında’. ‘Sidney’e 714 Sefer Sayılı Uçuş’ macerasında da Tenten uzak diyarlara gidiyor. Düşündüğünüz gibi uçakta geçen bir macera değil bu. Tenten ve arkadaşları, Endenozya’nın gizemli adalarının birinde, şans eseri tanıştıkları ve sinsi bir tuzak sonucu kaçırılan milyoner Carreidas’ı (Hiç gülmeyen adam) kurtarmaya çalışıyor. Tabii, kendilerini de. Her ne kadar bir köpeğin “hayvan herif” diye sinirlenmesine pek anlam veremesem de, Milu’nun bu seride önemli bir rol oynadığını söylemeliyiz. Maceranın sonu Tenten öykülerinin sürpriz sonlarına alışmış olanları bile şaşırtacak türden bir sona sahip. Profesör Turnesol’un Kaptan Haddock ve milyarder Carreidas ile olan söyleşileri ise tam bir klasik. Tenten’in azılı düşmanı Rastapopulos’un başına gelenler de (kelimenin tam anlamıyla) Tenten severleri çok eğlendireceğe benzer.
Herge tarafından yaratılan Tenten karakteri, hem çizgi roman kültüründe hem de yakın politik tarih içerisinde önemli bir yere sahip. Genç, akıllı, gözüpek bir gazeteciyle onun sakar ve eğlenceli dostlarından bahsediyoruz. Maceraları, hayal gücünün sınırlarını zorlamakla beraber, sıradan insanların zeka ve becerileriyle kurtarılan hayatlardan, yardımlaşmanın ve şansın yardımıyla çözülen büyük sırlardan oluşuyor. Bu noktada Tenten’in Amerikalı rakiplerinden ayrılarak tam bir Avrupalı tavrı sergilediğini söylemek mümkün. Özellikle son döneme bakıldığında, Amerikan çizerleri tarafından yaratılan kahramanlar, Batman gibi birkaç örnek dışında insanüstü özelliklere sahip olmalarıyla öne çıkıyor. Birçoğunun ‘mutant’ olduğunu belirtmekte de yarar var. Buna karşın tıpkı Tenten’de olduğu gibi Avrupa’nın yarattığı karakterler ‘içimizden biri’ olmaya devam ediyor. Bir anlamda Hollywood ile Avrupa sineması karşılaştırmasına benziyor bu farklılık. Çizgi romana da yansımış olan Avrupalıların gerçek hayattan kahraman çıkarma isteklerine karşın Amerikalılar hep mucizevi yaratıkların kendilerini kurtarmalarını bekliyor. Kahramanların çoğu istem dışı etkilerle ‘süper” oluyor. Avrupa’da ise gelenek daha çok yaratıcılık ve zekayla ‘süper’ olma yolunda. Red Kit ve Tenten'de olduğu gibi. Asteriks’te bile sihirli iksirin arkasında yetenekli bir büyücü var doğaüstü güçler değil. Belki de Avrupa kökenli çizgi romanları farklı kılan bu insani yanları olmalı.
Tenten’in diğer çizgi romanlarından farkı ise hem çizerinin hem de kendisinin zaman zaman politik tartışmalar içerisine çekilmiş olması. Herge, özellikle ilk çizgileri sırasında sık sık Avrupalı olmayan karakterleri aşağıladığı yönünde eleştirilere maruz kaldı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazilerin yönetimindeki bir dergide Tenten öykülerini çizmeye devam etmesi ise hiç unutulmadı. En son olarak İngiltere’deki Irksal Eşitlik Komisyonu, Tenten Kongo’da kitabını ırkçılıkla suçlamış, kitabın satışının yasaklanmasını dahi istemişti. Bu suçlamalar karşısında İngiltere’nin iki büyük kitabevi, Borders ve Waterstones kitabın satışını durdurmadı ancak Tenten’in bu macerasını çocuk reyonlarından büyük reyonlarına taşıdı. Tenten’in politikayla olan ilişkisi bu karakterin sol ve sağ partilerce zaman zaman sahiplenmek istemesiyle tekrar kuvvetlendi. Her ne kadar Belçikalı bir çizer tarafından yaratılmış olsa da 1999 yılında Fransız Parlamento’sunda Tenten’in sağcı bir milliyetçi mi yoksa solcu bir yurtsever mi olduğu tartışıldı. Chirac taraftarları, onun Sovyet ve petrol zengini kapitalist ülkelerin karşısında olduğunu savundu. Lionel Jospin’in Sosyalist Partisi’nden Yann Galut ise Tenten’i merkez solda tanımladı. Hatta Fransa’daki 68 öğrenci olaylarının lideri, bugün Avrupa Yeşilleri Eş Başkanı olan ‘Kızıl Dany’ lakaplı Daniel Cohn Bendit’e bile benzetti.1 Aşırı sağcı eğilimiyle bilinen Le Pen’in Tenten’e sahip çıkması da Fransa için ayrı bir olay oldu.
Son olarak Tenten’in Steven Spielberg ve Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin yönetmeni Peter Jackson tarafından beyaz perdeye taşınmak üzere olduğunu da anımsatalım. Spielberg’in Tenten hayranı olduğu ve 25 yıldır onu sinemaya taşımak istediği biliniyor. Kağıt üzerinde durduğu kadar güzel durur mu bilinmez ama 200 milyondan fazla satan ve 50’inin üzerinde dile çevrilen Tenten kitaplarının okurları, meraktan bile olsa filmi izlemeye giderse salonların dolacağı kesin.
*** Kaptan Haddock’un Sözlüğü
Lombar: Gemi bordalarına, küpeştelerine açılan dörtgen biçiminde delik.
Zırtapozluk: Delişmen, zıpır, hayta.
Karabina: Namlusu genellikle yivli, kısa ve hafif bir tüfek, alaybozan.
Bocurgat: Ağır yükleri çekmek için manivelayla döndürülen ve döndürüldükçe, çekilecek şeyin bağlı bulunduğu urganı kendi üzerine saran çıkrık.
Satrap: Perslerde il yöneticisi, vali.
Kaşalot: (argo) Aptal, budala.
Kaynak: http://www.dildernegi.org.tr/
* Sabah Kitap'ta yazı kötü bir şekilde kısaltılmıştı, burada tamamı var.
1 Tintin on trial, BBC, 4 Şubat 1999

Marmaris’te manganez madenine tekrar yeşil ışık yakıldı

Özgür Gürbüz - Yeşil Gazete / 16 Mart 2008

Türkiye’nin çam balı üretiminin yüzde 80’ini yapan Marmaris’teki manganez madenine karşı yapılan uyarılar sonuç vermiş bilirkişi heyeti madenin çalışmalarını incelemek için 7 Mart Cuma günü geçici durdurma kararı almıştı. Marmaris Sulh Hukuk Mahkemesi’nin aldığı bu geçici durdurma kararı dün (10 Mart 2008) kaldırıldı. Maden sahipleri, bilirkişi heyetinin verdiği çalışmalara devam edilebilir kararını sat 14 sularında köy kahvesine asarak yol açma işlemine geri döndü ve 11 Mart sabahı 2’ye kadar çalışmalara devam etti. Alınan karardan rahatsız olan köylüler ve yöre halkı şimdi mahkemenin çalışmalarına son verilmesi dava açmaya hazırlanıyor.

Dünyaca ünlü çam balıyla ünlü Marmaris’in Osmaniye Köyü’nde açılması düşünülen maden için, 800 metre uzunluğunda ve 5 metre genişliğinde yol açarak işe başlayan Neslişah Madencilik ise gerekli izinleri aldıklarını söyleyerek çalışmalara devam edeceklerini belirtiyor. Firmanın en büyük desteği ise madencilere ellerini kollarını sallayarak maden açma izni veren ve AKP Hükümeti tarafından onaylanan yeni maden yasası. 5177 sayılı yeni yasa, Kaz Dağları’ndan Bergama’ya, Uşak’tan Gümüşhane’ye kadar birçok yerde çevresel koşulların gerektiği gibi dikkate alınmasına gerek duyulmadan maden arama ve işletme faaliyetlerine olanak veriyor ve doğaseverlerin tepkilerine neden oluyor. Yasanın iptali için CHP tarafından 2004 yılında Anayasa Mahkemesi’ne yapılan başvuruda hala sonuçlanmış değil.

Madene karşı çıkan sivil toplum örgütleri, çalışmaların başta arıcılık olmak üzere Turunç Belediyesi’nin de suyunu sağlayan kaynaklara, zeytinciliğe, turizme ve doğal güzelliklere zarar vereceğinden şikayetçi. Maden sahipleri ise gerekirse galeri usulü madencilik yaparak çevreye ve tarımsal faaliyetlere zarar vermeyeceklerini öne sürüyor.

Çam balının önemi
Halk arasında çam balı olarak bilinen Basra balı; Basra denilen böceğin çıkardığı tatlı sıvının arılar tarafından toplanması sonucu oluşuyor. Basra böceği özellikle Muğla bölgesindeki Kızılçamlarda bulunuyor. Doktorlar akciğer, karaciğer hastalıkları ve sarılıktan korunmak için çam balı öneriyor. Nefes açıcı bir etkiye sahip olan çam balı hazım ve uyku sorunlarına da merhem olabiliyor. Dünya çam balı üretiminin yüzde 92’si Türkiye’de yapılıyor ve bu üretimin yüzde 80’e yakını Muğla’nın Basra böceği bulunduran 250’ye yakın köyünde gerçekleştiriliyor.

Marmaris’te maden durdu, çevreciler durmuyor

Özgür Gürbüz / 9 Mart 2008

Türkiye’nin çam balı üretiminin yüzde 80’ini yapan Marmaris’teki manganez madenine Marmaris Sulh Hukuk Mahkemesi’nden geçici durdurma kararı çıktı. Ballarıyla ünlü Osmaniye Köyü’nde açılması düşünülen maden için, 800 metre uzunluğunda ve 5 metre genişliğinde yol açarak işe başlayan Neslişah Madencilik’in çalışmaları, bilirkişi raporu gelene kadar donduruldu. İdari mahkemenin bu kararı, köylülere ve madene karşı çıkan çevrecilere bir nefes aldırdı. Maden çalışmaları tamamen durmadan eylemlerine son vermeyeceklerini belirten çevreciler ise bugün saat 12’de, Marmaris’teki yeni Adliye Binası önünden Marmaris’in merkezine kadar büyük bir yürüyüş yapmaya hazırlanıyor.

Madenin izinleri mercek altında
Osmaniye Muhtarı Türköz Deveci’nin köy adına yaptığı şikayeti dikkate alan Sulh Hukuk Mahkemesi, ilk planda şirketin izinlerini ve yapılan yol açma çalışmalarının hukuka uygunluğunu inceleyecek. Neslişah Madencilik’ten gerekli belgeleri kendilerine ibraz etmesini isteyecek olan dört kişilik bilirkişi heyeti, hukuka aykırı bir durum yoksa madene çalışmalara devam izni verecek. Madene karşı çıkan çevrecilerin avukatlığını yapan Necmettin Yankol, Jeoloji, Orman, Ziraat ve bir de Kadastro mühendisinden oluşan heyet olur raporu verirse bu defa da idari mahkemeye iznin iptali için başvuracaklarını söylüyor.

Bilirkişi heyetinin pazartesi ya da salı günü raporunu açıklaması bekleniyor. Madene karşı çıkan sivil toplum örgütleri, çalışmaların başta arıcılık olmak üzere Turunç Belediyesi’nin de suyunu sağlayan kaynaklara, zeytinciliğe, turizme ve doğal güzelliklere zarar vereceğinden şikayetçi. Maden sahipleri ise gerekirse galeri usulü madencilik yaparak çevreye ve tarımsal faaliyetlere zarar vermeyeceklerini öne sürüyor.

Bal deposu orman maden tehdidinde

Marmaris'in dünyaca ünlü çam balının üretildiği yerde bir maden şirketi yol açmak için çamları kesmeye başladı. Köylü isyanda, sivil toplum örgütleri tepkili. Maden şirketi, "Birileri çevrecilik yaparak kafa karıştırıyor" diyor..

Özgür GÜRBÜZ
Sabah / 5 Mart 2008*

Dünya çam balı üretiminin yüzde 92’si Türkiye’den, Türkiye’deki üretimin yüzde 80’i de Marmaris’ten sağlanıyor. Marmaris’in dünyaca meşhur çam balının sırrı ise halk arasında ‘Basra’ olarak anılan böceğin çıkardığı tatlı sıvıda yatıyor. Marmarisli çevreciler, Turunç Belediyesi’ne bağlı Osmaniye köyünde manganez çıkarmak için açılan madenin hem balı hem turizmi hem de bu mucizevi böcekleri tehdit edeceğini öne sürüyor. 9 Mart Pazar günü büyük bir yürüyüşle madeni protesto etmeye hazırlanan Marmarisli sivil toplum örgütleri çalışmaların biran önce durdurulmasını istiyor.

Su kaynağına 200 metre
Marmaris Çevre Gönüllüleri ve Kent Konseyi Çevre Grubu Başkanı Filiz Ertan, Neslişah Madencilik adlı şirketin daha önce de İçmeler’de bir maden açma girişimi olduğunu, orada sonuç alamayınca Osmaniye’de çalışmalara başladıklarını belirtiyor. Köye 30 metre uzakta yer alan maden sahasının köyün ve Turunç Belediyesi’nin içme suyu kaynağına da 200 metre uzaklıkta olduğunu belirten Ertan, “Burası sık çam ormanlarıyla örülü bir yer. Köyde 180 hanede 550 kişi yaşıyor ve herkes balcılıkla geçiniyor. En küçük toz zerresi bile çam balının sırrı olan Basra böceklerine zarar verebilir” şeklinde şikayetini dile getiriyor. Marmaris’in önemli bir turizm bölgesi olduğunun altını çizen Ertan, birkaç gün önce şikayet dilekçelerini Muğla İl Özel İdaresi’ne gönderdiklerini belirtiyor.

“İnsanlık yönünden hiçbir şey yok”
Madenden tek şikayetçi olan Marmarisliler değil. Osmaniye Köyü Muhtarı Türköz Deveci de muhtarlık olarak yargı yoluna başvurduklarını belirtiyor. Deveci şikayetini, “Köyümüze sadece bu bölgeden değil, Bingöl’den bile arıcı geliyor. Köyün yüzde 95’i arıcılıkla geçiniyor.Köyde çoğunluk madene karşı. Biz her görüşe açıktık ama gelip bir merhaba bile demediler. Yol açıyorlar, ruhsatımız var deyip gidiyorlar. İnsanlık yönünden hiçbir şey yok” şeklinde dile getiriyor. Deveci, Osmaniye köyünde yılda 55 bin teneke (bir teneke 25-28 kilogram) bal üretildiğini ve geçen yıl yaşanan kuraklık yüzünden teneke fiyatının 230 YTL’ye kadar çıktığını da sözlerine ekliyor.

Manganez madeni için işletme ruhsatını da aldıklarını belirten Neslişah Madencilik adlı şirketin sahiplerinden Mehmet Bekmez ise çevreye en az zararı veren bir maden işleteceklerini söylüyor. Orman yol ücretlerini ödediklerini ve çevrecilerin iddia ettikleri gibi 200 ağacın kesilmiş olmasının mümkün olmadığını belirten Bekmez, “Madenin yapılacağı yerde kesilecek ağaç sayısı 7-8’i geçmez. Orası kayalık bir bölge. Yapacağımız yol yangın şeridi vazifesi de görecek. O bölgede yangın çıkacak olsa kimsenin müdahale şansı yok” diyor. Madene ulaşacak yol yapım çalışmalarına başladıklarını belirten Bekmez yolun toplam uzunluğunun 800 ve genişliğinin de 5 metre olacağını belirtiyor. Daha sonra sondaj çalışmaları ve rezerv tespiti yapılacak. Bekmez, şu aşamada rezervi tahmin etmenin zor olduğunu söylese de ortalama olarak bin tondan bahsediyor. Manganezin yurt dışındaki alıcısı tonuna 600 dolar ödüyor. “Elde edeceğimiz gelirin yüzde 60’ı vergi olarak geri dönecek” diyen Bekmez, yaklaşık 30 kişinin iki vardiya olarak çalışacağını ve madenin 5 ila 10 yıl açık kalması gerektiğini belirtiyor. Bekmez, itirazların aksine, köylüler ve arıcılarla yaptıkları görüşmelerin olumlu geçtiğini ve birilerinin çevrecilik yapıyoruz diyerek insanların kafalarını karıştırdığını öne sürüyor.

-Çam Balının Önemi-
Halk arasında çam balı olarak bilinen Basra balı; Basra denilen böceğin çıkardığı tatlı sıvının arılar tarafından toplanması sonucu oluşuyor. Basra böceği özellikle Muğla bölgesindeki Kızılçamlarda bulunuyor. Doktorlar akciğer, karaciğer hastalıkları ve sarılıktan korunmak için çam balı öneriyor. Nefes açıcı bir etkiye sahip olan çam balı hazım ve uyku sorunlarına da merhem olabiliyor. Dünya çam balı üretiminin yüzde 92’si Türkiye’de yapılıyor ve bu üretimin yüzde 80’e yakını Muğla’nın Basra böceği bulunduran 250’ye yakın köyünde gerçekleştiriliyor.

*orjinali

Tuzla'da bu kez işçiler kazandı

Özgür Gürbüz - Sabah / 2 Mart 2008*

Tuzla tersanelerinde ölümlere neden olan çalışma koşullarını protesto eden işçilerin eylemi sonuç verdi. Gemak Tersanesi’nde yaklaşık 300 işçi önceki gün işe yarım saat geç başlayarak çalışma saatlerinin günde 7 buçuk saati geçmemesi için eylem yapmıştı. Eyleme katılan ve Gemak’la iş yapan Birlik Gemi (Birlik Gemi İnşa Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.) adlı taşeron şirketinde 2 buçuk aydır çalışan Yakup Ekin’de aynı gün işten atılmıştı. Dün geç saatlerde Gemak Tersanesi yetkilileriyle görüşen Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’na (DİSK) bağlı Limter-İş sendikası temsilcileri, iş saatlerinin sabah 08.30, akşam 17.00 olması talebini tersane yönetimine kabul ettirmeyi başardı. İşten çıkarılan Yakup Ekin adlı işçi de yeniden işe geri alındı. Limter-İŞ Sendikası Genel Sekreteri Kanber Saygılı, Çalışma Bakanlığına bağlı iş müfettişlerinin teftişi sırasında tersane yetkilileri ve taşeron firmalar tarafından işçilere imzalatılan 08.30–17.00 çalışma saatlerine uyulması amacıyla bu eylemi başlatmışlardı.

İşçiler konsey kurulsun istiyor
Geçtiğimiz perşembe günü bir araya gelen DİSK ve Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR) yetkilileri bu hafta içerisinde tekrar bir araya gelecek. Bir buçuk saatlik uzun bir toplantı yapan heyetler karşılıklı görüş alışverişinde bulunmuş, DİSK işverenlere, işçilerin 5 maddeden oluşan önerilerini sunmuştu. İşçilerin önerdikleri 5 madde şöyle:

* Tuzla tersanelerinde; işçi, işveren temsilcilerinin, TMMOB ve TTB’nin yer aldığı, eşit haklara sahip “Tuzla Tersaneler Bölgesi İş Konseyi” (İşçi Sağlığı, İş Güvenliği ve İş Güvencesi İzleme Kurulu) oluşturulmalı.

* Bu konseyin işçi sağlığı ve iş güvenliğine yönelik düzenlemelerinin yaşama geçirilmesinde, eğitimlerinin düzenli olarak yapılması ve denetlenmesinde yetkili kılınması

* İşçilerin taşerona ait olsun ya da olmasın uluslararası sözleşmelerin belirlediği norm ve standartlarda çalışmalarını sağlanmasından yine Konsey yükümlü olmalı.

* Sendikalaşmanın önündeki engeller kaldırılmalı.

* Günlük çalışma saati 7 buçuk saat olarak acilen hayata geçirilmeli, sigortalar alınan ücret üzerinden ödenmeli, yemek kalitesi ve giyinme odalarının durumu iyileştirilmeli. Saat 10 ve 15’te olmak üzere iki çay molası uygulanmalı.

*haberin orjinali

Tersane işçileri geç işbaşı yaptı

Özgür Gürbüz - Sabah / 1 Mart 2008*

Tuzla tersanelerinde ölümlere neden olan çalışma koşullarını protesto eden işçilerin grevi Çarşamba günü 11’de sona erdi. DİSK’e bağlı Limter-İş sendikası dün yaptığı yazılı açıklamada önceki gün yaptıkları greve katılan bir işçinin işten çıkarıldığını açıkladı. Sendika yetkilileri, Gemak tersanesine bağlı Birlik Gemi (Birlik Gemi İnşa Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti.) adlı taşeron firmasında iki buçuk aydır çalışan Yakup Ekin’in, iki günlük Greve katıldığı için düm işten atıldığını belirtti. Sendika, Ekin’e, ‘Bütün haklarımı aldım’ ibranamesini imzalamadığı için “Alnına terörist damgası vurup memleketine gönderirim” tehdidinde bulunulduğunu da öne sürüyor.

Dün oldukça hareketli saatler yaşanan Tuzla’da Limter-İş üyesi ve taşeron işçilerden oluşan bir grup, dün de GEMAK Tersanesi’nde uzun çalışma sürelerini protesto etmek için eylem yaptı. İşçiler işe saat 8 yerine 8 buçukta başladı. Sendika Genel Sekreteri Kanber Saygılı ve Genel Başkan vekili Hakkı Demiral, “Bakanlığa bağlı iş müfettişlerinin teftişi sırasında tersane yetkilileri ve taşeron firmalar tarafından işçilere imzalatılan 08.30–17.00 çalışma saatlerine uyulmadığı, dolayısıyla tersane ve tersaneye bağlı taşeronların yasa dışı davrandıklarını” söyledi. Sendika, işçilerin saat 18’e kadar çalışmaya zorlandıklarından şikayet etti ve yasaya uyulmazsa bugün Gemak Tersanesi önünde eylem yapacaklarını belirtti.

“Herşeyi sordular”
Öte yandan TBMM İnsan Hakları Komisyonu Üyeleri dün Tuzla’ya giderek tarafları dinledi. Komisyon üyeleriyle bir buçuk saat uzunluğunda bir toplantı yapan ve kendisine zor sorular yöneltildiğini belirten Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR) Yönetim Kurulu Başkanı Murat Bayrak, toplantının çok olumlu geçtiğini söyledi. SABAH’ın sorularını yanıtlayan Bayrak, “Komisyon iyi çalışıyor. Ülkede insanların haklarını koruyan bir komisyon var. İnsanlarımız korkmasın. Bana kazaların nedenlerinin insan hakları ihlalleri (tedbirsizlik, dikkatli olmamak) olup olmadığını sordular. Yanıt verebildiğim kadarını yanıtladım. Tersane sahipleriyle ilgili soruları onlara yöneltmeleri gerektiğini belirttim” dedi. “Her şeyi sordular” diyen Bayrak, “Süratle tedbirler alınacak, eksikler giderilecek ama kazaları sıfırlamak mümkün değil” açıklamasını yaptı. Toplantı sırasında duygulandığını da belirten Bayrak, DİSK yöneticileri tarafından önceki gün GİSBİR’e iletilen öneri paketinin ise henüz kendisine ulaşmadığını belirtti. Bayrak, DİSK’e bağlı Limter-İş’i değil bakanlıkla bir hafta önce yaptıkları protokolü esas aldıklarını söylüyor. DİSK Genel Başkanı Süleyman Çelebi ise bu yanıta şaşırdığını belirterek, GİSBİR Yönetim Kurulu Başkan Vekili Kenan Torlak’la yapılan bir buçuk saatlik görüşme sonucunda önerilerin olumlu karşılandığını ve bir hafta sonra tekrar bir araya gelmek üzere ayrıldıklarını söylüyor.

*orjinal hali

Vicdani retçi benzer sözlerle 25 ay ceza aldı

Özgür Gürbüz - Sabah / 27 Şubat 2008

Zorunlu askerlik hizmetini, reddeden ve bu yüzden de halen 25 ay hapis cezasıyla yargılanan Mehmet Tarhan, Bülent Ersoy'un gündem yaratan sözleriyle kendi duruşunun arasında benzerlikler olduğunu söyledi. Vicdani reddi seçmesinin temel nedenini ölmemek ve öldürmemek olarak açıklayan Tarhan, Ersoy'un sözlerinin "Söylediklerimden uzak değil" şeklinde yorumladı. Askeri hapishanede bulunduğu 11 ay boyunca fiziki ve psikolojik işkenceye maruz kaldığını, saçlarının zorla kestirildiğini belirten Tarhan, şu anda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nce (AİHM) "sivil ölüm" tabir edilen bir süreçte olduğunu belirtti.

Tuzla'nın kaçak tersaneleri mahallelere girmiş!

Özgür Gürbüz - Sabah / 27 Şubat 2008

Tersanelerde yaşanan işçi cinayetleriyle gündemden düşmeyen Tuzla’da yeni bir skandal daha ortaya çıktı. Tuzla'nın denizden 8 km. uzaktaki Aydınlı Mahallesi son 3-4 yıl içerisinde yerleşim alanlarına yapılan dev tersanelerle doldu. Tuzla’da deniz kenarında yer bulamayan tersaneler, sanayi yerleşimine açık olmamasına rağmen halk sağlığını tehdit ederek, evlerin 20-30 metre uzağında gemi inşa ediyor. Gürültüden uyuyamayan, tozdan nefes alamayan ve pas yüzünden çamaşır dahi asamayan mahalleli şikayetlerine yanıt alamadığı için sinir küpüne dönmüş durumda.

Evler para etmiyor
Penceresini açtığında karşısında devasa bir tanker gövdesi gören Aysel Güreş, “Camı açsam 5 dakika sonra kapatmak zorunda kalıyorum. Çocukları dışarı gönderemiyoruz, gürültüden uyuyamıyorlar. Kırmızı renkli tozu (taşlama denilen sonucu çıkan pas) gözle görebiliyorsunuz” diyor. Karşı komşusu Türkan Sürmeli kapıda beliriyor. “Kapı, pencere açamıyoruz” diyen Sürmeli, “Taşınacağız ama evlerimiz artık para etmiyor. Satmaya kalksanız kimse almıyor” diye dert yakınıyor. Bütün mahalleli benzer şikayetlerde bulunuyor. Mahalle Muhtarı Süleyman Bicerikli, tersanelerin yerleşim alanlarının içerisine getirilmesinin hata olduğunu söylüyor. Bicerikli durumu, “2004 yılında muhtar seçildiğim gün temeller atıldı. O günden başlayarak mahalle halkı bize şikayette bulunuyor. Biz de dilekçe topladık Tuzla Belediye’sine başvurduk. Telefonla ‘dilekçenizi aldık, zabıta müdürlüğüne başvurduk’ açıklamasını aldık ama bir şey değişmedi” şeklinde özetliyor. 25 bin nüfuslu mahallenin muhtarının, “Burası 620 yıllık geçmişi olan bir mahalle. Mahalle oluştuktan sonra bu devasa tesislerin buraya getirilmesini anlayamıyoruz. Buraları hiçbir zaman sanayi bölgesi olarak gösterilmemiş” sözleri de durumun vehametini anlatıyor. Bicerikli, “Dört kilometre ötede oturuyorum yine de sesleri duyuyorum diyor.

ABS tersanesine 50 metre uzakta oturan Şerife ve Coşkun Kortag çiftinin ise derdi başka. Bir daire fiyatına bile satamadıkları 3 katlı evlerinin çatısını izinsiz onardıkları için 4 milyar 100 milyon ceza kesilen çift, “Bizim çatımızı görenler, yanıbaşımızdaki dev tersaneyi görmüyor” diye isyan ediyor. Coşkun Kortag, para cezasının yanında hapis cezası istendiğini de belirtiyor. Ceza nedeni çevrede görsel kirlilik yaratmak. Kortag haklı olarak soruyor: “Çevreyi ben mi kirletiyorum bu fabrika mı?”. Şerife Kortag, “Gürültüler deprem etkisi yaratıyor. Ya bu tersane gitsin ya da biz. Lütfen bu duruma çare bulun” diye yardım istiyor. Mahalleli isyanda ama aynı anda bu tersanelerde imal edilen küçük tekneler ya da büyük gemilerin parçaları tırlarla deniz kenarındaki tersanelere taşınmaya devam ediyor. Taşınırken de yollar tıkanıyor, yol kenarındaki ağaçlar zarar görüyor ve ortalık toz duman oluyor.

Mahalle sakinlerinin bir başka şikayeti ise tersaneler yapılırken kendilerine doğru bilgi verilmemesi. Tuzla Belediye Başkan Yardımcısı Münir Turan’la inşaat başlamadan önce konuştuklarında, depo yapıyoruz yanıtını almışlar. Sonra depo tekstil atölyesi olmuş. Arkasından dev gemilerin inşa edildiği tersaneler çıkmış ortaya. Turan da kendisini yanılttıklarını söylemiş ama bu “yanlış anlamanın” faturasını şimdi Aydınlı Mahallesi sakinleri ödüyor.

Mr. Burns ile Hilmi Güler el sıkıştı

Özgür Gürbüz

Nükleer santral ihalesinin tekrar açılmasına sayılı günlerin kaldığı şu günlerde nükleer karşıtları da çalışmalarını hızlandırdı. Çernobil’in 22. yıldönümü olan 26 Nisan tarihinde, İstanbul Kadıköy’de büyük bir nükleer karşıtı miting düzenleyecek olan nükleer karşıtlarına sanatçılardan da destek geldi. Küresel Eylem Grubu tarafından düzenlenen ve mitinge çağrı niteliği taşıyan basın açıklamasına katılan sanatçılar, nükleer santral kurma girişimlerini daha önce önledikleri gibi bu defa da durduracaklarını belirttiler.

Sanatçılara, sivil toplum örgütleri, bazı siyasi partiler ve meslek odalarının da destek verdiği açıklamayı Mahir Günşıray okudu. Nükleer enerjiye hem insani, ekolojik ve vicdani nedenler hem de bilimsel gerekçelerle karşı çıktıklarını belirten Günşıray, şu ana kadar gerçekleşmiş yüzlerce nükleer kazadan örnekler verdi. “Nükleer santral kurma meraklılarına sorumuz şudur. Atık sorununu nasıl çözeceksiniz?” diyen Günşıray, “Bu soruya yanıtları yok. Çünkü bu sorunun çözümü yok” diyerek nükleer atık sorununa da dikkat çekti. Toplantıya Zeynep Tanbay, Zeynep Casalini, Aydan Çelik ve Jale Karabekir bizzat katılırken, Genco Erkal, Taner Öngür, Derya ve Mehmet Ali Alabora gibi birçok isim de desteklerini iletti. Toplantı boyunca duvarda yer alan poster de ilgi çekti. Nükleer ihaleye hayır yazılı posterde, Enerji Bakanı Hilmi Güler, “Simpsons” adlı çizgi filmde acımasız nükleer santral patronunu canlandıran Mr. Burns ile el sıkışırken görünüyor.