Özgür Gürbüz - Birgün / 25 Temmuz 2010
Türkiye'deki eğitim kurumlarında ekonomi dersi veren öğretim görevlilerine gün doğdu. Bundan böyle “riskli yatırım” nedir diye soran öğrencilerine örnek vermek için zorlanmayacaklar. Mersin'den Silifke'ye, oradan da 170 km daha ileriye git, Alanya'ya varmadan dur. Akkuyu Nükleer Santrali'ni göreceksin, işte sana “riskli yatırım” demeleri yetecek.
Akkuyu nükleer santralinin riski, güvenlikten atık sorununa, elektrik fiyatından denetimine kadar, bir nükleer santral için hayati önem taşıyan unsurlarla, Rusya'yla yapılan ve uyku sersemi yazıldığı belli olan bir anlaşmadan ibaret değil. Bu risk, Rus yapımı, rüşdünü ispatlamamış bir teknolojinin seçilmesi ve dünyada 43 yılın üzerinde çalışmış bir santral yokken, Akkuyu'da yapılması düşünülen santralin 60 yıl çalıştırılmasının planlanmasıyla da sınırlı değil.* Akdeniz'in göbeğine kurulacak bir nükleer santralle, Türkiye'nin 22 milyar dolar** civarında gelir elde ettiği turizm sektörünün geleceğinin karartılmasını da risk almak şeklinde nitelemekten çok “yanlış ötesi yatırım” olarak tarif etmek gerekir. Türkiye, turizmdeki rakiplerinin eline hem koz vermekte hem de yerli turizm de dahil olmak üzere, net bir gelir kalemini riske atmaktadır. Ne için? Elektrik üretmek ve Rusları zengin etmek için. Ne istihdam yaratılmasından, ne de bir teknoloji transferinden bahsediyoruz. Anlaşma, Rusların gelip Akkuyu'da santral kurması ve ürettiği elektriği alım garantisi güvencesiyle satmasından ibaret. Üstelik, santralden üretilecek elektriğin kat ve katı, başka kaynaklardan sağlanabilecek veya basitçe tasarruf edilerek, enerjiyi daha akıllı kullanarak karşılanabilecekken.
22 milyar dolar riske atılır mı?
İşin ilginç tarafı, Turizm Bakanlığı'nın, “Dünya'da ve Türkiye'de Turizm” adlı 2008 yılı raporunda aynen şöyle yazıyor: “Türkiye Turizm Stratejisi 2023 belgesinde belirtildiği üzere, Türkiye uzun vadeli bir turizm stratejisine sahiptir ve bu stratejinin ana hedefi 2023 yılında dünyanın en çok turist çeken ve en fazla turizm geliri elde eden ilk 5 ülkesinden biri olmaktır”***. AKP'nin yaratıcılığında sınır yok ama “nükleer santral turizminin” tutacağından şüpheliyim. Bu, “çok yüzdünüz, gelin biraz da radyasyon alın” demek gibi bir şey. Nükleer santralin adının bile turistleri kaçıracağı günümüzde, en ufak bir sızıntının veya rakip ülkelerin propagandasının, Turizm Bakanlığı'nın hayallerini altüst edeceğini söylemek zor değil. Aldığımız risk bu kadarla kalsa iyi, dahası var...
Nükleer santral bir numaralı hedef
8 Kasım 2007'de, Güney Afrika'nın tek nükleer araştırma merkezi Plendaba'ya silahlı dört kişi saldırdı. Elektirikli çitleri geçen ve kontrol odasını hedef alan saldırganlar, santraldeki bir yetkiliyi öldürdü, ancak vurulan acil hizmet müdürünün ölmeden alarmı çalıştırması sonucu saldırganlar kontrol odasına ulaşamadan santralden kaçtı. Güney Afrika'daki bu saldırı, Noel zamanı ülkenin tek santrali Koeberg'e düzenlenen sabotaj girişiminden iki yıl sonra meydana geldi. Nükleer santralleri hedef seçmek çok da yeni bir şey değil. 18 Ocak 1982'de Fransa'nın Phoenix nükleer santrali daha inşa halindeyken, roketli saldırıya uğradı. Saldırıyı düzenleyen Chaim Nissim, elektronik ve bilgisayar mühendisliği diplomasına sahip, İsviçre'ye taşındıktan sonra Cenevre Kantonu'nda Yeşiller Partisi'nden milletvekili seçilmişti. 2003 yılında yazdığı kitapta olayı kendisinin gerçekleştirdiğini, silahları da “Çakal Carlos” aracılığıyla sol gruplardan elde ettiğini yazdı#. Kimseye zarar vermemek için boş reaktörü hedef aldığını söyledi. Yeşil eylemcinin uyarı atışıydı yaptığı.
Santralde faciaya yol açmak için yol çok
Bu üç örnek, nükleer santrallerin terör hedefi haline geldiğini ve bunun kötü niyetli bir fanteziden ibaret olmadığını göstermek için önemli. 11 Eylül'den sonra, atom santrallerinin terör saldırılarının hedefi olması ihtimali daha fazla konuşulmaya başlandı. 1985 yılında Nobel Ödülü almış Nükleer Savaşa Karşı Doktorlar adlı örgütün kurucularından ve Amerika'daki Nükleer Politika Araştırma Enstitüsü Başkanı Helen Caldicott, konuya dikkat çeken ve uzmanların görüşlerinden derlediği UPI'da (United Press International) yayımlanan makalesinde, nükleer santrallerin sadece havadan bir uçak saldırısı tehdidiyle değil, karadan ve denizden de saldırılara karşı savunmasız olduğunu yazdı. Kontrol odasını hedef almanın şart olmadığını, nükleer santrallere dışardan elektrik sağlayan hatlara, santralin acil durumda çalışması için bekletilen jeneratörlerine saldırı düzenlemenin de mümkün olduğuna dikkat çekti. Denizden patlayıcı madde dolusu bir botla santralin soğutma suyunu emen borularına yapılacak bir saldırı, yakıt dolu bir yolcu uçağıyla reaktöre tepeden çakılmak veya stratejik güvenlik önlemlerini hedef almak, soğutma kulelerindeki suyu boşaltmak gibi daha birçok olasılıktan bahsediliyor.
11 Eylül nükleerin kabusu oldu
Bunların bir teoriden ibaret olduğunu söyleyecek nükleer taraftarları çıkacaktır. Bu taraftar kitlesine, İngiltere Parlamentosu Bilim ve Teknoloji Komisyonu'nun Temmuz 2004'te hazırladığı, “Nükleer tesislere terörist saldırısı riskinin değerlendirmesi” başlıklı 148 sayfalı raporu okumalarını öneririm. Raporda sadece santrallere yönelik bir terör eyleminden değil, nükleer yakıtların taşınması sırasındaki saldırılardan, nükleer maddelere erişim için yapılacak girişimlere kadar birçok risk analiz ediliyor. O raporda da, reaktörün kalbi yerine dışarıda kalan bölümlere yapılacak saldırının santrale daha büyük zarar verebileceğine dikkat çekiliyor##. 11 Eylül'den sonra uçakla yapılacak saldırılara karşı nükleer santrallerin dayanıp dayanmayacağına ilişkin testlerin çeşitli ülkelerde yapıldığı belirtilen raporda, birçok ülkenin güvenlik nedeniyle sonuçları açıklamadığına dikkat çekiliyor. Rapora yansıyan Almanya ve İsviçre'den verilen örnekleri özetlersek, Almanya'da, kaynar sulu reaktörlerin (BWR), basınçlı su reaktörlerine (PWR) göre daha zayıf olduğuna dikkat çekilmiş. İsviçre'deki çalışma da ise, iki eski reaktöre büyük ticari uçakla yapılacak bir saldırının, güvenlik sistemi ve ekipmanına etkisinin gözardı edilemeyeceğini, iki yeni reaktörde ise etkisiz olacağı belirtilmiş. Reaktörün kalbi dışındaki yangın ve dumanın etkili olabileceğine de değinilmiş. Tüm raporlarda, büyük bir uçakla, yüksek hızda, bir santrali kalbinden vurmanın ne kadar zor olduğu vurgulanmış, bununla beraber, santralin kalbi dışındaki ekipmanların daha korumasız olduğu, yangın ve jet yakıtı gibi diğer etkenlerin sonuçlarının çok da kestirilemediğine değinilmiş. Fransa ve Belçika'daki nükleer tesislere saldırı olursa bunun İngiltere'yi nasıl etkileyeceği tartışılmış.
Uçak düştüğünde Bakan nerede olacak?
Her gün 3-5 kişinin terör saldırıları sonucu öldüğü ülkemizde böyle bir rapor hazırlama gereği bile duyulmadan yasa çıkaranları, bu konuda da, patron ve iktidar korkusundan ve bilmemezlikten olsa gerek, tek kelime edemeyen medyayı kutlamak gerek. Neyse ki, Enerji Bakanı Taner Yıldız, her ne kadar görmezden gelmeye çalışsa da tehlikenin farkında. 11 Mart'ta yaptığı açıklamada, Sinop'a santral yapması için girişimde bulunulan Kore firmasının güvenliğini övmek için şunları söylemişti: “Güvenliğini denemek için daha önce Fantom uçağı çaktılar. Beton kalıyor bir şey olmuyor. 11 Eylülden sonra ‘Boeing 737 uçak vurduracağız’ diyorlar”###. Bakan Yıldız en azından bunun olabileceğinin farkına, nükleer firmalar da. Burada atlanan, çalışan bir santralde bu deneyi yapmakla boş reaktör duvarına uçak indirmek arasındaki fark. Sayın Yıldız'ı bu deney yapılırken kontrol odasında görmek isterdim. En azından esprili bir bakanımız var. Bırakın uçağın kontrol odasını hedef almasını, santral sahasına atılacak birkaç el bombasının bile nasıl bir panik yaratacağını hayal etmek zor. O panikde neler olacağını da. Asıl soru şu, bu riski almaya gerek var mı? Riskin olasılığı düşük ama risk büyük. Uçak düşme olasılığını bilerek uçağa biniyoruz ama uçak düşerse sadece uçaktakiler ölüyor. Nükleerde sızıntı veya patlama olduğunda bu riski almak istemeyen benim gibiler de ölüp gidiyor. Riskin büyüklüğü ve oranı arasındaki fark bu. Tüm Türkiye'nin sonunu getirebilecek bu yasayı onaylayan milletvekilleri ve Cumhurbaşkanı'nın gece yattıklarında ne düşündüğünü gerçekten merak ediyorum.
21 Temmuz'da Kuzey Kafkasya'da, Rusya'ya ait bir hidroelektrik santrale yapılan silahlı saldırı, Murat Karayılan'ın 18 Temmuz'da The Daily Telegraph'da yayımlanan, “turistik tesisleri vururuz” tehdidi, El Kaide'nin geçmişteki saldırıları, Hizbullah'ın Türkiye'deki varlığı gibi birçok nedeni üst üste koyduğunuzda, Türkiye'de kurulacak nükleer santralin getireceği tehlike de ortada. Nükleer santrale iki el bombası atsanız, ülkede turist kalmaz. Denk gelir de santralde, Çernobil, Üç Mil Adası benzeri büyük bir kazaya veya büyük bir sızıntıya neden olursanız, Türkiye bir daha kendini toparlayamaz. Reaktörlerin savaş durumunda bir numaralı hedef olabileceği gerçeğini, teknolojiye sahip olmasına rağmen İsrail'in araştırma reaktörünün ötesinde bir reaktör kurmaya çalışmamış olmasını da dikkatinizi çekmek istiyorum. Santralin atom bombasından kat ve kat daha fazla radyasyona ev sahipliği yaptığını anımsatalım. Mersin'den, Antalya ve Alanya'dan binlerce insanın bulabildiği araçlarla bölgeden kaçmaya çalıştığını bir hayal edin. 24 yıl aradan sonra hala girilemeyen Çernobil'deki toprakları. Rüzgardan, güneşten, kayıp ve kaçağın telafisinden, elektriğin tasarrufundan, akıllı kullanılmasından atom santralinin üreteceği elektrikten daha fazlası üretilebilecekken, bizi böyle bir kumar oynamaya, 75 milyonun hayatını kumar masasına koymaya iten nedir acaba?
* 6007 sayılı Kanun'un “gerekçe” bölümü
** 2009 yılı turizm geliri, Turizm Bakanlığı.
*** Dünya'da ve Türkiye'de Turizm, www.kultur.gov.tr
# http://www.enotes.com/topic/Cha%C3%AFm_Nissim, 22 Temmuz 2010
## Parliamentery Office of Science and Technology, “Assessing the risk of terrorist attacks on nuclear facilities”, s.58. Temmuz 2004.
### http://www.milliyet.com.tr/ucak-nukleer-santrale-carpacak/turkiye/sondakikaarsiv/09.07.2010/1210367/default.htm
Dünya Kupası'nda Çin de var!
Özgür Gürbüz - Yeşil Ekonomi / 6 Temmuz 2010Futbol Dünya Kupası'nı yakından takip edenler Çin'in milli futbol takımının aynı Türkiye gibi elemelerde kupaya veda ettiğini ve bu başlığın hatalı olduğunu düşünebilir. Evet, Çin'in futbol takımı kupada mücadele etmiyor ama Çinli bir firma tüm dünyadaki futbolseverlere reklam panolarından sesleniyor. Tarihte ilk kez bir Çin firması, Yingli Solar, Dünya Kupası'nın resmi sponsoru oldu. Firmanın reklamları tüm turnuva boyunca hem Çince hem de İngilizce olarak her maçta toplam 8 dakika gösteriliyor. İlk defa Çince karakterler Dünya Kupası reklamlarında yer alıyor.
Kim bu Yingli Solar?
Güneş enerjisi alanında faaliyet gösteren Yingli Solar, Çin'in ve dünyanın en büyük fotovoltaik panel üreticilerinden biri. Altı bin çalışanı ve dünya çapında 10 ofisi bulunuyor. Faaliyet gösterdiği pazarlar arasında Almanya, İspanya, İtalya, Amerika, Fransa, Yunanistan, Güney Kore ve Çin önemli yer tutuyor. Şirketin hisseleri New York Borsası'nda işlem görüyor. Yıllık üretim kapasiteleri 600 MW. 2002 yılında üretime başlayan firma bugüne kadar 1 gigavatlık üretim gerçekleştirmiş. Polisikilondan panele kadar geniş bir üretim hattında faaliyet gösteriyorlar.
Çin'in en hızlılarından
Çin'de en dikkat çeken unsurlardan biri olan, “Çin Hızı”na Yingli de sahip. 1998'de kurulan firma 2002 yılında 3 MW'lık kapasiteyle üretime başlamış ve 8 yıl sonra bu rakamı 600 MW'a çıkarmış. Firmanın başarısının ardında sadece işçilik kaynaklı ucuz üretimi aramak doğru olmaz. Teknolojiye de sürekli yatırımj yaparak küresel rekabete ayak uydurmaya çalışıyorlar. 2007 ile 2009'da Deloitte tarafından Çin'in en hızlı teknolojik gelişmesini gösteren ilk 50 firma arasında gösterilmeleri de bunun bir kanıtı. 2009 yılında Euromoney ve Earnst & Young'dan aldıkları Küresel Yenilenebilir Enerji Ödülü ise bir başka dikkat çekici nokta. Görebildiğim kadarıyla uluslararası pazarları hedefleyen her Çinli firma, Batılı firmalarla aralarındaki teknoloji farkını kapatmayı hedefleri arasına almış. Çinli otomobil üreticisi Geely’in Saab’ı satın alması da teknoloji transferi amaçlı bir girişimdi örneğin. Çin’in merkezi hükümeti de bu yönde bir politika izliyor.
Kısacası, Yingli’deki gelişmeleri Çin'in hızlı gelişimine, düşük maliyet avantajına veya devlet desteklerine bağlamayıp geçiştirmek mümkün. Ama asıl görülmesi gereken, dünyanın en çok enerjiye ihtiyaç duyan ülkelerinden Çin'de gerek rüzgar gerek güneş olsun, yenilenebilir enerjiye verilen önem ve bu alanda çalışan firmaların gösterdiği hızlı gelişme. Çin’in 2020 yılı için kurulu fotovoltaik gücü hedefi 20 gigavat. 2009’da kurulu güç 160 megavata (MW) ulaştı, 2010’da ise 600 MW hedefleniyor.1 Bu büyük hedeflere ulaşılması için de onlarca küçük adım atılıyor. Ülkede hemen hemen her gün, yenilenebilir enerjiyle ilgili yeni bir gelişmeye rastlamak mümkün. Şangay EXPO’nun altı ana binası üzerine yerleştirilen fotofoltaik panellerin ilk iki ayda 1 milyon 200 bin kilovatsaat elektrik üretmesi, Tianjin’de, hatta Çin’in daha az gelişmiş bölgeleri olan Sincan-Uygur Özerk Bölgesi’nde düşük karbonlu kentlerin ve yenilenebilir enerji destekli konut projelerinin hayata geçirilmeye çalışması gibi.
Yerli deyip nükleer peşinde koşuluyor
Türkiye'de yenilenebilir enerjiye hala bir süs bitkisi muamelesi yapılırken, diğer ülkeler bu teknolijeleri destekleyerek kendi ülkelerinden küresel markaların çıkmasına destek oluyor. İspanya'nın rüzgar enerjisinde başa oynayan firmaları, Brezilya'nın biyoyakıt teknolojileri gibi onlarca örnekten bahsedebiliriz. Bu ülkelerin birçoğu enerjide Türkiye kadar dışa bağımlı olmamalarına rağmen yerli ve yenilenebilir enerji teknolojilerine yatırım yapıyor, biz ise yerli deyip, ithal nükleer ve termikten medet umuyoruz. Yingli Solar'a, Gamesa'ya bakarken asıl çıkarılması gereken sonuç aslında bu.
Yingli Solar'ı Coca Cola, Adidas gibi dünya devi firmaların yanında Afrika'da görmek hem ilginç hem de yenilenebilir enerji firmalarının geldiği noktayı göstermesi açısından anlamlı. Bir güneş enerjisi firmasının, dünyada en çok izleyicisi olan futbola bu kadar çok ilgi duyması, güneş enerjisinin laboratuvarlardan ibaret olduğunu söyleyen bazı uzmanları düşündürecek cinsten. Yingli, potansiyel panel alıcılarının bu kadar geniş bir pazar içerisinde yer aldığını düşünüyor olmalı ki, Mc Donald’s ile aynı tüketici kitlesine hitap etmeyi seçmiş. Daha önceki pazarlama kampanyalarını da benzer hedef kitle üzerinde yapmış olmaları, aynı hedef kitlede ısrar etmeleri, firmanın pazarlama stratejisinde ciddi bir hata yapmamış olduğunu düşündürüyor. 2006 Dünya Kupası'nda Kaiserslautern Stadı'nda kullanılan güneş enerji ekipmanlarını sağlayan Yingli, 2007 yılında İspanyol Osasuna kulübüne sponsor olmuş ve logosu futbolcuların göğüs reklamlarında yer almıştı. İspanya'nın güneş enerjisi pazarındaki önemi göze alınırsa firmanın pazarlama takımının yine akıllı bir manevra yaptığı söylenebilir.
Dünya Kupası'yla güneş enerjisinin aşkı Dünya Kupası’yla sınırlı değil. Türkçe'ye “Gelecek için Futbol” olarak çevirmeyi daha uygun bulduğum FIFA'nın 2010 Dünya Kupası sloganı (Football for Hope) bir kampanyaya dönüşüyor. Afrika kıtasındaki 20 futbol eğitim merkezi güneş enerjisiyle tanışıyor. Antreman sahalarının ışıklandırılması, bilgisayar odalarının enerji ihtiyacı Yingli Solar tarafından kurulacak güneş enerjisi sitemlerinden sağlanacak. 20 merkezin beşi Güney Afrika'da, diğerleri ise kıtanın çeşitli ülkelerinde kurulacak. İlk altı ülke arasında Güney Afrika dışında Kenya, Ruanda, Mali, Gana, Namibya ve Kenya var.
Umutmadan söyleyelim, yeni kampanyanın sloganı da şöyle: Gelecek için futbol, gelecek için enerji (Fotball for Hope, Energy for Hope) İşin ucunda gelecek olunca, güneş enerjisinden başka ne olabilirdi ki zaten? Keşke Afrika'nın taşıdığı umudu Türkiye'nin yenilenebilir enerji sektörü için de taşıyabilseydik.
1 EPIA, 2014 Global Market Outlook for Photovoltaics, s.20
İstikbal göklerdedir!
Özgür Gürbüz / 9 Temmuz 2010
Bakalım şimdi ne olacak? Ampul yakamaz dedikleri güneş enerjisi uçak uçurdu. Sanırım pek kimse farketmedi ama hem de bilinen jet yakıtlı uçakların yapamadığını yaparak. Hiç yakıt almadan, 26 saat havada kalarak yaptı bu tarihi uçuşunu. Diğer uçaklar havada kaldıkça yakıt tüketirken, “Solar Impulse” adı verilen ve sadece güneş enerjisiyle çalışan uçak havada kaldıkça yakıt depoladı. Pilot yorulmasa sonsuza kadar (her teknolojide karşılaşılabilecek teknik problemler olmazsa) havada kalabilecekti. Şimdi merakla bekliyorum. Sonsuz enerjiyi arama yolunda “Erge dönergeci” dahil her şeye ilgi (!) gösteren medyamız, enerji bürokratlarımız bakalım bu defa kafasını kaldırıp, “aaa, güneş” diyecek mi? Yoksa, kafasını nükleere gömmeye devam mı edecek?
26 saat havada kaldı
Dünyanın güneş enerjisiyle gerçekleştirilen en uzun uçuşu, “Solar Impulse” adı verilen prototip bir uçakla yapıldı. Sadece tek bir pilot taşıyabilen uçak güneş enerjisini 63 metreyi bulan kanatlarına yerleştirilmiş 12 bin güneş hücresi vasıtasıyla elektriğe çeviriyor, dört motorunu çalıştırıp fazla enerjiyi de motorların arkasına yerleştirilmiş akülere depoluyor. Böylece gündüz depolanan fazla enerji uçağın gece de uçmasını sağlıyor. Kalkış sırasında da yine sadece güneş enerjisi kullanılıyor. İsviçre'nin başkenti Bern'den 7 Temmuz'da havalanan Solar Impulse, 26 saatlik rekor uçuşuyla güneş enerjisiyle çalışan uçaklar içinde bugüne kadar en uzun süre havada kalan uçak olmanın yanı sıra 8700 m yüksekliğe çıkarak da en yükseğe çıkan temiz enerjiyle çalışan hava aracı oldu. Gündüz depolanan enerjinin fazlalığı da sevindiriciydi. Gece boyunca havada kalan uçağın akülerinde güneş yeniden doğduğunda hala üç saat kadar uçağı havada tutacak elektrik enerjisi depolanmıştı.
Saatte ortalama 70 km
Karbonfiberden yapılan 1600 kilogram ağırlığındaki uçağın dört motoru toplam 40 beygir gücünde. Yüzde 12 verimle çalışan güneş hücreleri, 24 saatlik dilim boyunca metrekare başına ortalama 250 watt elektrik enerjisine eşdeğer güneş ışığı alıyor. Uçakta 200 metrekarelik güneş hücresi kullanılmış. Bu da, ortalama 8 beygir gücüne yakın (6 kW) güç üretiyor. 1903 yılında ilk motorlu uçuşu gerçekleştiren Wright kardeşlerinin uçağının gücüne yakın. Uçak 35 km hızla kalkıyor, saatte yine ortalama 70 km hızla yol alabiliyor. Yerden yüksekliği 6,40m, uzunluğu ise 21 metrenin biraz üzerinde. Uçağın bilgisayar donanımı enerjinin verimli kullanılasına yardımcı oluyor.
Hedef dünya turu
Uçağın prototip olduğu, sadece bir pilot taşıdığı ve bu teknolojinin yolcu uçaklarına uygulanmasının şu an için zor olduğu ortada. Unutmamak gerekir ki, ilk uçaklarda sadece uygun hava koşullarında ve tek pilotla bundan daha kısa süre ve mesafelerde uçarak yola koyulmuştu. Teknoloji çok çabuk gelişti. Bu nedenle “Solar Impulse”ın uçuşu, projenin yaratıcılarından Bertrand Piccard'ın da belirttiği gibi bir dönüm noktası. Piccard, “Bizi bir başka tam gün uçuşundan, sürekli uçuş efsanesini gerçekleştirmekten hiçbir şey alıkoyamaz” diyor. El Cezire televizyonuna verdiği demeçte ise Piccard, yenilenebilir enerjilere sırtını dönenlere imalı mesajlar gönderiyordu. Şimdi, ekibin hedefleri arasında 2013'te dünyanın çevresinde tur atmak ve Atlantik Okyanusu'nu geçmek var.
Anlayana sivrisinek saz...
Güneş enerjisini anlamak, uygulamaya geçirmek bir vizyon işi. Türkiye'nin en büyük sorunu da günümüzdeki politikacı ve liderlerin vizyonsuzluğu. Şu andaki seçenekler içerisinde, geleceğin enerji sorununu çözme potansiyeline gerçek anlamda sahip tek kaynak olan güneşi görmek, istikbalin göklerde olduğunu anlamak için daha kaç örnek lazım?
“Solar Impulse”ı Ankara semalarında mı uçurmalı acaba?
Bakalım şimdi ne olacak? Ampul yakamaz dedikleri güneş enerjisi uçak uçurdu. Sanırım pek kimse farketmedi ama hem de bilinen jet yakıtlı uçakların yapamadığını yaparak. Hiç yakıt almadan, 26 saat havada kalarak yaptı bu tarihi uçuşunu. Diğer uçaklar havada kaldıkça yakıt tüketirken, “Solar Impulse” adı verilen ve sadece güneş enerjisiyle çalışan uçak havada kaldıkça yakıt depoladı. Pilot yorulmasa sonsuza kadar (her teknolojide karşılaşılabilecek teknik problemler olmazsa) havada kalabilecekti. Şimdi merakla bekliyorum. Sonsuz enerjiyi arama yolunda “Erge dönergeci” dahil her şeye ilgi (!) gösteren medyamız, enerji bürokratlarımız bakalım bu defa kafasını kaldırıp, “aaa, güneş” diyecek mi? Yoksa, kafasını nükleere gömmeye devam mı edecek?
26 saat havada kaldı
Dünyanın güneş enerjisiyle gerçekleştirilen en uzun uçuşu, “Solar Impulse” adı verilen prototip bir uçakla yapıldı. Sadece tek bir pilot taşıyabilen uçak güneş enerjisini 63 metreyi bulan kanatlarına yerleştirilmiş 12 bin güneş hücresi vasıtasıyla elektriğe çeviriyor, dört motorunu çalıştırıp fazla enerjiyi de motorların arkasına yerleştirilmiş akülere depoluyor. Böylece gündüz depolanan fazla enerji uçağın gece de uçmasını sağlıyor. Kalkış sırasında da yine sadece güneş enerjisi kullanılıyor. İsviçre'nin başkenti Bern'den 7 Temmuz'da havalanan Solar Impulse, 26 saatlik rekor uçuşuyla güneş enerjisiyle çalışan uçaklar içinde bugüne kadar en uzun süre havada kalan uçak olmanın yanı sıra 8700 m yüksekliğe çıkarak da en yükseğe çıkan temiz enerjiyle çalışan hava aracı oldu. Gündüz depolanan enerjinin fazlalığı da sevindiriciydi. Gece boyunca havada kalan uçağın akülerinde güneş yeniden doğduğunda hala üç saat kadar uçağı havada tutacak elektrik enerjisi depolanmıştı.
Saatte ortalama 70 km
Karbonfiberden yapılan 1600 kilogram ağırlığındaki uçağın dört motoru toplam 40 beygir gücünde. Yüzde 12 verimle çalışan güneş hücreleri, 24 saatlik dilim boyunca metrekare başına ortalama 250 watt elektrik enerjisine eşdeğer güneş ışığı alıyor. Uçakta 200 metrekarelik güneş hücresi kullanılmış. Bu da, ortalama 8 beygir gücüne yakın (6 kW) güç üretiyor. 1903 yılında ilk motorlu uçuşu gerçekleştiren Wright kardeşlerinin uçağının gücüne yakın. Uçak 35 km hızla kalkıyor, saatte yine ortalama 70 km hızla yol alabiliyor. Yerden yüksekliği 6,40m, uzunluğu ise 21 metrenin biraz üzerinde. Uçağın bilgisayar donanımı enerjinin verimli kullanılasına yardımcı oluyor.
Hedef dünya turu
Uçağın prototip olduğu, sadece bir pilot taşıdığı ve bu teknolojinin yolcu uçaklarına uygulanmasının şu an için zor olduğu ortada. Unutmamak gerekir ki, ilk uçaklarda sadece uygun hava koşullarında ve tek pilotla bundan daha kısa süre ve mesafelerde uçarak yola koyulmuştu. Teknoloji çok çabuk gelişti. Bu nedenle “Solar Impulse”ın uçuşu, projenin yaratıcılarından Bertrand Piccard'ın da belirttiği gibi bir dönüm noktası. Piccard, “Bizi bir başka tam gün uçuşundan, sürekli uçuş efsanesini gerçekleştirmekten hiçbir şey alıkoyamaz” diyor. El Cezire televizyonuna verdiği demeçte ise Piccard, yenilenebilir enerjilere sırtını dönenlere imalı mesajlar gönderiyordu. Şimdi, ekibin hedefleri arasında 2013'te dünyanın çevresinde tur atmak ve Atlantik Okyanusu'nu geçmek var.
Anlayana sivrisinek saz...
Güneş enerjisini anlamak, uygulamaya geçirmek bir vizyon işi. Türkiye'nin en büyük sorunu da günümüzdeki politikacı ve liderlerin vizyonsuzluğu. Şu andaki seçenekler içerisinde, geleceğin enerji sorununu çözme potansiyeline gerçek anlamda sahip tek kaynak olan güneşi görmek, istikbalin göklerde olduğunu anlamak için daha kaç örnek lazım?
“Solar Impulse”ı Ankara semalarında mı uçurmalı acaba?
Prof. Tolga Yarman'dan milletvekillerine çağrı
Türkiye'nin sayılı nükleer mühendislerinden, Başbakanlık Atom Enerjisi Kurumu Danışma Kurulu ve Nükleer Güvenlik Komitesi Eski Üyesi Prof. Tolga Yarman'ın miletvekillerine yazdığı 5 Temmuz 2010 tarihli mektubu aynen yayımlıyorum. Yayılmasına katkıda bulunmanızı rica ediyorum. Dilerseniz siz de, milletvekillerimizin eline geçtiğinden emin olmak amacıyla bölge milletvekillerinize iletebilirsiniz.
***
Degerli Milletveklili:
Asagidaki, keza ekli, iki yazimi, onemle dikkatine sunuyorum... Vicdaninla bas basa kalarak davranman, sorumlulugunun bas geregidir...
Guzel dileklerimle, sevgiler, saygilar sunuyorum...
T. Yarman*
Rusya ile anlaşma itibariyle, kısaca Akkuyu ve nükleer:
Milletvekillerimiz, çok alaturka duran anlaşmaya, "hayır" demelidirler!..
Hem ekonomik, hem de çevresel ve toplumsal maliyetleriyle en pahalı enerji üretim tesislerinden olan nükleer santrallerin inşası, Dünya’da, genel olarak, belirgin bir duraksama göstermektedir. Bu bağlamda, öncelik, gitgide daha yoğun olarak, "enerjinin verimli kullanımına" ve "yenilenebilir kaynaklara" kaydırılmaktadır.
Türkiye, bugün, Hükümet'in Rusya'yla kapalı kapılar arkasında imzalayıp, hızla TBMM'den geçirmek istediği ikili nükleer anlaşmayla, üstelik ülkemizin hiç bir ciddi nükleer örgütlenme ve ehliyet birikimi olmaksızın, tersine, atom enerjisi yönetiminin, yakın geçmişte sergilediği tam anlamıyla, "bilgi özürlü örnekler" ortada dururken, sonu katiyen belli olmayan bir "nükleer maceraya", sürüklenmektedir. Bu anlaşmayla aynı zamanda kuşaklar boyunca sürecek, o da her şey tıkır tıkır işleyecek olsa dahi, düzinelerce milyar dolarlık bir mâli yükün altına, sokulmaktayız.
Her biri Keban Barajı gücünde, dört, nükleer santralin bugün, Akkuyu mevkiine kurulmak istenmesi, hazindir... Akdeniz Bölgemiz, bizim misafir odamızdır... Buraya kurulacak nükleer santraller, "kaş yapalım" derken, göz çıkartacaktır. Turizmi ciddi olarak, olumsuz etkileyecektir... Akdeniz Bölgemiz'in, sebze ve meyve tüketimini de gayet olumsuz etkileyecektir.
Fazla olarak Akdeniz suyu, çok sıcaktır... Buraya kurulacak santral, Karadeniz'e kurulacak olması durumunda sağlayacağı verimin onda bir kadar, daha azını, sağlar... Bu ise, yirmi milyar dolarda iki milyar dolar demektir ki, bu başlı başına bir Keban Barajı ederini, işaret eder...
Kestirme deyişle, "sıcak suyla", nükleer santral soğutmak, bugün için hiç aklı kârı değildir; böyle bir zorunluluk yoktur...
Bütün bu gerekçeler, 1999'daki Hükûmet Enerji Zirvesi'nde, tarafımdan dile getirilmiş olup; üç koalisyon ortağından oluşan günün Ecevit Hükûmeti; Akkuyu'a nükleer santral tesisinden, oybirliğiyle vaz geçmistir... 1976’da, Akkuyu’ya, Türkiye Elektrik Kurumu’nun istemi uzantısında, fevkalade kıvanç duyduğumuz, çalışmalar uzantısında, lisans verilirken, ortada ne 1979 Three Miles Island (Penisilvanya, ABD), ne de Çernobil (Ukrayna, Sovyetler Birliği) nükleer kazaları vardı, ne de dolayısıyla, nükleerin turizme, sebze, meyveye etkisinin dikkate alınmasını, gerektirecek ölçütler. Fazla olarak, o tarihte, soğuk savaş dorukta olup, Genelkurmay Başkanlığımız, Trakya Bölgemiz’in Karadeniz sahiline; gerek Yunanistan’a gerekse de ve bilhassa Bulgaristan’a yakın olması sebebiyle, nükleer santral tesisi izni vermiyordu. Ayrıca nükleer enerji üretimi o tarihte, bir zorunluluk olarak algılanıyordu… Bütün bu denklemler yol boyu çok değişti.
Kanunî Sultan Süleyman zamanında, Taksim Meydanı’na, ayrıca gayet saygın teknik çalışmalar uzantısında bir hamam kurma ruhsatı verilmiş olsa; bugün artık o ruhsatla Taksim’de, şimdi Cumhuriyet Abidesi’nin bulunduğu yere hamam kurma iddiasını ileriye sürmek ne kadar abesse, 1976’da Akkuyu’ya verilen ruhsatla, bugün oraya nükleer santral kurmaya kalkışmak, işte o kadar abestir.
Akkuyu'ya kurulacak nükleer santraller, bugün artık, misafir odamızda, halının üzerine konmaya yeltenilen, "lâzımlık" gibi, durmaktadır... Bu çerçevede, traji-komiktir...
Bu konuda, onca uyarımıza rağmen, hala daha hiç bir etüdün yapılmamış olması Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin ciddiyetiyle, hiç bir bicimde, bağdaşmamaktadır...
Milletvekillerimiz, çok alaturka duran, anlaşmaya, "Hayır!" demelidirler…
*Profesör Nük. Müh. Tolga Yarman,
Ph.D., Massachusetts Institute of Technology,
1972 Başbakanlık Atom Enerjisi Kurumu Danışma Kurulu ve Nükleer Güvenlik Komitesi Eski Üyesi
***
Degerli Milletveklili:
Asagidaki, keza ekli, iki yazimi, onemle dikkatine sunuyorum... Vicdaninla bas basa kalarak davranman, sorumlulugunun bas geregidir...
Guzel dileklerimle, sevgiler, saygilar sunuyorum...
T. Yarman*
Rusya ile anlaşma itibariyle, kısaca Akkuyu ve nükleer:
Milletvekillerimiz, çok alaturka duran anlaşmaya, "hayır" demelidirler!..
Hem ekonomik, hem de çevresel ve toplumsal maliyetleriyle en pahalı enerji üretim tesislerinden olan nükleer santrallerin inşası, Dünya’da, genel olarak, belirgin bir duraksama göstermektedir. Bu bağlamda, öncelik, gitgide daha yoğun olarak, "enerjinin verimli kullanımına" ve "yenilenebilir kaynaklara" kaydırılmaktadır.
Türkiye, bugün, Hükümet'in Rusya'yla kapalı kapılar arkasında imzalayıp, hızla TBMM'den geçirmek istediği ikili nükleer anlaşmayla, üstelik ülkemizin hiç bir ciddi nükleer örgütlenme ve ehliyet birikimi olmaksızın, tersine, atom enerjisi yönetiminin, yakın geçmişte sergilediği tam anlamıyla, "bilgi özürlü örnekler" ortada dururken, sonu katiyen belli olmayan bir "nükleer maceraya", sürüklenmektedir. Bu anlaşmayla aynı zamanda kuşaklar boyunca sürecek, o da her şey tıkır tıkır işleyecek olsa dahi, düzinelerce milyar dolarlık bir mâli yükün altına, sokulmaktayız.
Her biri Keban Barajı gücünde, dört, nükleer santralin bugün, Akkuyu mevkiine kurulmak istenmesi, hazindir... Akdeniz Bölgemiz, bizim misafir odamızdır... Buraya kurulacak nükleer santraller, "kaş yapalım" derken, göz çıkartacaktır. Turizmi ciddi olarak, olumsuz etkileyecektir... Akdeniz Bölgemiz'in, sebze ve meyve tüketimini de gayet olumsuz etkileyecektir.
Fazla olarak Akdeniz suyu, çok sıcaktır... Buraya kurulacak santral, Karadeniz'e kurulacak olması durumunda sağlayacağı verimin onda bir kadar, daha azını, sağlar... Bu ise, yirmi milyar dolarda iki milyar dolar demektir ki, bu başlı başına bir Keban Barajı ederini, işaret eder...
Kestirme deyişle, "sıcak suyla", nükleer santral soğutmak, bugün için hiç aklı kârı değildir; böyle bir zorunluluk yoktur...
Bütün bu gerekçeler, 1999'daki Hükûmet Enerji Zirvesi'nde, tarafımdan dile getirilmiş olup; üç koalisyon ortağından oluşan günün Ecevit Hükûmeti; Akkuyu'a nükleer santral tesisinden, oybirliğiyle vaz geçmistir... 1976’da, Akkuyu’ya, Türkiye Elektrik Kurumu’nun istemi uzantısında, fevkalade kıvanç duyduğumuz, çalışmalar uzantısında, lisans verilirken, ortada ne 1979 Three Miles Island (Penisilvanya, ABD), ne de Çernobil (Ukrayna, Sovyetler Birliği) nükleer kazaları vardı, ne de dolayısıyla, nükleerin turizme, sebze, meyveye etkisinin dikkate alınmasını, gerektirecek ölçütler. Fazla olarak, o tarihte, soğuk savaş dorukta olup, Genelkurmay Başkanlığımız, Trakya Bölgemiz’in Karadeniz sahiline; gerek Yunanistan’a gerekse de ve bilhassa Bulgaristan’a yakın olması sebebiyle, nükleer santral tesisi izni vermiyordu. Ayrıca nükleer enerji üretimi o tarihte, bir zorunluluk olarak algılanıyordu… Bütün bu denklemler yol boyu çok değişti.
Kanunî Sultan Süleyman zamanında, Taksim Meydanı’na, ayrıca gayet saygın teknik çalışmalar uzantısında bir hamam kurma ruhsatı verilmiş olsa; bugün artık o ruhsatla Taksim’de, şimdi Cumhuriyet Abidesi’nin bulunduğu yere hamam kurma iddiasını ileriye sürmek ne kadar abesse, 1976’da Akkuyu’ya verilen ruhsatla, bugün oraya nükleer santral kurmaya kalkışmak, işte o kadar abestir.
Akkuyu'ya kurulacak nükleer santraller, bugün artık, misafir odamızda, halının üzerine konmaya yeltenilen, "lâzımlık" gibi, durmaktadır... Bu çerçevede, traji-komiktir...
Bu konuda, onca uyarımıza rağmen, hala daha hiç bir etüdün yapılmamış olması Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin ciddiyetiyle, hiç bir bicimde, bağdaşmamaktadır...
Milletvekillerimiz, çok alaturka duran, anlaşmaya, "Hayır!" demelidirler…
*Profesör Nük. Müh. Tolga Yarman,
Ph.D., Massachusetts Institute of Technology,
1972 Başbakanlık Atom Enerjisi Kurumu Danışma Kurulu ve Nükleer Güvenlik Komitesi Eski Üyesi
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)