Türkiye İş Bankası ve Tema tarafından piyasaya sürülen çevre fonu, Türkiye'ye has çevreciliğin sınırlarını da ortaya koyuyor.
Türkiye’de ilk kez çevreciler protestolarını dünyada yaygın olan bir biçimde, “yatırım” yaparak gösteriyor. “Türkiye İş Bankası A.Ş. B Tipi Değişken TEMA Çevre Fonu” yatırımlarını çevreyi kirletenlere değil çevreyi koruyanlara destek olmak için kullanmak isteyenlere “maddi” bir fırsat sunuyor. Fon, bir ilk olduğu ve yol gösterdiği için önemli ancak fonun portföyünde yer alan firmaların “çevreciliği” tartışmalı.
Özgür Gürbüz - Yeni Aktüel / 3 - 9 Temmuz 2008
Artık kenarda kıyıda birikmiş parası olan çevrecilerin de eylem yapma şansı var. Hem de polis copu yemeden, vatan haini ilan edilmeden. Ne mi yapacaklar? Tabii ki yatırım!
Dünyada uzun yıllardır yatırım fonları, “çevreci” firmaları finansal anlamda desteklemek ya da çevreye duyarlı olanların parasını yatırabileceği “temiz” firmaları bulmak için kullanılıyor. Yatırım fonunun portföyünü, rüzgâr ve güneşten elektrik üreten enerji firmaları, adil ticareti destekleyen, geri dönüşüm üzerine çalışan, organik tarım yapan, toplu ulaşım alanında çalışan ticari şirketler oluşturuyor. Yatırım yapanın içi rahat çünkü parası dünyayı kirletenlere gitmiyor. Gezegene sahip çıkan firmalar da hem yaratılan finansman desteğini hem de bu tip bir fonun içinde olmaktan dolayı sağlanan prestijin meyvelerini yiyor. Hassasiyet gösterilen konular sadece çevreyle sınırlı olmadığı için bu tip faaliyetler yurt dışında “Etik Yatırım” başlığı altında değerlendiriliyor. Buna, faizsiz bankacılık modelinin çevrecilere uyarlanmış hali de denebilir. Bu firmalar prim yaptıkça siz de aynı diğer fonlarda olduğu gibi gelir elde ediyorsunuz. Fonun içeriği nedeniyle duyduğunuz “manevi haz” da cabası…Türkiye’de de benzer bir girişime imza atıldı nihayet. Ama…
“Devleti yeşil kabul ettik”
Çevrecilik dediğiniz tanımın içini doldurmaya gelince herkesin bakış açısı farklı. Bizimkiyse herkesinkinden farklı! Örneğin, İngiltere’deki “Etik Yatırım Araştırma Servisi (EIRIS)” tarafından belirlenen pozitif ve negatif yatırım kriterlerine göz attığımızda gördüğümüz; hayvanlar üzerinde deney yapmanın, askeri konular ve gen mühendisliği üzerine çalışmanın, pornografi ve nükleere bulaşmanın negatif kriterlerden bazıları olduğu. Pozitif kriterler arasında ise şeffaflık, sağlık ve işyeri güvenliği, yenilenebilir enerji kullanımı, atık yönetimi, yeşil ulaşım gibi konular var. İş Bankası ve TEMA’nın, Türkiye’deki ilk çevre fonunun sınırları belirlenirken kullandığı kriterler ise daha çok sosyal sorumluluk projelerine, firmaların geçmiş yıllarda almış olduğu çevre cezalarına ve ISO 14001(Çevresel zararı en aza indirmeye çalışmış firmalara verilen uluslararası standart) belgesine dayanıyor. İş Bankası Menkul Kıymetler Genel Müdürü Özgür Temel, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda faaliyet gösteren firmalar arasında yaptıkları araştırma sonucunda altı firma belirlediklerini söylüyor. Bunlar, Arçelik, Aygaz, Eczacıbaşı İlaç, TOFAŞ Fabrika, Türkiye Sanayi Kalkınma Bankası ve Zorlu Enerji. Bu altı firmanın portföy içerisindeki payı yüzde 22. Ters repo oranı ise yüzde birin altında. İş Bankası yetkililerinin, “Yeşil kabul ettik” dedikleri devletin tahvil ve hazine bonoları ise yüzde 77’lik geri kalan kısmı oluşturuyor. Devletin ne kadar yeşil olduğu tartışmasını bir kenara bıraksak bile bu altı firmanın ne kadar “çevreci” olduğu oldukça tartışmalı.
Bizde otomobilciler, İngiltere’de organik sosis üretenler çevreci
Türkiye’nin en büyük rüzgâr santralını Osmaniye’de kuran Zorlu Enerji aynı zamanda küresel ısınmaya katkıda bulunan doğalgaz santrallerine sahip ve kömür santralleri kurmak için de hazırlık yapıyor. Aygaz, 2007 yılında 2006’ya göre yüzde 7 daha az su kullanarak üretim yapmış ancak şirketin temel geliri yine küresel ısınmaya yol açan fosil yakıttan sağlanıyor. TOFAŞ, geri kazanımlı plastiklerin kullanımından, enerji verimliliği ödülüne kadar birçok çevreci iyileştirme yapıyor. Madalyonun öteki yüzünde ise üretilen 212 bin motorlu taşıtın getirdiği çevresel yük var. Türkiye halihazırda kara ve yük taşımacılığının yüzde 90’ından fazlasını karayolu ile yapan bir ülke. Bunun da küresel ısınma, hava kirliliği ve petrol tüketimi gibi çok ciddi çevresel etkileri var. Arçelik, Aygaz ve Eczacıbaşı İlaç için de benzer şeyleri söylemek mümkün. Yönetmeliklere uymak, sosyal sorumluluk projelerine imza atmak konusunda oldukça başarılı olan bu firmaların iş alanları birçok çevreci için aslında sorunun ta kendisi. Yine birçok çevreci için firmaların bu faaliyetleri kendilerine “yeşil” bir imaj oluşturmaktan ibaret.
İş Bankası Menkul Kıymetler Müdürü Meltem Kökden, fonun kırmızı çizgileriyle ilgili sorumuza, “Aralarında yakın zamanda çevre cezası almamış olan, silah ve tütün mamulleri üretmeyen, altın arama faaliyeti içerisinde bulunmayan şirketlere yatırım yapmak gibi hükümlerin bulunduğu fon içtüzüğü çerçevesinde yatırım stratejimizi oluşturuyoruz” yanıtını veriyor. Sonra finansal göstergelere göre yatırım yapılabilir şirketler belirleniyor. Komisyon gelirlerinin yarısı da TEMA’ya bağışlanıyor. Daha ne olsun diyebilirsiniz. Birileri de size, “Jüpiter olsun” derse şaşırmayın. İngiltere’deki en çevreci fonlardan bir tanesinin içeriğine bakınca iki ülke arasındaki çevrecilik farkı da ortaya çıkıyor. Jüpiter Ekoloji Fonu’nun içerisinde, Vestas, Nordex gibi rüzgâr türbini imalatçıları, East Japan Railway ve Firstgroup gibi toplu taşımacılık alanında faaliyet gösteren şirketler, organik sosis üreten Cranswick ve demir-çelik atıklarını geri kazandıran Harsco gibi firmalar var. Kısacası, arada “biraz” fark var.
Zorlu Enerji, Akkuyu ihalesine girmeyeceğini açıkladı
Otomobilden beyaz eşyaya, ilaçtan doğalgaza kadar uzanan portföye sahip yerli malı fonun bir başka kırmızı çizgisini de Bölgesel Çevre Merkezi (REC) tarafından düzenlenen bir panelde Yeni Aktüel ortaya çıkardı. Zorlu Enerji’nin nükleer santral ihalesine girmesi durumunda portföyden çıkarılıp çıkarılmayacağına dair sorumuzu İş Bankası Menkul Kıymetler Grup Müdürü Özgür Temel, “derhal” diye yanıtladı. Aynı panelde konuşmacı olan Zorlu Enerji Grubu Başkanı Murat Sungur Bursa’nın da bu yanıtı duyduğundan eminiz. Zaten, Murat Sungur Bursa, panel sonrası Akkuyu ihalesine Zorlu Enerji olarak girmeyeceklerini de ilk kez Yeni Aktüel’e açıkladı. Bu durumda kısa vadede portföyde bir değişiklik beklemek doğru olmayacak gibi…
***
Meltem Kökden, İş Bankası Menkul Kıymetler Müdürü
“Portföy, çevreye ve sosyal değerlere duyarlı şirketlerden oluşacak”
“Fonumuzun teknik altyapısını oluştururken yurtdışı uygulamalarını incelediğimizde birden fazla model olduğunu gördük. Örneğin bazı enstrümanlarda, çevresel kriterlere dayalı gözetim kaygısı güdülmemiş, sadece ilgili sivil toplum kuruluşlarına düzenli olarak katkı sağlanmıştı. Bir diğer modelde ise içtüzüklerinde belirtilmiş çevre kriterlerine uygun şirketlere yatırım yapılıyordu ve fakat sivil toplum kuruluşlarına veya çevresel projelere katkı söz konusu değildi. Biz bu modelleri biraraya getirerek hem çevreyi destekleyen bir sivil toplum örgütüne destek verdik, hem de bunu yaparken yatırımların çevre kriterlerine uygun şirketlere yapılmasını hedefledik. Bankamız bu fondan elde edeceği fon yönetim ücretinin yarısını belirli çevre projelerinde değerlendirilmek üzere TEMA Vakfı’na aktaracak. Fonun yatırım ömrü boyunca devam edecek olan bu işleyiş ile çevre projelerine uzun vadeli, sürdürülebilir bir kaynak yaratılmış olacak.
Bununla birlikte, çevre fonunun yatırım yaptığı portföyün içinde yer alan hisse senetleri, finansal yönden güçlü olmalarının yanı sıra çevreye ve sosyal değerlere duyarlı şirketlerin hisse senetlerinden oluşacak. Fon çevresel sorumluluk anlayışıyla yatırım stratejisini oluştururken çevreye uyumlu, çevreye dost ürün ve hizmetler üreten ve sürdürülebilir gelişimi destekleyen kuruluşlara yatırım yapacak. Nihai hedefimiz, şirketlere çevresel politikaları özendirmek yönünde. Bu amaçla bu alanda olumlu gelişmeleri de dikkate alacağız.”
“Sosyal sorumluluk fonlarının potansiyeli yüksek”
İş Bankası ve TEMA’nın Çevre Fonu girişimi Türkiye’de bir ilk ama dünyada oldukça yaygın. Amerika’da sosyal sorumluluk odaklı yatırımlar 1995 yılından bu yana yüzde 324 büyümüş ve 2007 yılında 2,7 trilyon dolara ulaşmış. Yatırım fonu statüsünde kurulmuş olan sosyal sorumluluk fonlarının büyüklüğü ise Amerika’da 202, Avrupa’da ise 75 milyar dolara ulaşmış durumda. “Günümüzde, çevresel sorunlar artık ihmal edilemez boyutlara ulaşmıştır” diyen İş Bankası Menkul Kıymetler Müdürü Meltem Kökden, “Türkiye’ye bakacak olursak toplam yatırım fonları büyüklüğünün 21 milyar dolar seviyesinde olduğunu ve bu büyüklüğü gelişmiş ülkelerle karşılaştıracak olursak, hem yatırım fonlarının hem de sosyal sorumluluk fonlarının büyüme potansiyelinin ne kadar yüksek olduğunu görebiliriz” diyor.
Güneşin önünde durmayın!
Özgür Gürbüz-Global Enerji / Haziran 2008
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Türkiye'nin güneş enerjisi kullanarak her yıl 380 milyar kilovat saat (kWh) elektrik üretebileceğini açıkladı. İyi ki tüm bunları bir çevreci ya da yenilenebilir enerji destekçisi söylemedi. Söyleseydi, ne uzmanlığı kalırdı ne de çevreciliği! Aynı 15 yıl önce, "Rüzgârdan elektrik üretelim" diyenlerin başına geldiği gibi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, geçtiğimiz günlerde Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası'nı açıkladı. Türkiye'nin güneş enerjisi kullanarak her yıl 380 milyar kilovat saat (kWh) elektrik üretebileceğini belirten Güler, üretim maliyetinin 20 sent (herhalde dolar sent) olması nedeniyle, Türkiye'nin mevcut tüketiminin iki katına denk düşen bu potansiyelin hepsinin kullanılamayacağını da sözlerine ekledi. Antalya örneği ise oldukça ilginçti. Antalya merkezde çatıların yüzde 80'ine güneş paneli yerleştirilirse 24 milyar kWh üretim yapılabileceğini, bunun da 3 bin 630 megavatlık bir doğalgaz santraline eşit olacağını vurgulayan Güler, "Bu rakamın onda biri gerçekleşse Kayseri'nin elektrik ihtiyacı karşılanır" dedi.
"Temiz enerji istemezük"
İyi ki tüm bunları bir çevreci ya da yenilenebilir enerji destekçisi söylemedi. Söyleseydi, ne uzmanlığı kalırdı ne de çevreciliği! Aynı 15 yıl önce, "Rüzgârdan elektrik üretelim" diyenlerin başına geldiği gibi. Gerçek şu ki, Avrupa'nın rüzgârda olduğu gibi güneşte de en iyi potansiyellerinden birine sahip olan memleketimizde, "Temiz enerji istemezükçüler" çoğunlukta. Küresel ısınmaya çözüm üretmezler, kül dağlarına laf etmezler, radyoaktif atıkları görmezden gelirler, dışa bağımlılıktan yakınırlar ama iş yerli ve temiz enerjiye gelince yanıtlar pek çeşitli: Pahalı, baz yük santrali değil, çalışmaz ya da toptan bir reddiye. Yerine bir şey koymadan karşı çıkışlar sektöre umut bağlayanları bile bezdirdi artık. Bugün hatırı sayılır bir rüzgâr kurulu gücümüz olsaydı, küresel ısınma nedeniyle dibe vuran barajlardaki suyu rüzgâr santralleriyle beraber kullanır, hem baz yük gibi çalıştırır hem de yaza doğru elektrik kesilecek diye ecel terleri dökmezdik. Petrolün varilinin 200 dolarlara doğru yol aldığı bugünlerde, ısınmak için doğalgaza değil jeotermale başvursaydık, cari açığın küçülmesine katkımız da olurdu. 20 sent olarak hesaplanan üretim maliyetlerinin yerli imalatla ve yaratılan istihdamın getireceği katma değerlerle nerelere kadar çekileceğini de görmüş olur, bu hesapları doğru yaparak enerji yatırımlarını yönlendirirdik.
Güneş enerjisinin önü açık
Memleketteki tüm bu belirsizliklere rağmen dünyada yenilenebilir enerji yasalarıyla desteklenen güneş enerjisinin hızlı bir büyüme içerisinde olduğunu görebiliyoruz. Su ısıtmada güneşin yaygın kullanılması dışında, fotovoltaik panellere (PV) olan talep de giderek artıyor. 2000 yılında Avrupa Birliği'nde 188 MWp olan kurulu güç, 2007 sonunda 4 bin 500 MWp'ye çıkmış durumda. Dünyada da benzer bir eğilim var. 1998 yılında 948 MWp olan kurulu güç 10 yıl sonra 9 bin 100 MWp'ye ulaştı ve 10 bine dayandı. Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği'nin (EPIA) yorumu çok açık; "Güneş enerjisinin doğru politikalarla desteklenirse hızla büyüyüp 2012 yılı sonunda 44 bin MWp'ye ulaşma şansı var. Politikaların hayata geçirilmemesi ise bu hedefin yarı yarıya azalmasına neden olabilir."
Dağıtım özelleştirmesine sanayiciden tepki
Elektromekanik Sanayiciler Derneği (EMSAD), finansal kriz nedeniyle sektörde yaşanan "temkinli davranma" eğilimine dikkat çekerken, öte yandan da dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi konusunda birkaç noktada itirazlarını dile getiriyor. Yerli elektromekanik sanayicinin ve müteahhitlerin özelleştirme şartnamesindeki düzenlemeler sonucu yarış dışında kaldığını belirten EMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Kartal Usluel, "Bu özelleştirmelerden elde edilecek gelirin ne şekilde kullanılacağı; son yıllarda büyük ölçüde ihmal edilen elektrik üretim, iletim ve dağıtım alanında acilen gereken yatırımlara tahsis edilip edilmeyeceği ise halen belirsizliğini korumaktadır" diyor. Usluel'in çekindiği bir başka nokta ise, dağıtım tesisini özelleştirme sonucu alan yabancı firmaların yerli sanayiyi devre dışı bırakarak kendi ülkesinde üretilen ürünlerle çalışmayı tercih etmesi.
Usluel, mevzuatta bunu engelleyecek bir madde bulunmadığına dikkat çekiyor. Türkiye'de enerji sektöründe yerli payının artırılması hem iç ekonomik dengeler hem de enerji güvenliği açısından şart. Türbin peşinde koşan yatırımcı bunu iyi biliyor. Usluel'in uyarısı bu nedenle önemli.
Kyoto heyecanı
Kyoto sürecinin içinde başından doğru bir pozisyonla yer almalıydık ama zararın neresinden dönersek kâr. Ancak, bir yandan Kyoto'ya imza atmaya karar verip, öte yandan yurdu termik santrallerle örmeye hazırlanmanın nasıl bir enerji planlaması içinde yer aldığını da merak etmiyor değilim. Yine de Türkiye'nin Kyoto'ya imza atması ve bir an önce tartışmalara katılarak konumunu belirlemesi çok önemli. Bu işlerin dışarıdan olmayacağını geçtiğimiz dönem içerisinde gördük. Sanıyorum pazarlıklar, protokolde belirlenen 1990'ın değil daha sonrasının, örneğin 2000'in baz alınması üzerinden yapılacak. Burada Türkiye kadar Çin ve Hindistan gibi ülkelerin talepleri de çok önemli. Birçok tartışmada adlarımızın beraber anılacağı bir döneme gireceğiz gibi gözüküyor.
Meraklısına...
Güneş enerjisi pazarı
Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği (EPIA) tarafından hazırlanan ve bu ayki yazımızda da alıntı yaptığımız "Global Market Outlook for Photovoltaics until 2012" raporu, güneş enerjisi meraklıları için az ama öz veriler içeriyor. Kötümser ve iyimser olmak üzere iki ayrı senaryo üzerinden fotovoltaik panellerin geleceğinin değerlendirildiği rapor İngilizce ve ücretsiz olarak www.epia.org adresinden indirilebiliyor.
Alman malı yenilenebilir enerji
Almanya yıllardır yenilenebilir enerji konusunda lokomotif ülke olmaya devam ediyor. "Alman Malı Yenilenebilir Enerji Kaynakları" diye çevirebileceğimiz yayın, bilgilendirmekten çok üretici firmalara ulaşmanızı sağlayacak bir katalog aslında. Güneşten biyogaza birçok firmanın iletişim bilgileri bu kitapçıkta yer alıyor. Almanya Enerji Ajansı tarafından hazırlanan yayına ulaşamazsanız internette daha gelişmişi var. www.renewablesmadeingermany.com.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, Türkiye'nin güneş enerjisi kullanarak her yıl 380 milyar kilovat saat (kWh) elektrik üretebileceğini açıkladı. İyi ki tüm bunları bir çevreci ya da yenilenebilir enerji destekçisi söylemedi. Söyleseydi, ne uzmanlığı kalırdı ne de çevreciliği! Aynı 15 yıl önce, "Rüzgârdan elektrik üretelim" diyenlerin başına geldiği gibi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, geçtiğimiz günlerde Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası'nı açıkladı. Türkiye'nin güneş enerjisi kullanarak her yıl 380 milyar kilovat saat (kWh) elektrik üretebileceğini belirten Güler, üretim maliyetinin 20 sent (herhalde dolar sent) olması nedeniyle, Türkiye'nin mevcut tüketiminin iki katına denk düşen bu potansiyelin hepsinin kullanılamayacağını da sözlerine ekledi. Antalya örneği ise oldukça ilginçti. Antalya merkezde çatıların yüzde 80'ine güneş paneli yerleştirilirse 24 milyar kWh üretim yapılabileceğini, bunun da 3 bin 630 megavatlık bir doğalgaz santraline eşit olacağını vurgulayan Güler, "Bu rakamın onda biri gerçekleşse Kayseri'nin elektrik ihtiyacı karşılanır" dedi.
"Temiz enerji istemezük"
İyi ki tüm bunları bir çevreci ya da yenilenebilir enerji destekçisi söylemedi. Söyleseydi, ne uzmanlığı kalırdı ne de çevreciliği! Aynı 15 yıl önce, "Rüzgârdan elektrik üretelim" diyenlerin başına geldiği gibi. Gerçek şu ki, Avrupa'nın rüzgârda olduğu gibi güneşte de en iyi potansiyellerinden birine sahip olan memleketimizde, "Temiz enerji istemezükçüler" çoğunlukta. Küresel ısınmaya çözüm üretmezler, kül dağlarına laf etmezler, radyoaktif atıkları görmezden gelirler, dışa bağımlılıktan yakınırlar ama iş yerli ve temiz enerjiye gelince yanıtlar pek çeşitli: Pahalı, baz yük santrali değil, çalışmaz ya da toptan bir reddiye. Yerine bir şey koymadan karşı çıkışlar sektöre umut bağlayanları bile bezdirdi artık. Bugün hatırı sayılır bir rüzgâr kurulu gücümüz olsaydı, küresel ısınma nedeniyle dibe vuran barajlardaki suyu rüzgâr santralleriyle beraber kullanır, hem baz yük gibi çalıştırır hem de yaza doğru elektrik kesilecek diye ecel terleri dökmezdik. Petrolün varilinin 200 dolarlara doğru yol aldığı bugünlerde, ısınmak için doğalgaza değil jeotermale başvursaydık, cari açığın küçülmesine katkımız da olurdu. 20 sent olarak hesaplanan üretim maliyetlerinin yerli imalatla ve yaratılan istihdamın getireceği katma değerlerle nerelere kadar çekileceğini de görmüş olur, bu hesapları doğru yaparak enerji yatırımlarını yönlendirirdik.
Güneş enerjisinin önü açık
Memleketteki tüm bu belirsizliklere rağmen dünyada yenilenebilir enerji yasalarıyla desteklenen güneş enerjisinin hızlı bir büyüme içerisinde olduğunu görebiliyoruz. Su ısıtmada güneşin yaygın kullanılması dışında, fotovoltaik panellere (PV) olan talep de giderek artıyor. 2000 yılında Avrupa Birliği'nde 188 MWp olan kurulu güç, 2007 sonunda 4 bin 500 MWp'ye çıkmış durumda. Dünyada da benzer bir eğilim var. 1998 yılında 948 MWp olan kurulu güç 10 yıl sonra 9 bin 100 MWp'ye ulaştı ve 10 bine dayandı. Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği'nin (EPIA) yorumu çok açık; "Güneş enerjisinin doğru politikalarla desteklenirse hızla büyüyüp 2012 yılı sonunda 44 bin MWp'ye ulaşma şansı var. Politikaların hayata geçirilmemesi ise bu hedefin yarı yarıya azalmasına neden olabilir."
Dağıtım özelleştirmesine sanayiciden tepki
Elektromekanik Sanayiciler Derneği (EMSAD), finansal kriz nedeniyle sektörde yaşanan "temkinli davranma" eğilimine dikkat çekerken, öte yandan da dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi konusunda birkaç noktada itirazlarını dile getiriyor. Yerli elektromekanik sanayicinin ve müteahhitlerin özelleştirme şartnamesindeki düzenlemeler sonucu yarış dışında kaldığını belirten EMSAD Yönetim Kurulu Başkanı Kartal Usluel, "Bu özelleştirmelerden elde edilecek gelirin ne şekilde kullanılacağı; son yıllarda büyük ölçüde ihmal edilen elektrik üretim, iletim ve dağıtım alanında acilen gereken yatırımlara tahsis edilip edilmeyeceği ise halen belirsizliğini korumaktadır" diyor. Usluel'in çekindiği bir başka nokta ise, dağıtım tesisini özelleştirme sonucu alan yabancı firmaların yerli sanayiyi devre dışı bırakarak kendi ülkesinde üretilen ürünlerle çalışmayı tercih etmesi.
Usluel, mevzuatta bunu engelleyecek bir madde bulunmadığına dikkat çekiyor. Türkiye'de enerji sektöründe yerli payının artırılması hem iç ekonomik dengeler hem de enerji güvenliği açısından şart. Türbin peşinde koşan yatırımcı bunu iyi biliyor. Usluel'in uyarısı bu nedenle önemli.
Kyoto heyecanı
Kyoto sürecinin içinde başından doğru bir pozisyonla yer almalıydık ama zararın neresinden dönersek kâr. Ancak, bir yandan Kyoto'ya imza atmaya karar verip, öte yandan yurdu termik santrallerle örmeye hazırlanmanın nasıl bir enerji planlaması içinde yer aldığını da merak etmiyor değilim. Yine de Türkiye'nin Kyoto'ya imza atması ve bir an önce tartışmalara katılarak konumunu belirlemesi çok önemli. Bu işlerin dışarıdan olmayacağını geçtiğimiz dönem içerisinde gördük. Sanıyorum pazarlıklar, protokolde belirlenen 1990'ın değil daha sonrasının, örneğin 2000'in baz alınması üzerinden yapılacak. Burada Türkiye kadar Çin ve Hindistan gibi ülkelerin talepleri de çok önemli. Birçok tartışmada adlarımızın beraber anılacağı bir döneme gireceğiz gibi gözüküyor.
Meraklısına...
Güneş enerjisi pazarı
Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği (EPIA) tarafından hazırlanan ve bu ayki yazımızda da alıntı yaptığımız "Global Market Outlook for Photovoltaics until 2012" raporu, güneş enerjisi meraklıları için az ama öz veriler içeriyor. Kötümser ve iyimser olmak üzere iki ayrı senaryo üzerinden fotovoltaik panellerin geleceğinin değerlendirildiği rapor İngilizce ve ücretsiz olarak www.epia.org adresinden indirilebiliyor.
Alman malı yenilenebilir enerji
Almanya yıllardır yenilenebilir enerji konusunda lokomotif ülke olmaya devam ediyor. "Alman Malı Yenilenebilir Enerji Kaynakları" diye çevirebileceğimiz yayın, bilgilendirmekten çok üretici firmalara ulaşmanızı sağlayacak bir katalog aslında. Güneşten biyogaza birçok firmanın iletişim bilgileri bu kitapçıkta yer alıyor. Almanya Enerji Ajansı tarafından hazırlanan yayına ulaşamazsanız internette daha gelişmişi var. www.renewablesmadeingermany.com.
Güneş Ve Kömür: Enerjide "Yaman Çelişki"
Muğla'da Yüzünü Güneşe Dönen Türkiye, Karadeniz'de İthal Kömüre KoşuyorÖzgür Gürbüz - Yeni Aktüel / 19-25 Haziran 2008
Güneş enerjisiyle tekne yüzdürmeye çalışan birine ne denir? Bizim buralarda bilim adamı denmez, aksine, "Biz güneşten ampul bile yakamıyoruz, siz tekne yüzdürmekten bahsediyorsunuz" denir. Anlattığımız olay bir fıkra değil. 2004 yılında Muğla'nın Sarıgerme ilçesinde yapılan Güneş Enerjisi Sempozyumu'nda, güneş enerjisiyle çalışan tekneleri anlatan Alman mühendis Carsten Pfeiffer'e, sunumu izleyen "resmi" bir yetkilinin yaptığı eleştiriydi bu! Bu eleştirinin Türkiye'nin ilk güneş enerjili soğutma sistemine sahip otelinde yapılmış olması ise bir trajediydi. Hatanın neresinden dönülse kâr. Türkiye'nin temiz enerji konusunda yaralarını sarmak için şimdi önünde bir fırsat var. Bu fırsatın adı Kyoto. Bildiğiniz gibi Kyoto Protokolü, 1997'de ortaya çıktı ve amacı küresel ısınmaya yol açan sera gazı emisyonlarını makul seviyelere indirmek olarak belirlendi. Kyoto ile gelişmiş ülkeler, petrol, doğalgaz ve kömür gibi fosil yakıtların yakılmasıyla ortaya çıkardıkları sera gazlarını 2012'ye kadar 1990 yılı seviyesinin yüzde 5,2 aşağısına çekme sözü verdiler. Türkiye, 2008-2012 arasındaki ilk dönem için sessiz kalmayı tercih etti. Ancak geçen hafta TBMM Çevre Komisyonu'ndan onay alan kararla, 2012 sonrasına dahil olacağını açıkladı. Türkiye'nin bu ikinci dönemde nasıl bir yükümlülük alacağı pazarlık masasında belli olacak. Kesin olan tek şey, bundan sonraki günlerde sera gazı emisyonu çıkarmayan rüzgâr, güneş, hidroelektrik, jeotermal ve biyokütle gibi enerji kaynaklarının daha çok, kömür, petrol, doğalgaz ve nükleer enerjinin ise daha az konuşulacağı. Bu işin teori kısmı, ama pratikte yaşananlar biraz daha farklı; Türkiye bir yandan temiz enerji kaynaklarına destek veren Kyoto'ya imza atıyor, bir yandan da onlarca kömür santraline yeşil ışık yakıyor. En iyisi, hikâyeyi başa sarıp, Muğla'dan başlamak
Türkiye güneş paneli üretiminde dünya ikincisi
Güneş enerjili tekneyi gurur meselesi yapan Carsten Pfeiffer, o sempozyumdan sonra Sağlıklı Yaşam Bilincini Geliştirmeye Çağrı Derneği ile birlikte, cebinden de yüklü bir miktar para koyarak, Dalyan'da Güneş-I adlı tekneyi suya indirmeyi başardı. Sadece güneş enerjisiyle çalışan tekne bugün, Dalyan Çayı üzerindeki pansiyonlardan aldığı yolcuları İztuzu Plajı'na götürüyor. Ne mazot yakıyor, ne ses çıkarıyor ne de çevreyi kirletiyor. Sempozyumdaki bir başka konuşmacı olan, güneş enerjisini klimaya çeviren teknolojinin mucidi Dr. Ahmet Lokurlu ise bu icadı sayesinde önce Dünya Enerji Ödülü'nü sonra Avrupa Güneş Enerjisi Ödülü'nü aldı. Time dergisi onu tüm dünyadan seçtiği 15 çevre kahramanından biri olarak ilan etti.
Güneş enerjisi konusunda önemli çalışmalar yapan konuşmacılardan Prof. Dr. Şener Oktik ise sempozyumdan sonra Muğla Üniversitesi'ne geri döndü ve güneşten elektrik üretilmesine yarayan fotovoltaik paneller için kampüsü bir üs haline getirmek için uğraş veren ekiple çalışmaları hızlandırdı. Kapalı alanı 200 bin metrekareyi bulan ve 16 bin kişinin yaşadığı kampüsün elektriğinin halihazırda yüzde 3,5'i güneşten sağlanıyor. Otopark alanındaki gölgeliklerin üzerinden, rektörlük binasının cephelerine, kampüs içindeki yolları aydınlatan 40 sokak lambasından öğrenci kafeteryasına kadar her yerde fotovoltaik paneller elektrik üretiyor. Muğla Üniversitesi'nin rektörü de olan Şener Oktik, hedeflerini, "Türkiye'nin elektrik üretiminin yüzde 6-7'sinin linyit kömürü kullanılarak üretildiği bu bölgede başka yollarla da elektrik üretilmesini sağlamak" olarak açıklıyor. Bundan sonraki amaç ise bu panellerin Türkiye'de de üretilebileceğini göstermek. Üniversite, DPT'yle bu konu üzerinde projeler yürütüyor. Bir yandan örnekleri çoğaltıyor bir yandan da fotovoltaik sistemleri kurabilecek ve malzeme üretimi yapabilecek uzman yetiştiriyor. Ege Üniversitesi'yle beraber güneş enerjisinin merkezi konumuna gelen üniversite, Türkiye'yi Avrupa Fotovoltaik Platformu'nda dört yıldır temsil ediyor.
"Panellerin en azından yüzde 60-70'ini burada üretmeliyiz ki anlamlı olsun" diyen Oktik'e göre su ısıtma amaçlı güneş paneli üretiminde Çin'in arkasından dünya ikincisi durumunda olan Türkiye'nin bu başarısı, fotovoltaik panel üretimi için de ipuçları veriyor. Türkiye'de yaklaşık 12 milyon metrekare su ısıtma amaçlı kurulu güneş paneli var. Yerli firmaların yıllık üretim kapasitesi de 1 milyon metrekare civarında. Bir başka deyişle dünyadaki kurulu güneş panellerin yüzde 6,3'ü Türkiye'de. Bu rakam Avrupa Birliği ülkelerinin toplamının yarısına denk düşüyor. Çin ise yüzde 64'lük payla dünya lideri.
Muğla Belediyesi de üniversitenin hummalı çalışmalarından etkilenmişe benziyor. Temmuz ayındaki meclis toplantısında, konutlarda su ısıtılmasına yönelik güneş paneli kullanımında bazı standartların getirilmesi için karar alınacak. Paneller çatıya gömülecek, su hazneleri ise çatının içinde kalacak ve görüntü kirliliğinin önüne geçilecek. Ayrıca, "merdiven altı imalatı" tabir edilen paneller yerine bulutlu havalarda bile yüksek verim sağlayan panellerin kullanılması için kriterlerin yükseltilmesi gündemde. Muğla'daki 16 bin konutun yüzde 40'ında su ısıtmasına dönük güneş enerjisi sistemi kullanıldığını belirten Belediye Başkanı Dr. Osman Gürün, "Muğla Üniversitesi'nin bugüne kadar yürüttüğü ve somut olarak yaptığı çalışmalarla entegre etmeyi amaçladığımız bu politikalar, Muğla'yı önümüzdeki yıllarda yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı ve güneş enerjisi yaygınlığı bakımından ülkemizin önde gelen illerinden biri yapacak" diyor.
Karadeniz kömür denizi oluyor
Güneş enerjisi sadece Muğla'nın gündeminde değil. Geçtiğimiz günlerde Enerji Bakanı Hilmi Güler de, bakanlık olarak yaptıkları hesaplamalar sonucu Türkiye'nin 190 milyar kilovat saati bulan elektrik tüketiminin iki katı kadar güneş potansiyeline sahip olduğunu açıklamıştı. Üstüne, rüzgâr, jeotermal, biyokütle ve güneş gibi temiz enerji kaynaklarına destek veren Kyoto Protokolü'nün imzalanacağı haberi geldi. Güneş gözlükleri takıldı, başlar yukarıya kaldırıldı. Ama her yerde değil. Türkiye'nin güneyi başı yukarıda gezerken, kuzeyi, Karadeniz ise başını iyiden iyiye yeraltına gömmüşe benziyor. Karadeniz Sahil Yolu'na kıyılarını feda etmemiş olan Batı Karadeniz'e dev termik santraller kurulması gündemde. Bir nevi "Karadeniz Termik Yolu Projesi" söz konusu. Sakarya'dan Samsun'a kadar kurulması planlanan santrallerin sayısı 10'u geçiyor. Yıllardır kıyılarındaki iki mobil santrale karşı hukuk mücadelesi veren Samsun ve nükleer santral kurulması için çalışmaların sürdürüldüğü Sinop bu tufandan en çok pay alan iki il. Samsun'a kurulacak Borasco Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş.'ye ait 900 megavatlık doğalgaz santraline lisans verildi. Alarko ve Akfen'in doğalgaz santralleri, Cengiz Enerji San.ve Tic. A.Ş.'ye ait kömür santrali izin için beklemede. Sinop'a kurulması düşünülen nükleer reaktörler ve deneme reaktörünün yanı sıra üç adet büyük kömür santrali de üretim lisansı için Enerji Piyasası Denetleme Kurumu'na başvurdu. Akfen Enerji tarafından Erfelek'e kurulması düşünülen santral, eğer izin alırsa 1630 megavat gücüyle Türkiye'nin en büyük kömür santrali olacak. Gerze'ye 1020, Ayancık'a 600 megavatlık santraller de yolda. Amasra'ya Hema A.Ş. tarafından kurulması düşünülen santralin izinleri tamam, Zonguldak'ta Çatalağzı için üç santral, Sakarya-Karasu mevkii içinse bir santral daha sıra bekliyor.
Çoğu kömürle çalışacak olan bu santrallerin kurulu gücü 10 bin megavata yaklaşıyor. Yani, tüm Türkiye'deki enerji santrallerinin yaklaşık dörtte biri kadar. Karadeniz'de bu kadar çok kömür ve doğalgaz yok tabii. Birçok santral Rusya'dan gelecek ithal kömürle çalışacak. Türkiye'nin Trakya üzerinden en geç iki yıl içerisinde Avrupa Enerji Birliği'ne bağlanması ve elektrik alım satımına dahil olması planlanıyor. Bu da ister istemez, termik santrallerin Türkiye'nin talebinden çok Avrupa'ya mı hizmet edeceği sorusunu gündeme getiriyor. İletim hatları birleşince, Karadeniz'de üretilen bu elektriğin Trakya üzerinden satışı mümkün olacak. Avrupa Birliği Kyoto'ya taraf olduğu için 2012 yılına kadar küresel ısınmaya yol açan sera gazı emisyonlarını yüzde sekiz oranında azaltmak zorunda. Fosil yakıt olarak adlandırılan petrol, kömür ve doğalgaz içerisinde küresel ısınmaya en çok yol açanı kömür olunca bu santralleri Avrupa'da kurmak eskisi kadar kolay değil. Buna karşın Türkiye, Kyoto'ya 2012'den sonra dahil olacağı için bu dönem boyunca bir yükümlülük taşımıyor, tam tersine, kömürden üretilen elektriğe alım garantisi bile veriyor. 2012'den sonra Türkiye'nin ciddi bir yükümlülük alması halinde, kurduğu bu onlarca termik santralden çıkan sera gazları için bedel ödemesi de olasılıklar arasında. Açıkçası, Karadeniz'de kurulmaya çalışılan bu termik santrallerin faturası sadece Temel, Fadime ve hamsiye değil, yatırımcıya da çıkabilir.
***
Muğla Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Şener Oktik:
"Bugün Bu Trene Binmezsek, Hiçbir Yere Gidemeyiz"
"Üniversitede güneş enerjisiyle ilgili ilk çalışmalar 1996-97 yılında başladı. Ülkemize uygun malzemelerin neler olduğunu bulmak ve üretecek insanların iştahını arttırmak için bunun gerçek bir enerji kaynağı olduğunu göstermeye çalışıyoruz. Bir kampüsün elektrik ihtiyacının yüzde 3,5'ini ben güneşten sağlayabiliyorsam kimse bunu küçümsememeli. Bu konuda dünyadaki gelişme çok büyük. Bina entegrasyonlu fotovoltaik sistemleri son dört yıl yüzde 63'ün üzerinde büyüdü. Rüzgârı da geçti. Geçen yıl sadece fotovoltaik panellere 100 milyar dolarlık yatırım yapıldı. Türkiye bu işe dört elle sarılmak zorunda. Maliyetler de hızla düşüyor. Şu anda bizim bölge için bir kilovatsaat elektriğin üretim maliyeti 20 sent (dolar). 2015'te 15, 2020'lerde 7 sentin altına düşüyor. Muğla'daki 1 kw'lık panel 14,5 kilovatsaat elektrik üretirken, Almanya'da 8,5-9 kilovatsaat ancak üretiyor. Buna rağmen Almanya'da hükümet bu elektriği 45 sentten (euro) alarak güneşi teşvik ediyor. Biz bugün bu trene binmezsek hiçbir yere gidemeyiz. Panellerin ömür süreleri de arttı, hareketli parça olmadığı için 35 yıl yaşam ömrü veren üreticiler var."
Çatıdaki Panellerle Her İki Günde, Bir Ağaç Dikmiş Kadar Oluyorlar
Tesco-Kipa süpermarketler zinciri Muğla'nın Marmaris ilçesindeki süpermarketinin çatısına 2007 yılında fotovoltaik paneller yerleştirdi. Günde 195 kilovatsaat elektrik üreten paneller, her gün ortalama
***
Güneşle Soğutup Ayda 10 Bin Ytl Kazanacaklar
Muğla Sarıgerme'deki İber Otel, Türkiye'deki ilk güneşten soğutma sistemini 2004 yılında kurdu. Gece uyku pozisyonuna geçen kolektörler her sabah güneşin doğuşu ile açılıyor ve akşama kadar güneşi takip ediyor. Panellerden 180 dereceye varan sıcak su ve 5 barın üstünde buhar elde ediliyor. 180 dereceye varan sudan elde edilen buhar, absorbsiyonlu soğutma sistemi ile otelin klima soğutmasına gönderiliyor. İstendiği takdirde bu buhar otelin çamaşırhanesinde, ısıtma ve sıcak su ihtiyacının karşılanmasında da kullanılabiliyor. 20 kolektörden oluşan sistem Muğla gibi bir yerde 373 odalı otelin soğutma ihtiyacının yüzde 10'unu karşılayabiliyor. Otel yönetimi önümüzdeki ay 20 kolektör daha ilave ederek soğutma ihtiyacının yüzde 30'una yakın bir kısmını karşılamayı planlıyor. Bu rakamın otele mali getirisi ayda 10 bin YTL.
Sinop'ta Din Adamlarına "Nükleer İyidir" Eğitimi!
Sinop'a kurulması düşünülen nükleer santraller için propaganda yarışı kızıştı. Kentte ofis açan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, öğrencilerden imamlara kadar herkese nükleer enerjiyi "sevdirmeye" çalışırken nükleer karşıtları da sokakları afişlerle donatıp, alternatif toplantılar düzenliyor.
Özgür Gürbüz - Yeni Aktüel / 29 Mayıs-4 Haziran 2008
Deniz deyince akla hamsinin, nükleer denince de akla Çernobil'in geldiği yer Sinop. Kısa ama dolu dolu geçen yaz sezonuna hazırlanan Sinop'ta, en çok konuşulan konu turizm değil bu yıl. Mersin il sınırları içinde bulunan Akkuyu'yla birlikte Sinop'a da nükleer santral yapılması planlanıyor. O kadarla da kalmıyor aslında; Sinop'a araştırma reaktöründen yakıt üretim tesislerine kadar uzanan bir teknoloji merkezi kurulması hedefleniyor. Sınırları Sinop'un merkezine dokuz kilometre uzakta olan 39 milyon metrekarelik alan bu merkez için ayrılmış durumda.
Din adamlarına nükleer eğitim
Tüm bunlar nükleer santral yerine temiz enerji isteyenleri de sokağa döküyor. Kentin duvarlarına nükleer santral karşıtı afişler asılıyor, köyler dolaşılıp imzalar toplanılıyor. Kentte bilgilendirme ofisi açan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) da boş durmuyor. Öğrencileri, kamu çalışanlarını, nükleer enerji konusunda ikna etmek için bilgilendirme çalışmaları hızlandırılmış durumda. Eğitim çalışmalarının kentteki imamlara kadar uzanması ise tartışmaları başka bir noktaya taşıdı. Nükleer enerji konusunda TAEK'ten eğitim aldıkları duyulan imamlardan bazılarının, cuma vaazlarında nükleer lehine konuşacakları haberi, nükleer karşıtlarını tekrar harekete geçirdi. Sinop Nükleer Karşıtı Platform üyeleri teknik ve siyasi bir konunun camide konuşulması halinde camide söz alacaklarını Sinop Valiliği ve Müftülüğü'ne bildirdi. Bahsedilen vaaz bu yazının kaleme alındığı ana kadar gerçekleşmedi ve belki de olası bir kriz önlenmiş oldu ancak ileriki günler ne gösterir bilinmez.
Konuyla ilgili olarak görüşünü aldığımız Sinop Müftüsü A. Faruk Kuluş, "Cami, birleştirici bir yer, tartışmalı bir konuyu gündeme getirmek doğru değil" diyerek Sinop'un camilerinin bu atomik tartışmadan uzak tutulacağı sinyalini veriyor. Cuma hutbesinde nükleer enerjiden bahsedileceği söylentilerinin doğru olmadığını belirten Kuluş, "Bizim hutbelerimiz üç ay öncesinden belirleniyor. Ankara'dan onay alınıyor. Camide nükleer enerji hakkında hutbe vermemiz gibi bir şey söz konusu değil. Nükleer enerji tartışmalı bir konu ve bu konuyu camiye getirmeyiz. Nükleer enerji ve küresel ısınma gibi konular gündemimizde yok" diyor. Sinop'taki din adamlarının gündeminde nükleer enerjiyi cemaatle tartışmak yok ancak nükleer santral tartışması Sinop'un köylerine kadar ulaşmış durumda.
Sinop köyleri Avrupa'nın nükleer enerjiye yaklaşımını tartışıyor
Köylere kadar varan tartışmalardan bir tanesi basına da yansıdı. Sinema Sanatçısı Serra Yılmaz'ın da aralarında bulunduğu nükleer karşıtı bir grup, Sarıkum köylülerinin "Avrupa'da mahalle aralarında bile nükleer santral var" sözleriyle karşılaştı. Tartışma, nükleer karşıtlarının sigara içiyor olmalarına kadar vardı. Basında yer alan haberlerde köylülerin çoğunluğunun nükleerden yana tavır aldığı yazıldı. Tartışmalara bizzat karışmış olan Nükleer Karşıtı Platform'dan (NKP) Hale Oğuz yaşananları doğrularken, nükleeri destekleyen köylü kadınların birçoğunun "Çernobil Kalbi" adlı belgeseli izledikten sonra fikir değiştirdiğini ama bunların haberlerde yer almadığını söylüyor. Oğuz, "Haberlerde Greenpeace üyelerinin orada olduğundan bile bahsediliyor, oysa yanımızda sadece National Geographic Dergisi'nden bir fotoğrafçı vardı, Greenpeace'ten kimse yoktu. Haberler gerçeği yansıtmıyor" diyor.
"İkiye bölünmüşlük normal"
Bu, bol radyasyon, uranyum ve toryumlu tartışmaların kente indiği de oluyor tabii. Geçtiğimiz Cuma günü TAEK yetkilileri, kurulmak istenen Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi hakkında bir bilgilendirme toplantısı düzenledi. Nükleer karşıtlarının bazıları sorularına doyurucu yanıt alamadığı için salonu terk ederek toplantıyı protesto etti. Toplantıda hazır bulunan Sinop Valisi Zeki Şanal, "İkiye bölünmüşlük doğal. Sadece nükleer değil başka bir konu da olsa, örneğin Ilısu Barajı gibi, isteyenler ve karşı çıkanlar olacak. Bu da gayet doğal" diyor. Halkı bilgilendirme toplantılarının devam edeceğini belirten Şanal, "Sinop'a santral kurulmasının ötesinde, bir nükleer teknoloji merkezi kurulması gündemde. Bu toplantılar bir program dahilinde yapılıyor. Kamu görevlileri, öğrenciler ağırlıklı" diye konuşuyor. Din adamlarının da toplantılara geldiğini doğrulayan Sinop Valisi, hutbe kararı olmadığını tekrarlıyor ve önce araştırma reaktörü kurulacağını sözlerine ekliyor. Vali Şanal'a göre halk, nükleer santral fikrinden çok teknoloji merkezi fikrini daha sıcak buluyor. NKP Sözcüsü Yalçın Oğuz ise bunun nedenini, insanların merkez dendiğinde bunu içinde nükleer santral olmayan bir tesis olarak algılamalarına bağlıyor. Halbuki teknoloji merkezi içerisinde hem nükleer reaktörler hem de yakıt zenginleştirme tesislerinin yapılması planlanıyor.
Sinop'ta faaliyet gösteren TAEK yetkilileri, ilk olarak Akkuyu'ya nükleer santralın yapılacağını, bu süre zarfında Sinop'ta bir araştırma tesisi, ardından yakıt üretim, destek ve AR-GE merkezi gibi diğer tesislerin kurulacağını belirtiyor. Son olarak da nükleer reaktörler inşa edilecek ve Türkiye'nin en kuzey ucuna yapılacak Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi (SNTP) tamamlanmış olacak. Merkez için belirlenen alan, kent merkezine sadece dokuz km. uzaklıkta, en uzak nokta, İnceburun mevkiisi ise
"Eylemlere kadınlar hakim"
Karadeniz'in en gözde turizm merkezlerinden biri olan Sinop'ta, "nükleer merkez", "nükleer santral" ya da "nükleer enerji"den bahsetmek gerçekten zor. Nükleer dendiği anda akla ilk gelen "kanser" oluyor çünkü. Bunun nedeni de 1986 yılında meydana gelen ve dünyanın en büyük nükleer kazası olarak tarihe geçen Çernobil kazası. Bu kaza sonrasında kentteki kanser vakalarında hızlı bir artış görüldüğünü söylüyor Sinoplular. NKP sözcüsü Yalçın Oğuz, Sinop'ta ölümlerin büyük çoğunluğunun kanser yüzünden olduğuna dikkat çekiyor. "Köydeki arkadaşımın gencecik kızını birkaç yıl önce kaybetmiştik, bu yıl da oğlu öldü. 30-32 yaşında ya var ya yoktu" diyen Oğuz, "Yeğenim gırtlak kanseri, amcamın oğlu ve baldızım da ağır hasta. Belki de bu yüzden kadınlar nükleere daha çok tepkili. Eylemlere kadınlar daha çok geliyor" sözleriyle muhalefetin durumunu da özetliyor aslında. İktidar ise nükleer eğitim seminerlerine eski PTT binası, şimdiki TAEK ofisinde devam ediyor. İyi ya da kötü, tüm haberler bu eski PTT binasından gelecek...
Sinop'ta ister istemez din adamlarının da karıştığı nükleer tartışma, dünyada daha farklı boyutlarda ve yine Müslüman din adamlarının katılımıyla uzun zamandır yapılıyor aslında. Türkiye gibi yıllardır nükleer santral kurup kurmamayı tartışan Endonezya'da, Nahdlatul Uleması konuyu gündemine almış ve nükleerin caiz olmadığına karar vermişti. Endonezyalı din bilginleri, deprem kuşağında yer alan ülkelerinde nükleer santrallerde yaşanacak bir kazanın yarardan çok zarar getireceğini ve bunun da bölgedeki insan ırkının devamını tehlikeye atacağını söyleyerek nükleer santrale karşı çıkmışlardı. İşte Türkiye'den yanıtlar:
Doç. Dr. İsmaİl Karagöz Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi
"Kuran'da nükleer enerji kullanımı konusunda bir şey yok"
Allah her şeyi insan için yaratmıştır. Yenen içen her şeyin helal olması esastır. Kuran'da nükleer enerjinin kullanılıp kullanılmaması konusunda bir şey geçmez ama burada insanların menfaati açısından olaya bakılır. Yapmadan önce dinen caizdir, değildir demek mümkün değil. Yaptığımızda (ya da planlama aşamasında) gerçekten çevreye zarar veriyorsa, zararı faydasından çoksa; zararlı olan bir şeyin insanlara uygun olmaması prensibinden dolayı uygun değildir denebilir. Sigara da önceleri zararı bilinmediği için yasak değildi ama şimdi zararı konusunda bir konsensüs var. "Nükleer caiz değildir yapmayın" demek doğru olmaz, buna yetkililer karar verir. Ancak zararları çoğunluktaysa (içkide olduğu gibi) din buna onay vermez. Çernobil'de olanları biliyoruz.
Prof. Dr. Süleyman AteŞ Eski Diyanet İşleri Başkanı "Endonezya deprem bölgesi"
Prensip itibariyle, Kuran'da bir yasak olmadığı sürece kimse bir yasak getiremez. Kuran'ın genel bir prensibi var; bir şeyin zararı yararından daha fazlaysa o haram kabul edilir. Nükleerin tabii zararları var ama yararları yüzde 90. Müslüman olmayan ülkeler nükleer silah yapıyor, onlara mahkûm mu olacağız? O nedenle bu karara katılmıyorum ama zararları da var, onlar da en aza indirilebilir. Nükleer silah konusunu dışarıda bırakıp değerlendirme yaparsak, Endonezya deprem bölgesi. Deprem anında o fabrika yıkılırsa her tarafa radyasyon yayılacak. Oranın şartları gereği ulema bu kararı almış olabilir. Bizde de deprem riski var ama olmayan bölgeler de vardır. O teknoloji yarardan çok zarar getirirse uygun değildir.
Prof. İsmaİl Karacam İlahiyatçı -Yazar "Riski faydasından büyükse işe başlanmaz"
Genel anlamda, dinde bir kaide vardır. Zararlı olan bir şey, gerek şahsa gerek topluma olsun, yasaklanır; İslam'a aykırıdır. Zarar gerek Müslümanlar'a gerek Müslüman olmayanlara olsun kabul edilemez, reddedilir. Yapacağınız işin riski faydasından büyükse işe başlanmaz.
***
Kim Yapıyor? Kim Kapatıyor?
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na göre dünyada 439 reaktör (santral değil, çünkü bir santralde birçok reaktör olabiliyor) var. Bunların toplam kurulu gücü 371 GW ve 34 yeni reaktör daha yapılıyor. Bu 34 reaktörün altışar adedini Rusya, Hindistan ve Çin; üçünü Güney Kore; ikişer adedini Ukrayna, Tayvan ve Bulgaristan; birer adedini de Arjantin, Fransa, İran, Japonya, Pakistan, Finlandiya ve ABD inşa ediyor. Yalnız, biraz dikkatli bakınca Arjantin'de 1981 yılında inşaatına başlanan Attucha-2 reaktörünün 27 yıldır bu listede yer aldığı görülüyor. Birkaç tane daha böyle örnek bulmak, deneme amaçlı küçük reaktörlere listede rastlamak mümkün. Fransa, Japonya, Rusya ve Kore nükleerde ısrarcı olan lokomotif ülkeler olarak nitelenebilir. Kapatan ülkelerin başında Obrigheim ve Stade reaktörlerini kapatan ve 2020'ye kadar tüm santrallarini kapatacak olan Almanya geliyor. Avusturya inşaatı bitmiş tek reaktörü Zwentendorf'u hiç çalıştırmadan kapatmış. İtalya, Çernobil'den sonra ülkedeki dört reaktörü, İsveç ise iki reaktörünü kapattı. İspanya'da hükümet tüm santralleri kapatma kararı aldı ve 2006'da Zorita'nın fişi çekildi. Belçika, santrallerini 40 yaşına geldiğinde kapatacak. 2025'ten sonra Belçika'da nükleer santral kalmayacak. Norveç, Yeni Zelanda, Avustralya, İrlanda gibi gelişmiş ülkeler ise hiç nükleer santral kurmadı.
Planlanan Sinop Nükleer Teknoloji Merkezi
Türkiye'de İstanbul ve Ankara'da nükleer araştırma tesisleri bulunuyor. Sinop'ta ve Mersin'de ise nükleer güç santrallarının inşası söz konusu. Sinop'ta ayrıca, büyük çaplı bir araştırma reaktörü ile yakıt teknolojileri üzerine çalışacak tesislerin kurulması da planlanıyor.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)