Virüsten sonra-2 (Evden Çalışma)

Özgür Gürbüz-BirGün/ 25 Nisan 2020

Salgın boyunca hayatımıza giren bazı alışkanlıklar ve değişen iş yapma biçimi salgınla birlikte unutulup gitmeyecek. Hayat değişti ve bazı değişiklikler kalıcı hale gelecek. Olumsuz değişiklikleri önlemek, olumluları öne çıkarmak ise bizim elimizde.

Evden çalışma en belirgin değişikliklerden biri. Salgın nedeniyle evden çalışan sayısı arttı. Yüz yüze yapılan toplantıların yerini internet üzerinden yapılan toplantılar aldı. Teknoloji zaten buna izin veriyordu ama birçok kurumda evden çalışma, görüntülü toplantı tercih edilmiyordu. 2018 verilerine göre Türkiye’de evden çalışanların oranı (15-64 yaş aralığında) yüzde 2,2. Avrupa Birliği’nde bu oran yüzde 5,2, Hollanda da yüzde 14, Finlandiya’da ise yüzde 13,3.

Salgın, bu fikre direnen birçok kuruluşu yeniden düşünmeye sevk edecek. İşini evden yapanların oranı artacak. İstanbul’dan Ankara’ya iki saatlik toplantı için yola çıkanların sayısı azalacak. Ofisi eve getirmenin, doğru planlanır ve evden çalışanlar doğru tercihleri yaparsa, enerji tüketimi başta olmak üzere çevreye birçok faydası olabilir. İklim krizinin bir yere gitmediğini ve krizden çıkışın başta enerji olmak üzere tüketimi düşürecek her yönteme ihtiyaç duyduğunu bir kez daha anımsayalım. O yüzden üzerinde düşünmeye değer.

Toplu taşıma kullanıp işe gidenlerin yüzde 10’unun evde kaldığını düşünün. Tamamen evden çalışmaya geçilmeyen yerlerde de çalışanların bir bölümün haftada birkaç gün evden çalıştığını varsayalım. Hem binalarda hem ulaşımda ciddi enerji ve kaynak tasarrufu yapılacağı ortada. Onlarca ampulle aydınlatılmış oda ve binalarda yaptığınız işi evinizde bir ampulle yaptığımızı unutmayalım.

Kuzey ülkeleri başta olmak üzere birçok ülkede yayılan evden çalışma pratiği, yapısal değişiklikleri de beraberinde getiriyor. Ofis alanları küçülüyor, ortak masalar kullanılıyor. O gün işe gelenler dizüstü bilgisayarını boş bir masaya kurup çalışıyor. İşyerleri küçüldükçe ısıtma ve aydınlatma giderleri azalıyor.

Birçok konuda olduğu gibi bu konuda da sivil toplum kuruluşlarının kamu ve özel sektöre önderlik edeceğini düşünüyorum. Türkiye’de salgından önce evden çalışmayı düzenli bir uygulama haline getirmiş sivil toplum örgütleri zaten vardı. Burada önemli olan evden çalışmak kadar evde nasıl çalıştığınız. Haliyle ofiste azalan enerji tüketimi evde artacak. Enerjiyi verimli kullanmayı bilmek önemli. Bu konuda çalışanlara eğitimler verilebilir. Şirketlerin evden çalışmayla ettikleri tasarrufların bir bölümünü evde çalışanların enerji faturalarını desteklenmesi de istenebilir.

Detaylandırdığımızda toplum için fayda getirecek ayrıntılar da ortaya çıkıyor. İşine araçla giden bir kişi evden çalıştığı gün sayısı arttıkça araca ihtiyaç duymayacak. Toplu taşıma araçları daha az yıpranacak. Evde yenen yemekler sayesinde yemek ve çay aralarında tüketilen plastik sayısı azalacak. Yazın işyerinde pantolon ve gömlekle çalışmak zorunda kaldıkları için klimalarını zorlayanlar, evlerinde şort ve tişörtle klimasız bir hayatın tadını çıkaracak. Enerji tüketiminde klimaların büyük bir yük olduğunu hatırlatalım.

İşin sağlık boyutu da var. Salgın önlemleri azaltılsa da güvenli mesafe kuralı bir süre daha hayatımızda kalacak. Virüsün bulaşma riskinin yüksek olduğu toplu taşıma araçlarındaki yükün azaltılması için evden çalışma hayati öneme sahip. Kronik hasta ve 65 yaş üstündekilerin tek seçeneği bile olabilir. Koronavirüsün son salgın olacağını da bilmiyoruz.

Evden çalışma, insanı yalnızlaştırma gibi riskleri olsa da ticaretin merkezindeki kentlerden uzaklaşmayı sağlayarak bugün bir işkence aracına dönüşen büyük kentlerden küçük kasabalara kaçış için bir fırsat da yaratabilir. Bu da küçük yerleşim yerlerindeki insan ve doğa ilişkisi sayesinde olumsuz sosyal etkileri azaltabilir.