Özgür Gürbüz - Analiz / 13 Şubat 2006
Aralık ayında Montreal'de, Kyoto'nun ilk safhasının sonrasında hangi önlemlerin alınması gerektiğini saptamak için masaya oturacağını belirten ABD, geçtiğimiz ay Sidney'de yapılan toplantıda ise zorunlu tedbirler yerine teknolojik gelişmelerle gönüllü destekten yana tavır koydu.
Aralarında Japonya, Avustralya, Hindistan, Çin ve Güney Kore'nin de olduğu 6 ülke, "temiz enerji" projelerini desteklemek için bir fon oluşturmaya karar verdi. Dünyadaki toplam sera gazlarının yarısından sorumlu olan bu 6 ülke, Kyoto'nun aksine, temiz kömür, karbon gömme ve nükleer enerji gibi teknolojilere yatırım yapılmasını savunuyor. Fosil yakıtlara dayalı enerji sistemlerinin ekonomileri için hayati önem taşıdığını belirten ülkeler adına açıklama yapan Avustralya Dışişleri Bakanı Alexander Downer, Kyoto'ya taraf olmayan Avustralya ve ABD'nin sözkonusu fonun çalışması için ilk adımı atacaklarını söylemiş, diğer 4 ülkenin de bu adımı destekleyeceğini belirtmişti. Henüz ne kadar paranın bu fon için ayrılacağı açıklanmasa da, Avustralya'nın 75 milyon dolarlık bir kaynak ayırması bekleniyor. Halihazırda her yıl 3 milyar doları hidrojen enerjisi, karbon gömme teknolojileri ve yenilenebilir yakıt teknolojilerine harcayan ABD'nin payının ise daha fazla olması bekleniyor.
Uluslararası Enerji Ajansı'nın, bugünkü politikaların değişmemesi halinde, 2030 yılındaki karbondioksit emisyonu miktarının 2005'e göre yüzde 50 daha fazla olacağını söylediği bir zamanda, zorunlu tedbirlerden bahsetmeyen bu toplantının bir ilginç yanı ise, 80 büyük enerji ve madencilik firmasının da toplantıya büyük ilgi göstermesiydi. Bir diğer ilginç nokta da, Kyoto görüşmelerine aktif katılımcı olan birçok çevreci grubun bu toplantıyı tamamen "boşa konuşma" olarak nitelendirerek 2 gün boyunca protestolara katılması oldu. Greenpeace sözcüsü Catherine Fitzpatrick, "Konuşmak ucuz, eylemsizliğin fiyatı ise çok pahalı" derken, Avustralyalı Yeşiller ise Exxon Mobil ve Rio Tinto gibi büyük kömür ve petrol endüstrisinin bu paktın arkasında olduğunu öne sürdü. Monash Üniversitesi'nden iklim uzmanı Prof. Amanda Lynch'e göre de, ciddi önlem alma anlamında hiçbir anlaşma sağlanmadı.
İki günlük toplantının sonunda, yatırım yapılması beklenen alanlar arasında daha az hava kirliliğine yol açacak "temiz kömür" olarak adlandırılan teknolojiler, çıkan karbondioksitin tutularak yeniden yeraltına, boşalan kömür ve gaz yataklarına gömülmesini öngeren karbon gömme teknolojileri, yenilenebilir enerji, hidrojen ve nükleer öne çıkıyor. Kyoto Protokolü ise, 2012 yılına kadar gelişmiş ülkelerin sera gazı emisyonlarını 1990 yılının yüzde 5,2 aşağısına çekmesini hedefliyor. Hedeflere ulaşamayan ülkeler, 2013 yılında başlayacak ikinci yükümlülük döneminde hem eski hedeflerini yakalamak hem de yüzde 30'luk bir ek yükümlülüğünün de altına girmek zorundalar.
Türkiye'de rüzgâr esmiyor mu?
Özgür Gürbüz - Analiz / 11 Şubat 2006
Avrupa'da geçen yıl yeni bir rekora imza atarak altın çağını yaşamaya devam eden rüzgâr enerjisi bizde daha çok konuşuluyor. Geçtiğimiz mayıs ayında çıkan yeni ama Avrupa'daki örneklerine kıyasla birçok eksiği olan Yenilenebilir Enerji Yasası sonrası biraz umutlanan rüzgâr enerjisi yatırımcıları hâlâ projelerine kredi bulmakta zorlanıyor. Bunun arkasında iki ana neden var. Birincisi, devlet tarafından verilen 7 yıllık alım garantisinin Yeni Türk Lirası cinsinden olması, ikincisi de bu miktarın hâlâ netleşememesi. Rüzgâr çitliklerini finanse etmek isteyen yabancı bankalar olası bir "kur farkı" probleminden korkuyor. Kredilerin geri ödemesini verdikleri yabancı para cinsinden alacak olan bankalar, Yeni Türk Lirası'nda yaşanacak değer kaybının yatırımcıyı zor duruma sokacağını düşünüyor. İkinci problem ise, 7 yıl boyunca satın alınacak her kilovatsaat için ödenmesi düşünülen miktarın bir önceki yıla ait Türkiye ortalama elektrik toptan satış fiyatına göre belirlenecek olması. enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) geçtiğimiz günlerde bu fiyatın nasıl hesaplanacağına dair bir formül açıkladı. Ancak, formül üzerine homurdanmalar olacağa benziyor. Ortalama fiyatla ilgili ikinci problem de her yıl bu fiyatın hesaplamalar dolayısıyla değişecek olması. Bakanlar Kurulu'nun da yine her yıl yüzde 20 artırım yapma hakkı var. Tüm bunlar, kredi ödemelerini garanti altına almak isteyen bankalarda güven eksikliği yaratıyor.
Türkiye'nin 1997 yılından beri rüzgâr enerjisine 2 tribün dışında hiç yatırım yapmamış olmaması ve enerjide dışa bağımlılığın ayyuka çıktığı günümüzde rüzgârın enerjisinin hâlâ gündeme gelmemiş olması oldukça üzücü. rüzgâr enerjisi konusunda kamuoyunun yanlış bilgilendirildiği de bir gerçek. Öncelikle rüzgâr çiftliklerinin diğer konvansiyonel santraller gibi biner MW'lık tesisler olmadığını, genellikle 10-50 MW arasında değişen büyüklüklere sahip mikro santraller olduğunu bilmek gerek. Bu nedenle, ülkelerin değişik bölgelerine dağılan bu mikro santrallerin bulunduğu alanların hepsinde bir rüzgâr kesintisinin olmayacağını da kavramak lazım. rüzgâr enerjisine getirilen eleştirlerden rüzgâr türbinlerinin kapasite faktörleri yüzde 40 civarında. En iyi orana sahip olan doğalgaz santralleri ise bunun hemen hemen iki katı değere sahip. Kaba bir hesapla 100MW'lık doğalgaz için 200 MW rüzgâr kurarak aynı verimi elde edebiliyorsunuz. Kuruluş maliyetleri de birbirine yakın ama arada önemli bir fark var. Rüzgâr'ın ne yakıt parası ne de atık sorunu var. Sosyal maliyet yok, çevresel risk sıfır.
Rüzgâr, güvenilir enerji kaynağı
Konvansiyonel kaynaklara kıyasla küçük üniteler oldukları için arz güvenliği konusunda da büyük sorun yaratmıyorlar. Reuters, 20 Ocak 2006'da Güney Afrika'nın bin 800 MW büyüklüğündeki nükleer reaktörünün bir ünitesinin 3 aylığına kapandığı haberini verdi. Nedeni yanlış yerleştirilmiş bir cıvata! Afrika'nın tek nükleer santrali geçtiğimiz yılda yine yakınındaki bir yangın ve teknik nedenlerden dolayı bir süre kapalı kalmıştı. Güvenlik önlemleri yüzünden nükleer santrallerdeki en ufak bir aksaklık uzun süreli kontrollere neden oluyor. Üç ay boyunca Cape Town bölgesinde elektrik kesintileri kaçınılmaz. İki günlük doğalgaz krizini anımsarsak, neredeyse Keban Barajı gibi bir santralin 3 ay devreden çıkmasının faturasını iyi analiz etmek gerekir. rüzgâr enerjisinde ise arızalar mekanik olduğu için hemen giderilebiliyor ve 100 türbin aynı anda bozulsa bile bunun kurulu gücü 150-200MW'ı geçmiyor. Arz güvenliğinin bir de bu boyutu var.
Avrupa rüzgâr enerjisinde hedefine 5 yıl erken ulaştı
Fiyat dalgalanmalarından etkilenmeyen ve dışa bağımlı olmayan rüzgâr enerjisi Avrupa'daki toplam kurulu gücünü 40 bin megavatın üzerine çıkardı. Rüzgâr türbini üreticileri 6 milyar euro ciroya ulaştı.
Enerji arz güvenliği, petrol fiyatlarındaki artış ve küresel ısınma, 10 yıl içinde rüzgâr enerjisini giderek daha çok ön plana çıkarıyor.
Diğer enerji kaynaklarına göre çok hızlı kurulabilen rüzgâr enerjisi, 2005 yılında altın yıllarından birini yaşadı. Avrupa Birliği üyesi 25 ülkede 6 bin 183 megavatlık(MW) kurulu kapasite toplam 40 bin MW'ın seviyesine ulaştı. AB pazarında yaşanan yüzde 18'lik artış, yıllık cirosu 6 milyar euro'yu bulan rüzgâr türbini üreticilerinin yüzünü de güldürüyor.
Avrupa Birliği'nin 2010 hedefi olan 40 bin MW'a 5 yıl öncesinden ulaştığını belirten Avrupa rüzgâr Enerjisi Birliği(EWEA) Başkanı Prof. Arthouros Zervos, büyümeyi rüzgâr enerjisi teknolojisinin hızlı, temiz ve büyük miktarda enerji sağlayabilme avantajlarına sahip olmasının bir göstergesi olarak yorumluyor.
AB enerji ihtiyacının yüzde 2.8'i rüzgârdan
1995-2005 yılları arasında AB ülkelerinde kurulu rüzgâr gücü yılda ortalama yüzde 32 büyüme kaydetti. 2004 yılında 5 bin 838 MW'lık bir güç bu şebekeye eklenirken, 2005 yılında bu rakam yüzde 6 artarak 6 bin 183 MW'ı düzeyini yakaladı. Önceki yıllarda İspanya ve Almanya merkezli büyüyen pazar, bu yıl İngiltere, İtalya, Portekiz ve Fransa gibi diğer ülkelerin de büyük güçler ilave etmesiyle daha geniş bir eksene yayıldı. Zervos, sektördeki büyümenin Avrupa'daki belli pazarlara bağımlılığının giderek daha da azaldığına dikkat çekerek, "Bu trendin ABD ve Hindistan'ın da olduğu dünya pazarına bakıldığında daha güçlü olduğu görülüyor" yorumunu yapıyor. 2005 yılı sonunda Avrupa'da iki ülke (Almanya ve İspanya) 10 bin, 5 ülke de(Danimarka, İtalya, İngiltere, Hollanda ve Portekiz) bin MW'ın üzerinde kurulu güce sahip hale geldi. Yılda 83 Teravat-saat'lik elektrik üretebilen rüzgâr enerjisi, 2004 yılı tüketim rakamlarına göre Avrupa Birliği'nin ihtiyacının yüzde 2,8'ini karşılayabiliyor.
Türkiye yeterince yararlanamıyor
Türkiye'de ise deyim yerindeyse, rüzgâr enerjisi hâlâ yerinde sayıyor. İngiltere'den sonra Avrupa'da en önemli potansiyel kaynaklara sahip olan Türkiye'nin 1997 yılından beri şebekeye eklediği güç 1,2MW iken, Faroe Adaları'nın sadece geçen yıl eklediği kapasite bunun 3 katı. Yenilenebilir enerji kaynaklarıyla ilgili yasanın yürürlüğe girmesinin ardından 14 bin MW'a varan rüzgâr santrali lisanslarından ne kadarının hayata geçirilebileceği ise belirsizliğini koruyor. Türkiye'deki sayılı rüzgâr çiftliklerinden birine sahip olan Demirer Holding Yönetim Kurulu üyesi Önder Demirer, Türkiye'deki kanunun yeterli bir olmadığını ifade ediyor. Eksikliklere rağmen 70MW'lık yeni rüzgâr çiftliklerinin bu yıl devreye gireceğini belirten Demirer, "Lisans almış birçok santral projesi hayata geçirilemeyecek. Kanun, çok net olmadığı için kredi bulmak çok zorlaşıyor. Biz, 10 yıldır bu sektörde olmanın ve kendi üretimimizi yapmanın avantajına sahip olduğumuz için biraz daha şanslıyız" diyor. Diğer yatırımcıların kredi bulmakta çok zorlandığına da değinen Önder Demirer, bankaların rüzgâr sektörünü bilmemesinin ve yatırımcıların yeni olmasının da süreci zorlaştırdığını söylüyor. İzmir'de 450 kişinin çalıştığı Türkiye'deki ilk kanat fabrikasının yanı sıra Çeşme ve Bozcaada'da rüzgâr santralleri kurmuş olan Demirer Holding, 2006 yılında da Çeşme'de 40MW, Çanakkale'de de 30 ve 15MW'lık üç ayrı rüzgâr santralini faaliyete geçirmeyi planlıyor. Demirer, önümüzdeki yıllarda kurulacak yeni santrallerin, Türkiye'de de İspanya ve Portekiz'de yaşanan benzer bir büyümenin yolunu açacağına inanıyor. Doğalgaz krizi sırasında rüzgâr enerjisin öne çıkması gerekirdi diyen Demirer, "rüzgâr enerjisi bilinmediği için inanılmıyor da. Türkiye'de insanlar görmeden inanmıyorlar" diyor
Almanya'da 50 bin kişi çalışıyor
Avrupa'nın yanı sıra başta Çin, Hindistan ve ABD'de hızla büyüyen rüzgâr enerjisi sadece çevrecilerin değil yatırımcıların da ilgisini çekiyor. Sadece Almanya'da 50 binin üzerinde insanın çalıştığı sektörün aktörleri de değişiyor. türbin üreticilerinin cirosu 6-8 milyar euro'yu buluyor. General Elektric geçen yıl Almanya'da aldığı 7 küçük rüzgâr çiftliği ve Kaliforniya'daki 50 MW'lık yatırımıyla büyük enerji devlerinin de rüzgâra olan ilgisinin ufak bir örneği. Hızla büyüyen sektörü, Almanya'nın eski Çevre Bakanı Juergen Trittin çok iyi anlatıyor: "10 yıl önce bazı insanlar bana rüzgâr enerjisinin elektrik üretiminde hiçbir zaman hatırı sayılır bir paya sahip olamayacağını söylüyordu. Şimdi aynı insanlar bana çok fazla rüzgârımız olduğunu ve ihraç etmemiz gerektiğini söylüyor."
Yunan hükümetinden rüzgâr enerjisine güçlü destek
AB'ye üye ülkeler, 2010 yılında enerji gereksinimlerinin yüzde 12'sini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlama hedefine ulaşmaya çalışıyor. Yunanistan bu hedefe ulaşmak için hazırladığı yenilenebilir enerji yasası birçok ülkeye oranla önemli avantajlar sunuyor. Yasanın yürürlüğe girmesinin ardından ülkede rüzgâr santralleri kurmak isteyenler 15 bin MW'a varan lisans başvurusunda bulundu. Yunanistan'ın 10 bin MW'larda olan toplam kurulu gücünden fazla olan bu başvuruların, Yunanistan hükümetinin planlamalarına uygun kademeli olarak devreye girmesi bekleniyor.
2004 yılında eklediği 100 MW'lık rüzgâr çiftlikleriyle kapasitesini 573'e çıkaran Yunanistan'da AB hedefini yakalamak için rüzgâr enerjisinin adı ön plana çıkıyor. Uzmanlar, hükümetin bu konuda net davranması ve kamuoyu desteğinin rüzgâr enerjisinin önünün açtığını düşünüyor. Yunanistan'daki gelişmeler, rüzgâr endüstrisinin ilgisini çekiyor. 27 Şubat-2 Mart tarihleri arasında yapılacak olan Avrupa rüzgâr Enerji Konferansı ve Sergisi'nin Atina'da yapılacak olması da bunun bir işareti olsa gerek.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)