“Deniz Gezmiş Köprüsü” yeniden yapılacak

1969 yılında kendini devrimci ve demokrat olarak tanımlayan bir grup genç tarafından yapılan ve 1999 yılında bombalanarak yıkılan köprüyü yendien yapmak için aydın ve yazarlar kampanya başlattı.

Özgür Gürbüz / 12 Eylül 2009

Herşey şair Şemsi Belli’nin yazdığı “Anayasso” şiiriyle başladı. Şiirinde, Şavata’dan Hakkari’ye yol geçmiyor, geçit vermiyor Zap Suyu” diyen şairin çağrısına kulak veren 68 kuşağının temsilcileri, dönemin Mimarlar Odası yöneticilerinden aldıkları teknik destekle Hakkari’deki Zap Suıyu üzerine köprü inşa etmek için yola çıktılar. Aralarında Masis Kürkçigil, Ragıp Zarakoğlu gibi tanınmış sol aydınların da bulunduğu 20’li yaşlardaki üniversiteli gençler 1969 yılında köprüyü 22 gün gibi kısa bir sürede tamamlayarak, hem batı ve doğu arasındaki gelir adaletsizliğine, hem de o sıralarda tartışılan İstanbul’daki Boğaz Köprüsü tartışmalarına, “İstanbul’a değil, Hakkari’ye köprü yapın” diyerek yanıt vermişti.

Batı zenginleşiyor, doğu fakirleşiyor
Halk arasında adı zaman zaman “Devrimci Gençlik Köprüsü” ve “Deniz Gezmiş Köprüsü” olarak da anılan bu betonarme köprü 1999 yılında bombalandı. Tabelası kurşunlandı. Aralarında Bulutsuzluk Özlemi, Diyar, Edip Akbayram, İlkay Akkaya, Leman Sam, Moğollar, Onur Akın, Sabahat Akkiraz, Servet Kocakaya, Vedat Sakman, Agire Jiyan ve Yasemin Göksu’nun da bulunduğu sanatçılar, şimdi bir dayanışma konseriyle gerekli olan 20-25 milyar parayı toplayıp köprüyü yeniden yapmaya karar verdi. Önümüzdeki günlerde İstanbul’da yapılacak konsere destek çağrısında bulunan yazar Cezmi Ersöz, “Bu bizim için bir onur meselesi. Aklımızda 10 yıldır vardı şimdi açılıma denk geldi. Daha önce operasyonlar yüzünden yapılamadı. 40 yıl önce oraya gidenler, Türkiye eşitsiz gelişiyor, batı zenginleşirken doğu fakirleşiyor. Bunun sonu hayırlı değil demişlerdi” açıklamasını yapıyor. İlk köprünün yapımında bizzat çalışan Ragıp Zarakolu ise “O dönem biz bir açılım yaptık. Mütevazi ama önemli bir projeydi. Farklı yörelerde topluma açılma yönünde bir projeydi” diyor.

"Müteahhitlere gerek yok, biz yaparız"
Konserden ücret almayacak olan sanatçılar, Hakkari Belediyesi ve Valiliği’nin de projeye destek verdiğini aslında paranın konsersiz de toplanabilmesinin mümkün olmasına rağmen bunun dayanışma içinde yapılmasını istediklerini belirtti. Projenin, 1969 yılında olduğu gibi, İstanbul’a yapılması düşünülen 3. köprü tartışmalarına denk gelmesi de ayrı bir önem taşıyor. Konsere katılacak sanatçılardan Yasemin Göksü, “Üçüncü köprü İstanbul’dan çok şey alıp götürecek” diyerek gençlerden 40 yıl önce olduğu gibi projeye destek vermelerini istedi. Devrimci Gençlik Köprüsü adlı belgeselin yapımcısı Bahriye Kabadayı ise bu desteğin müjdecisi gibiydi. Her gösterim sonunda belgeseli izleyenlerin köprüyü yeniden yapalım diye harekete geçtiğini anlatan Kabadayı’ya basın toplantısına katılan İstanbul Öğrenci Kollektifi’ne üye gençler, “ Müteahhitlere gerek yok biz yaparız” yanıtını verdi.

Şair Belli’nin “Şavata’dan Angara’ya ses getmiir” diye bitirdiği şiiri İstanbul’a ve orada verilecek konserle Hakkari’ye yeniden uzanacağa benziyor.

***
İşte Şemsi Belli'nin o çok sevdiğim ve çoçukluğumdan bu yana dilimden düşürmediğim Anayasso şiiri:

Gul, gurban olduğum Hökümet Baba!
Baa bir alfabe veremez miydin?
Gara dağlar gar altında galanda
Ben gülmezem Dil bilmezem Şavata'dan Hakkari'ye yol bilmezem
Gurban olam, çaresi ne, hoooyyy Babooov?

Bebek yaniir, bebek hasda, bebek ataş içinde
Ben fakiro Ben hakiro
Dohdor, ilaç, çarşı, bazar, tam-takiro
Gurban olam, bu ne işdir, hoooyy Babooov?

Çonciğ ağliir, çonciğ öliir, geçüt vermiy Zap Suyi
Parasizo Çaresizo
Ben halsizo, ben dilsizo, şeher uzah, yolsizo
Bu ne haldır, bu ne işdir, hoooyy Babooov?

Gara dağda gar altında ufağ ufağ mezerler
Yeddi ceset hetim hetim Zap Suyinde yüzerler
Hökumata arzeylesem azarlar
Ben ketumo Ben hetimo
Ben ne biçim votandaşim, hoooyyyy Baboooovvv?

Şavata'dan Angara'ya ses getmiir
Biz getmeğe guvvatımız heç yetmiir
Malımız yoh Yolumuz yoh Angara'ya ses verecek dilimiz yoh
Ganadımız, golumuz yoh
Bu ne biçim memlekettir, hoooyyy Babooovvv?

Yerin, yurdun, adresesin bilmirem.
Angara'da: Anayasso!
Ellerinden öpiy Hasso
Yap bize de iltimaso.
Bu işin mümkini yoh mi hoooyyy Babooovvv?

İki yılda 2 can alan seller, iki günde 31 can aldı.

Özgür Gürbüz /10 Eylül 2009

Tekirdağ ve İstanbul’u vuran sel felaketi, 2007 ve 2008 yıllarında tüm Türkiye’de meydana gelen 60’a yakın sel felaketinden daha fazla can aldı. Kızılay’ın istatistiklerine göre 2007 yılında tüm yurt çapında 45’in üzerinde sel felaketi gerçekleşti. Cizre’nin Silopi ilçesinde meydana gelen felakette iki kişi de hayatını kaybetti. 2008 yılında ise tüm Türkiye’de 11 sel felaketi Kızılay’ın kayıtlarına geçti. Can kaybına neden olmayan seller sadece maddi hasara yol açtı.

İstanbul ve Tekirdağ’da son iki günde yaşanan sel felaketi ise iki yılda yaşanan can kaybının çok üstüne çıktı. Şu ana kadar gelen bilgilere göre 30 kişi selde hayatını kaybetti. 2007 yılında meydana gelen sel felaketlerinden biri de yine Silivri ve Tekirdağ’ın merkezini etkilemişti. Felaket yine sonbahar aylarında, 16 Kasım tarihinde meydana gelmişti ancak can kaybına neden olmamıştı.

Silivri TEMA temsilcisi Seher Dertop, 2001’de yaşanan sel felaketinden ders çıkarılmadığından yakınıyor ve mali müşavirlik yaptığı dükkanının yine 1,5 metre sular altında kaldığını söylüyor. Herkesin tapulu evlerde ancak dere yatağında yaşadıklarını belirten Dertop, “Herşey mikroplu, bir tek belediye başkan yardımcısı dolaşıyor. Bir yağmurluk bile verilmedi” diyerek yöneticiler bunun hesabını vermeli diyor.

Yeşilbarış’ın sancak gemisi İstanbul’a demirledi

Adını Kuzey Amerika yerlilerinin efsanesinden alan “Gökkuşağı Savaşçısı” (Rainbow Warrior) İstanbul’a demir attı. Uluslararası çevre kuruluşu Yeşilbarış’ın (Greenpeace) sancak gemisi olan Gökkuşağı savaşçısı, Akdeniz’in korunması için yasadışı balıkçılığın engellenmesi ve deniz rezervlerinin kurulması için Akdeniz’e kıyısı olan hükümetlere çağrıda bulunuyor.

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 8 Eylül 2009

Akdeniz turu kapsamında İtalya ve Yunanistan’dan sonra Türkiye’yi ziyaret eden geminin ilk durağı İstanbul oldu. Gökkuşağı Savaşçısı daha sonra İzmir, Sığacık, Datça, Marmaris ve Lübnan’ı ziyaret edecek. Kampanyanın basına tanıtıldığı toplantıda söz alan Greenpeace Akdeniz Ofisi, Denizler Kampanyası Sorumlusu Banu Dökmecibaşı, dünya denizlerinin yüzde 1’ine denk düşen Akdeniz’in, denizlerdeki biyoçeşitliliğin yüzde 8-9’una sahip olduğunu bu nedenle mutlaka korunması gerektiğini söyledi. Dökmecibaşı, “Akdeniz’de kirlilik son 50 yılda inanılmaz boyutlara ulaştı. Yasadışı yapılan endüstriyel balıkçılık ise balık stoklarını bitiriyor. Yapılması gereken insanlara kapalı, tamamen korunmuş büyük ölçekli deniz rezervleri oluşturmak” dedi. Türkiye’de böyle bir yasal statü bulunmadığına değinen Dökmecibaşı, taleplerini, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın insiyatifi balıkçılık endüstrisinin elinden alıp yasal düzenlemeleri gerçekleştirmesi şeklinde özetliyor.

Türkiye’de Özel Çevre Koruma Kurulu (ÖÇKK) 14 ayrı bölgeden sorumlu. Bunların birçoğu Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde deniz leri de içine alan bölgeler. Dökmecibaşı, bir bölgeyi korumak için orayı ÖÇKK ilan etmenin yetmediği görüşünde. “Gökova Körfezi, ÖÇKK kapsamında ama içinde bir termik santral var. Göçek de öyle ama hem tekne trafiği hem de yapılaşma tehdidi altında” diyen Denizler Kampanyası Sorumlusu’na göre çözüm tüm ÖÇKK alanlarını deniz rezervi ilan etmekten geçiyor. Türkiye gibi bir deniz ülkesinin balıkçılıkla ilgili ayrı bir yapılanmasının olmamasının, Tarım Bakanlığı kapsamında değerlendirilmesi de toplantıda eleştirildi. Gemi, sadece bugün (8 eylül) 11-18 arası halkın ziyaretine açık olacak.

Neden Sığacık?
Greenpeace’in kampanya kapsamına aldığı İzmir’in Seferihisar İlçesi sınırlarındaki Sığacık Körfezi, Posedonya deniz çayırları açısından Türkiye’nin en zengin bölgelerinden biri. Bu çayırlar, balık ve diğer deniz canlılarının yumurtlama alanları ve bölgede kurulmak istenen Orkinos çiftlikleri yüzünden tehlike altında. Seferihisar Belediyesi ve Greenpeace bu bölgede kurulmak istenen balık çiftliklerine karşı beraber hareket etme kararı aldılar.

Gemide 13 ayrı ülkeden 17 kişi var
Gökkuşağı Savaşçısı’nda çalışan gönüllü ve maaşlı personelin sayısı 17. Ortak dil İngilizce çünkü gemi personelinin neredeyse her biri ayrı bir ülkeden geliyor. İçlerinde Türkiye’den iki kişinin bulunduğu tayfa, Yeni Zelanda, İngiltere, İspanya, İtalya, Kolombiya, Gana, Ukrayna, Yunanistan, Lübnan ve Avustralya gibi dünyanın dört bir yanından gelen doğa korumacılardan oluşuyor.

Türkiye, Kopenhag sınavına hazırlanıyor

Kyoto Protokolü’ne 26 Ağustos 2009’da resmen taraf olan Türkiye, 90 gün sonra Kopenhag’ta başlayacak milat niteliğindeki müzakerelere hazırlanıyor. Pazarlık masasına birkaç alternatif senaryoyla çıkacak Türkiye’nin iklim stratejisini geçtiğimiz yılki müzakerelerde Türkiye heyetine başkanlık yapan Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı Prof. Dr. Hasan Zuhuri Sarıkaya ile konuştuk. Sarıkaya, Hasankeyf ve İstanbul için düşünülen 3. köprüyle ilgili düşüncelerini de dile getirdi.

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 7 Eylül 2009

-Kopenhag’a 90 gün kaldı. Herkes gün sayıyor. Dünya için bir umut ışığı var mı?

En azından, 2012 sonrasındaki anlaşmanın ana hatları üzerinde uzlaşı sağlanacağı görüşü hakim. Bütün detayları, finansal kaynaklarıyla olmasa da bazı temel ilkelerde bile anlaşılması büyük bir başarı kabul edilecek. Bazı ülkelerin deklare ettiği rakamlar var ancak münferit deklarasyonlar olayı çözmüyor. Hala, G-77 ve özelde Çin’in ne yapacağı belli değil.

- Çin kendi içinde çaba harcıyor gibi görünüyor. Büyük yenilenebilir enerji yatırımları var.

Çin, Kyoto’ya başından beri taraf. Taraf olmalarının getirdiği bir yükümlülükleri de yok; o bakımdan çok rahat taraf oldular. Elde etmiş oldukları pozisyonu muhafaza etme şeklinde bir direnç gösterirlerse orada sıkıntı olur. Sadece Çin değil, G. Kore, Meksika, G. Afrika. Bunların hepsi ekonomisi gelişen ülkeler. Bir de zengin ülkeler var. OPEC ülkeleri mesela. Onlar da EK-1, EK-2* dışı. Hiçbir sorumluluk almaları gerekmiyor ama fosil yakıt ihraç edip buradan gelir elde eden ülkeler.

-Kişi başına bakıldığında ABD’den daha fazla emisyon salan ülkeler var..

Evet, Nijer gibi fert başına milli geliri 150 dolar olan ülkeyle, milli geliri 35 bin dolar olan bir ülke aynı paket içerisinde olabilir mi? Böyle olunca haksızlık oluyor. Bunları beraber müteala etmenin güçlüğü var. O nedenle yeni listelerin oluşturulması gerekiyor. Japonya bile 2020 yılı itibariyle 2005 seviyesine göre yüzde 15 azaltım öngörüyor. Bunlar havada uçuşan rakamlar. Beklentilerin altında. Zannediyorum ülkeler birbirlerini test ediyor. Biz de, 2020 yılı için artırımdan yüzde 11 oranında azaltmayı önerdik. Birinci bildirim raporunda zaten deklare etmiştik. Bundan başlayacağız ama bu ne kadar kabul görür bilinmez. Fakat bir şey söylemiş olmak lazım. Her şeye hayır diyerek pozisyon belirlenmiyor.

-Kabul göreceğine inanıyor musunuz?

Türkiye’den fazlası istenebilir. Onun için DPT’nin yürütmekte olduğu bir proje var. Değişik senaryolara göre neleri taahhüt edebiliriz diye. Onu mutlaka yapmak lazım. Tek bir rakamla oraya gitmek doğru olmaz. Henüz o çalışmanın sonuçları çıkmadı. Yüzde 11 zaten deklare edilmiş bir rakam. Türkiye gelişmekte olan bir ülke ve biz şimdiye kadar çok seragazı atmosfere salmadık. En azından kişi başına bakıldığında öyle. Ekonomik ve sosyal gelişme ihtiyacı dikkate alınarak, bunu olumsuz etkilemeyecek şekilde müzakereyi yürütmeye çalışacağız.

- Bu hedef kabul edilirse maliyet belli mi? Hep Kyoto’ya taraf olduğumuzda maliyet ne olacak diye soruluyor.

Maliyet sizin taahhüt ettiğiniz rakama bağlı. Bazı taahhüt seviyelerinde faydası bile olabilir. Enerjinizi verimli kullandığınızda bunun maliyeti var mı? Aslında belli bir rakama kadar faydası var. Diyelim bir lira harcayıp üç lira enerji tasarrufu temin ediyorsunuz. Hem iki lira kazancınız oluyor hem de seragazı emisyonunu azaltıyorsunuz. Belki üretim şekli, üretim sektörleri değişecek hedefler belirlenirse burada maliyetler ortaya çıkabilir. Ama o maliyet sizi rekabetçi hale de getirebilir. Bu hedefin Türkiye’ye çok maliyeti olmayacak. Toplu ulaşım gibi yürüyen projelerle zaten bu hedefe erişilebilir. Türkiye hidro ve rüzgar santrallerini geliştirmek zorunda. Enerji güvenliği açısından da yapmak zorunda.

-Türkiye sektörler arasında tercih yapmak zorunda galiba, çimento gibi...

Çimento Türkiye’nin hem şansı hem şansı hem şansızlığı. Avrupa’dan kaçınca en yakın yerde konuşlandı. Bu sürdürülebilir bir şey de değil. Sadece çimento diye bakmayalım ama hep enerji yoğun sektörleri konuşlandırarak, onu geliştirerek devam etmek çok zor. Ülkeler enerji yoğun ve az enerji kullanan sektörler arasında seçim yapacak. Az enerji kullandığınız bilgi ve iletişim gibi sektörler var. Hindistan o konuda inanılmaz adımlar attı.

- Türkiye’nin ulaşım kaynaklı karbon emisyonu sorunu da var. Yüzde 90 oranlarında yük ve yolcu karayoluyla taşınıyor, öte yandan da üçüncü köprü konuşuluyor. Bakanlık 3. Köprüye nasıl bakıyor?

Projesi yapılır, güzergahı belli olur bakanlığımıza ÇED (Çevre Etki Değerlendirme) açısından gelir. Henüz böyle bir şey yok. Bir de Orman’dan tahsis için gelir, o da ÇED’e bağlı. Yol için tahsis yapabiliyoruz. Orada bir sıkıntı yok. Tahsisi yaptıktan sonra tahsisi alan kurum ÇED’i hazırlıyor ve ÇED olumlu olduktan sonra izin alınıyor. Ormandan yol geçmesi gerekiyorsa bunu yapmak bir zorunluluk ama etkiyi minimize etmek gerek. Tabii, toplu ulaşımı teşvik etmek lazım. Marmaray o yönde atılmış önemli bir adım. Olaya sadece CO2 emisyonu açısından bakacak olursak, toplu taşıma öyle bir seviyeye gelmiş olmalı ki, iki köprü ihtiyacı karşılasın ve üçüncüye gerek olmasın. İstanbul sadece İstanbul’a hizmet etmiyor. İran’a kadar bir tır taşımacılığı var. Lojistiğin ne olduğunu bilmezdik şimdi İstanbul’da onlarca lojistik firması var. Gönül arzu eder ki, toplu taşıma yaygınlaşsın bütün imkanlar kullanıldıktan sonra köprü yapılsın.

-Teşekkür ederim.

****
“Ne Hasankeyf kalır, ne enerji santrali yapılır”

- Hasankeyf, Munzur, Karadeniz ve Allianoi gibi itiraz edilen birçok hidro santrali var. Siz de potansiyeli kullanmak zorundayız diyorsunuz. Nasıl bir çözüm bulunacak?

Herkesin bir kusuru var. ÇED’i veriyorum, müteahhitler dört dörtlük çalışırken sivil toplum olayı büyütüyor desem bu tam doğru olmaz. Bazen molozu usulüne uygun dökmeyen müteahhitler olabiliyor. Bazen de sivil toplum da ilgi oluyor ama bilgi olmuyor. Bilgisiz bir ilginin verdiği yanlış teşebbüsler oluyor. Kaynakları kullanalım ama diğer zenginlikleri de heder etmememiz lazım. - Hasankeyf, Ilısu Barajı bittiğinde sular altında kalacak. Devletin bu konuda bir ısrarı var ve uzlaşma bulunamıyor ama. Oradaki insanlara yeniden yerleşim için çok güzel imkanlar hazırlandı. Detaylı bir ÇED yapıldı. Tarihi ve kültürel varlıklar açısından Kültür ve Turizm Bakanlığı çalışmalar yaptı. Şu an ne yapılıyor? Tamamen kaderine bırakılmış. Tarihi yerlerin üzerine gecekondu yapılmış. Kendi haline bırakın, yok olsun gitsin; kimse bir şey demez. Ben bunu koruyacağım deyince itiraz ediliyor. Hiçbir şey yapılmasın demek sorunu çözmüyor. Devlet bunun hesabını yapmış. Böyle devam ederse ne Hasankeyf kalır ne de enerji santrali yapılır. Gidiş ona gidiyor. O zaman hem enerjimizi kullanalım hem de kültürel varlıklarımızı koruyalım.

****
Kimdir?
1945 tarihinde Çankırı'da doğan Prof.Dr. Hasan Zuhuri Sarıkaya, 1969 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi'nden yüksek mühendis olarak mezun oldu ve asistanlığa başladı. 1974'te yine İTÜ’de, Çevre Mühendisliği Bölümü'nde doktorasını tamamladı. 1974-1975 yılları arasında Delft Teknik Üniversitesi'nde (Hollanda) misafir araştırmacı olarak çalıştı. 1981-1990 yılları arasında Suudi Arabistan, Kral Abdülaziz Üniversitesi’nde öğretim üyesi ve Su Kaynakları ve Çevre Mühendisliği Grubu Başkanı olarak görev aldı. 1990 yılında profesör olarak döndüğü İstanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü'nde, 1991-1994 yılları arasında bölüm başkanlığı ve 2000-2002 yılları arasında anabilim dalı başkanlığı yaptı. Ayrıca, 1994-2002 yılları arasında, İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresinde Yönetim Kurulu Üyeliği’nde bulundu. 2002 yılından beri, Çevre ve Orman Bakanlığı Müsteşarı olarak görev yapıyor.

Çocuk istiyorsan cebinde telefon taşıma

Avustralya’da cep telefonları üzerine yapılan yeni bir araştırma, pantolon cebinde taşınan cep telefonlarının spermlerin canlılık ve hareket kabiliyetinde ciddi olumsuz etki yarattığını ortaya koydu.

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 5 Eylül 2009*

Avustralya’daki Newcastle Üniversitesi’nde doğurganlık üzerine yaptığı tanışmalarla tanınmış Prof. John Aitken tarafından yapılan son araştırmalar, çocuk sahibi olmak isteyen babalara cep telefonu konusunda ciddi uyarılar içeriyor. Cep telefonlarından kaynaklanan elektromanyetik dalga frekanslarının spermler üzerindeki etkilerini inceleyen araştırmalarda, cep telefonu radyasyonuna (1.8 GHz) 16 saat boyunca maruz bırakılan spermlerin, doğurganlıkta iki önemli etken olan sperm canlılığı ve hareket kabiliyetinde kayıplara uğradığını gösterdi. Araştırmayı yürüten Aitken, çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerin açık konumdaki cep telefonlarını vücudun belden aşağı kısımlarında taşımamalarını öneriyor.

Yüksek değerde DNA hasarı görülüyor
Aitken tarafından yapılan deneylerde, cep telefonlarının kilogram doku başına emilen elektromanyetik enerji miktarını gösteren SAR değerlerinin de doğurganlık üzerindeki etkileri saptandı. Sperm canlılığı ve hareket kabiliyetindeki değişiklik SAR değerinin 1 w/kg. olduğu deneylerde belirgin hale geldi. 2,8 w/kg SAR değerinde ise daha da ürkütücü olan DNA hasarı tespit edildi. SAR değeri yükseldikçe olumsuz etkilerin arttığı da gözlemlendi.

Cep telefonlarının zararlı veya zararsız olduğunu gösteren birçok çalışma olduğuna dikkat çeken Hacettepe Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Çağatay Güler, cep telefonların kullanım süresinin henüz bazı çalışmaların sonucunu almaya yeterli olmadığını söylüyor. Güler, “Zararlı olduğunu kanıtlayamadığımızda zararsız olduğuna dair çalışmalar yaparız. Telefonların zararsız olduğunu gösterecek çalışma gösteremediğimiz için, bilimin ihtiyatlılık ilkesi gereği bu etkileri yaptığını varsayıyoruz” diyor. Güler’in masum istekler olarak adlandırdığı öneriler arasında cep telefonlarının çocuklara özendirilmemesi, yatarken yanı başınızda cep telefonu bulundurulmaması ve okul gibi nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu yerlerde baz istasyonu yapılmaması yer alıyor.

***
Ne kadar çok özellik o kadar büyük risk
Yaptığımız araştırmalar, Türkiye’de satılan 3G uyumlu birçok cep telefonun SAR değerlerinin 1 w/kg’dan yüksek olduğunu buna karşın, AB’nin sınır değeri olan 2 w/kg’ın üstüne de çıkmadığını gösteriyor. Kanada ise sınır değeri 1,6 w/kg olarak kabul ediyor. 3G ve bilgisayar özelliği olmayan telefonlarda bu değerler çok daha düşük.

Türkiye’de cep telefonu satışı yapılan sitelerin hemen hemen hiçbirinde SAR değerleri belirtilmiyor. Üretici firmaların internet sayfalarında da bu bilgiye rastlamak oldukça zor. Araştırma şirketi Gartner’a göre pazarın lideri olan Nokia, sizi uluslararası sitesine yönlendirerek bu bilgiye ulaştırıyor. Takipçisi Samsung’un internet sayfasında ise cep telefonlarının özellikleri arasında SAR değeri ve yönlendirme yer almıyor. Pazarın üçüncüsü Sony Ericsson ise sitesinden yönlendirme yapıyor ama onun sizi ulaştırdığı metin de İngilizce. Aşağıdaki listede yer almayan birçok marka ve modelin SAR değeri uluslararası internet sayfalarında da ne yazık ki belirtilmemiş.

Modeller ve SAR değerleri (Kulakta - w/kg)

Nokia E71 (1,53)
Nokia 5800 (1,00)
Nokia E 63 (1,03 – 1,10)
Sony W 890i (1,38)
Sony T700 (1,55)
Sony C 510 (1,18)
Sony C 902 (1,34)
Sony G 705 (1,05)
Blackberry Pearl (1,26)
Blackberry Bold (1,51)
LG KS20 (1,24)
Apple iphone (0,974)

*Tam metin

Köln’deki çocuklara kitaplarla “Merhaba” denecek

Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk /31 Ağustos 2009

Köln Kültür Vakfı tarafından 14.’sü düzenlenen “Uluslararası Çocuk ve Gençlik Kitapları Günleri” 6 Eylül tarihinde başlıyor. Her yıl farklı bir ülkenin onur konuğu olduğu kitap şenliğinde bu yılın onur konuğu Türkiye oldu. Etkinliğin amacı, Köln’de yaşayan edebiyat meraklılarına, diğer ülkelerden örnekler sunmak ve çocuk ve genç kitaplarını tanıtmak. Etkinliğin başlığı da, “Merhaba – Türk Çocuk ve Gençlik Kitapları Haftası” olarak belirlendi.

Aralarında Behiç Ak, Yalvaç Ural, Mavisel Yener, Aytül Akal ve Fatih Erdoğan’ın da bulunduğu 12 çocuk kitabı yazarı, etkinlik boyunca Köln’deki çocuklara kitaplarını okuyacak. Kitaplar ayrıca Almanca olarak da çocuklara okunacak. Etkinlikler boyunca film gösterileri, panel ve sergilerde gerçekleştirilecek. Boyalıkuş İllüstratörler Grubu da kitap günleri süresince bir sergi açacak. Boyalıkuş İlüstratör Grubu’ndan Hatice Akbıçak Günel, “Çalışmalarımızla Türkiye’de olduğu kadar yurtdışında yaşayan çocuklara da ulaşarak, onların hayal dünyalarına seslenme fırsatını bulacağız. Köln’de düzenlenen “Türk Çocukları Kitap Günleri”, kuşkusuz bizler açısından özel bir anlam taşıyor. Etkinlik kapsamında ağırlıklı olarak Türk Çocuk Kültürü’nden esinlenerek oluşturacağımız illüstrasyonlardan oluşan bir sergi açıyoruz” diyor.

Kazdağları’ndaki yangında sabotaj şüphesi

Kazdağları’ndaki yangında sabotaj şüphesi Çarşamba gecesi başlayan ve dün öğleden sonra kontrol altına alınan Kazdağları’ndaki yangının çıktığı noktada geçen hafta üç farklı yangının daha çıktığı ancak büyümeden söndürüldüğü belirlendi.

Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk / 28 Ağustos 2009*

Balıkesir’in Edremit ilçesinde Çarşamba gecesi başlayan ve 160 hektar ormanlık alanın kül olmasına neden olan yangının çıkışıyla ilgili soru işaretleri sabotaj olasılığını güçlendiriyor. Dünyanın oksijeni en bol bölgelerinden Kazdağları’nda çıkan yangın ile ilgili olarak konuştuğumuz Mehmetalan köyü muhtarı Metin Aktaş, aynı noktada son bir hafta içinde başlayan ve büyümeden söndürülen diğer üç yangına dikkat çekiyor.

Bir haftada dört yangın
Bölgedeki ilk yangın geçtiğimiz perşembe günü Ortaoba ile Mehmetalan köyleri arasındaki zeytinliklerde, son büyük yangının çıktığı noktaya 500 metre uzaklıkta başlamış. Yakındaki ormana sıçramadan söndürülmüş. Ertesi gün aynı yerin 500 metre yukarısında ikinci kez yangın çıkmış, arazörler ve köylülerin yardımıyla bu yangında zeytinliklerden ormana sıçramadan söndürülmüş. Cumartesiyi yangınsız atlattık diyen Aktaş, pazar günü ise ilk yangının 1000 metre üzerinde yangın çıktığını bunu da söndürmeyi başardıklarını belirtiyor. Üç gün sonra çıkan ve 160 hektar ormanlık alanı etkileyen yangın ise ilk yangın yerinin 500 metre aşağısında başlamış. Gece olması nedeniyle hava ekiplerinin desteği olmadan yapılan çalışmalar bu defa yangının büyümesini engelleyememiş. Aktaş, son yangına ilk müdahale eden görgü tanıklarının, yangının üç ayrı noktadan başladığını söylediklerini belirtiyor.

“Köylülerin ormanla bağı koptu”
Balıkesir Valisi Yılmaz Arslan da, yangının çıkış nedenini araştırdıklarını ve sabotaj da dahil olmak üzere her ihtimali araştırdıklarını belirtiyor. Güre Belediye Başkanı Kamil Saka, altın aramak isteyen firmalardan, teröristlere kadar birçok şeyin konuşulduğunu söylüyor ve “Her şey olabilir” diyor. Yangın çıkan Pınarbaşı mevkiinde altın aramak için izin alındığı, altın arama çalışmalarında Milli Park alanı içerisinde kalan ve zeytinliklere yakın olan bölgelerin arama çalışmalarının önündeki en büyük engeller olduğu biliniyor. Saka, ormandan bağı koparılan köylülerin ilgisizliğinden de yakınıyor. “Binlerce yıldır bu ormanlar ayaktaysa bu insanlar sayesinde ayakta. Eskiden sahiplenirlerdi, şimdi kahvede oturuyorlar. Buna bir çözüm bulmak zorundayız. Ormanla iç içe yaşayan insanları ormandan kopardılar. Ekmeğini buradan çıkaran insan buna müsade etmez” diyor. Başka bir ayrıntıya da dikkat çeken Saka, her yıl Ağustos ayında Kazdağları’nda düzenlenen Sarıkız Şenliği’ne bu yıl sınırlı sayıda köylünün katılımına izin verildiğini, diğer girişlerin ise para karşı yapıldığını, bu nedenle de halkın kızgın olduğuna dikkat çekiyor. Sarıkız şenliklerinin binlerce yıllık Alevi-Bektaşi geleneği olduğunu söylüyor.
*tam metin

Desa'da sendikayla anlaşma sağlandı.

Desa'da sendikayla anlaşma sağlandı. Yaklaşık iki yıldır, Deri-İş'e bağlı işçilerle DESA arasında süren anlaşmazlıkta çözüm sağlandı. DESA grevi, türbanlı Emine Arslan adlı işçinin tek başına fabrika kapısında yaptığı grevle kamuoyunun gündemine gelmişti.

Özgür Gürbüz - Gzt. Habertürk Ekonomi /27 Ağustos 2009*

Dünyaca ünlü firmalara tedarikçi olarak çalışan ve aynı zamanda kendi adıyla da satış yapan DESA’yla Deri-İş sendikası arasında iki yıldan sonra anlaşma sağlandı. DESA grevi, kamuoyunda özellikle Sefaköy’deki fabrikanın kapısında tek başına greve çıkan türbanlı işçi Emine Arslan ile gündeme gelmişti. Firma ve sendika arasında anlaşma sağlanamaması yüzünden, Düzce’de 15 ay, Sefaköy’de ise Emine Arslan tek başına 11 ay süren greve çıkmışlardı. Deri-İş’in Avrupa çapında DESA ürün ve ürünleri satan “Marks and Spencer” gibi mağazalara karşı yaptığı kampanya ise işe uluslararası bir boyut kazandırmıştı.

İşveren ve sendika işçilerle toplantı yapacak
DESA ve Deri-İş arasında yapılan protokolle Uluslararası Tekstil Hazır Giyim ve Deri İşçileri Federasyonu (ITGLWF), Avrupa Tekstil Hazır Giyim ve Deri İşçileri Konfederasyonu ve Temiz Giysi Kampanyası adlı sivil toplum örgütünün uluslararası boyutta yürüttüğü kampanya bitmiş oluyor. Protokol uyarınca Desa, işçilere sendika haklarının güvence altına alındığına dair yazılı bir belge dağıtmayı, işten çıkarılan altı sendika üyesiyle birlikte altı üyenin daha işe dönmesini, kesilen siparişlerin geri dönmesiyle bu sayının arttırılmasını garanti ediyor. Deri-İş ile uluslararası kampanyaya destek veren sendika temsilcileri, Sefaköy ve Düzce fabrikalarında işvereninin de katılacağı ortak toplantı yapmayı da kabul etti.

36 yıllık imaj 12 ayda zedelendi
Önümüzdeki günlerde Suudi Arabistan’da mağaza açacak olan DESA Yönetim Kurulu Başkanı Melih Çelet varılan son noktayı, “Mahkeme kararları şirket aleyhine sonuçlanmış tazminat ödenmesiyle konu kapanmıştı. Biz, görüşmelere devam ettik. Sonuçta çalışanların lehine olan bir durum ortaya çıktı” şeklinde özetliyor. Yönetim olarak işçilerin sendikaya girmelerini engelledikleri iddialarını da reddeden Çelet, yapılan protokol gereği işlerin açılması halinde Nisan 2008’deki kadroyu tekrar işe alacaklarını söylüyor. Sendikaya girip girmeme konusunda kararı bundan sonra bin 700 işçinin vereceğini söyleyen Çelet, “36 yıldır yaptığımız her şeyin 12 ay içinde nasıl yok olduğunu gördük. Bunların herkesin yaşadığı tecrübe olmamasını istiyoruz. DESA bir dünya markası. Ülkenin imajını zedeleyecek konuma taşımak yanlış” diyor.

*Orjinal metin

Masadaki balyoz davasında beraat

Kaçak inşaatı protesto etmek için Bodrum eski belediye Başkanı’nın masasına balyoz bırakan Yeşiller Partisi Eş Sözcüsü Bilge Contepe beraat etti. Mahkeme, Ceza Kanunu’nda makam odasındaki masaya balyoz bırakmanın suç olarak tanımlanmadığına hükmetti.

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk/22 Ağustos 2009*

Türkiye’nin çevre hareketi siciline “Balyoz Davası” olarak geçecek olan, Bodrum’daki kaçak inşaat protestosuyla ilgili davadan beraat kararı çıktı. Dava, 2004 yılında dönemin belediye başkanı Mazlum Ağan tarafından, adını sık sık çevresel değerleri korumak için yaptığı protestolarla gündeme getiren Bilge Contepe’ye karşı açılmıştı. Bugün, Yeşiller Partisi’nin eş sözcülüğünü de yapan Contepe, “Diamond of Bodrum” adlı otel hakkında çıkan yıkım kararını, yıkacak alet bulamadığı için uygulayamadığını söyleyen Ağan’ın masasına yıkımda kullanması için balyoz bırakmıştı. O sırada yerinde olmayan eski belediye başkanı daha sonra Contepe’ye dava açmıştı.

Ceza Kanunu’nda tanımı yok
Beş yıl sonra sonuçlanan davada, Contepe’nin suçlu olmadığına karar verdi. Mahkemenin aldığı kararda, makam odasına balyoz bırakmanın Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak tanımlanmadığına dikkat çekmesi de benzer protestolar için ilginç bir emsal dava olma şansı verdi. Mahkeme masraflarının karşılanması da Hazine’ye bırakıldı. Davaya konu olan otelin inşaatı 2002 yılının ortalarında başlamış, Bodrum’daki çevreciler ve Mimarlar Odası’nın tepkilerine neden olmuştu.

Otelin imar planlarına aykırı olarak iki değil sekiz kat yükseklikte ve bahçe payı bırakılmadan inşa edilmeye başlanmasına yönelik iddialar mahkemeye taşınmış, çevrecileri haklı bulan yerel mahkemeden yıkım kararı çıkmıştı. Bodrum’un Kumbahçe Mahallesi’nde yapılan otel hakkındaki yıkım kararının uygulanmamasına kızan çevrecilerle birlikte otelin maketini belediye önünde temsili olarak yıktıklarını belirten Contepe balyoz hadisesini, “Biz davalarla uğraşırken otelin kabası bitti. Belediye yazılar yazdık ama gelen cevaplar bizi oyalamaya yönelikti. İki yılda iki dava açtık ve kazandık. Bu arada otel bitmeye başladı. Başkan, ‘ihale ettim, ihaleye yanıt veren firma, alet edevat bulunamadı’ dedi. Ben de yıkım için ana malzeme olan balyozu kendisine vermeye gittim ama yerinde olmadığı için masasına bıraktım” sözleriyle anlatıyor.

*tam metin

Dünyanın durumu parlak değil

Her yıl Worldwatch Enstitüsü tarafından yayımlanan “Dünyanın Durumu” raporu TEMA Vakfı ve Türkiye İş Bankası Kültür yayınları tarafından Türkçeye çevrildi. Hayrettin Karaca’nın tanıtımını yaptığı kitap, küresel ısınmanın durdurulması için fazla zaman kalmadığına işaret ediyor.

Özgür Gürbüz /19 Ağustos 2009

Dünyanın ortalama sıcaklığında meydana gelecek 1,5 ila 2 derecelik bir artış, Afrika, Asya ve Latin Amerika’da yüz milyonlarca insanın su sıkıntısı çekmesine neden olacak. Yetersiz beslenme, ishal, enfeksiyon, kalp damar hastalıkları artacak, sıcak dalgaları, seller ve kuraklıklar ölüm oranlarını arttıracak. Dünyanın ortalama sıcaklığının sanayi devriminden bu yana 0,78 derece arttığı göz önüne alınırsa felaket senaryosunun yukarıdaki tek parçası bile insanın tüylerini diken diken etmeye yetiyor ama insanları harekete geçirmeye de pek yetmiyor. TEMA Vakfı Onursal Başkanı Hayrettin Karaca, bu kayıtsızlığı görmüş olacak ki, “Dünyanın Durumu 2009” kitabının tanıtımını bizzat kendi yaptı. Karaca'nın çağrısına Melike Tol adlı İlköğretim öğrencisi de küçük bir konuşmayla destek verdi.

Ucuz otomobil sorunu büyütüyor
“Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’ni (IPCC) dinlemedik, dinlemeye de niyetimiz yok” diye söze başlayann Karaca, “Geleceğimiz için bu kitabın tanıtılmasında yarar var. Küresel ısınmayı durdurmak için ulusal ve yerel olarak çözeceğimiz sorunlar var. Çözümezsek başımıza geleceği bir Allah biliyor” diyerek durumu özetliyor. IPCC, ortalama sıcaklıktaki artışın 2 dereceyi geçmemesi gerektiğini söylüyor. Küresel ısınmaya yol açan petrol, kömür ve doğalgaz gibi fosil yakıt tüketimine devam edilmesi küresel ısınmayı durdrumayı zorlaştırıyor. Raporda, Hindistan tarafından üretilmeye başlanan ve 2 bin 500 dolardan satılacak Tata marka otomobillerin getireceği ek tüketime, Çin’deki ucuz ürün üretimi sonucu artan seragazı emisyonlarına dikkat çekiliyor.

Dünyanın Durumu 2009’da küresel ısınmayla mücadelede tarımın rolüne de özel bir bölüm ayrılmış. Gübreleme, büyükbaş hayvan yetiştirme ve diğer birçok tarımsal faaliyet alanında kullanılacak değişik tekniklerle seragazı azaltımı konusunda ipuçları verilen bölüm doğal ormanlardaki karbon rezervini korumanın önemine de değiniyor. Tarım konusunda Türkiye’de TEMA Vakfı tarafından yapılan 50’ye yakın kırsal kalkınma çalışmalarını örnek gösteren Karaca, bu projelerin örnek olarak kalmaması ve devlet politikası olması gerektiğini de söylüyor.

****
Nestle’ye boykot kitabı
Konuşması sırasında özellikle aşırı tüketim konusunda uyarılarda bulunan Karaca, çevreci yaşam biçimini gerektiğinden fazla tüketmemek olarak niteliyor. 7 yıldır vejetaryen olduğunu söyleyen Karaca, bebek mamalarını alışkanlaık yapacak şekilde imal eden Nestle’ye karşı boykot çağrısı yapan bir kitabı gazetecilere tavsiye etti. “Çocuk öldürmek istiyorsan kola iç” diyen Karaca, kolaya verilen paraların Afganistan ve Irak’ta silaha dönüştüğünü söyledi.

Temiz Enerji Kaynakları - 5

DEPONU PANCARLA DOLDUR

Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk/19 Ağustos 2009

Türkiye’de biyoyakıtla çalışan ilk araçlar Ankara’daki Atatürk Orman Çiftliği’ndeki traktörler oldu. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Atatürk’ün ‘petrolde dışa bağımlılık kritik zamanlarda sorun yaratır’ düşüncesiyle harekete geçirdiği proje sonucu, 1934 yılında bitkisel yağdan elde edilen ilk biyoyakıt başarıyla kullanıldı. Daha sonra unutulan biyoyakıt üretimi 73’deki büyük petrol krizine rağmen, 2000’li yıllara kadar pek akla gelmedi. Halbuki, petrol kriziyle birlikte biyoyakıtlara yaptığı yatırımı arttıran Brezilya, bugün akaryakıt ihtiyacının yüzde 40’ından fazlasını biyoetanolden karşılar hale geldi.

Tesisler atıl vaziyette
Brezilya’da etanol üretimi için ağırlıklı olarak şeker kamışının kullanılması, işçi maliyetlerinin ucuzluğu bir avantaj. Benzinle harmanlanarak kullanılan biyoetanol üretimi mısır, buğday ve patates gibi nişastalı ve şekerli bitkilerden yapılıyor. Pankobirlik tarafından kurulan yılda 84 milyon litre üretim kapasiteli tesis ise şeker pancarından yakıt üretebiliyor. Türkiye’de yıllık benzin tüketiminin yüzde 5’ine denk düşen 190 milyon litrelik biyoetanol üretim kapasitesi mevcut. Kanola, aspir, ayçiçeği ve soya gibi bitkilerden elde edilen, hem saf hem de harmanlanarak kullanılan biyodizel kapasitesi de yılda 1,5 milyon tonluk üretim yapabiliyor. Tüm bu yatırımlara rağmen hem biyodizel hem de biyoetanol üreticilerinin yüzü gülmüyor. Sektör temsilcileri, biyoyakıtların kullanım zorunluluğunun olmaması ve sadece yüzde 2’lik harmanlama oranın ÖTV’den (özel tüketim vergisi) muaf tutulmasının yeterli olmadığından şikayetçi. Hammadde olarak kullanılan ürünlerin temel gıda maddeleri olması da ayrı bir tartışma konusu. 2008 yılında çıkan gıda krizinde, mısır, buğday gibi temel gıda bitkilerini üreten çiftçilerin karlı biyoyakıt üretimini tercih etmesinin rolü olduğu iddia edilmiş ve biyoyakıt üretiminin gıda fiyatlarını arttırmasından yakınılmıştı. Bu nedenle biyoyakıt üretiminin devlet eliyle iyi planlanması şart.

Petrol fiyatı arttıkça akla geliyor
Biyoyakıtların sorunları sadece ÖTV’den ibaret değil. Ekonomik olarak kullanılabilmeleri için desteklenmeleri ya da petrol fiyatlarının yükselmesi gerekiyor. Tarımda kullanılan ilaç ve gübrelerdeki yüksek KDV oranları maliyetleri arttırıyor. Petrolün varil fiyatları 90 doları geçtiğinde biyoyakıt kullanmak daha ekonomik hale geliyor. Geçtiğimiz yıl fiyatlar 100 doları geçtiğinde Türkiye’de birçok lisansız biyodizel tesisi kurulmuştu.

***
ÇÖPTEN ELEKTRİK
Biyoyakıt sınıfında sayabileceğimiz bir başka enerji kaynağı da biyogaz. Biyogazın en büyük avantajı organik atıklardan elde edilebilmesi ve doğalgazın kullanıldığı her yerde kullanılabilmesi. Dolayısıyla biyogazdan elektrik üretmek de mümkün. Kent çöplerinden, hayvan gübresi ve tarımsal atıklara kadar birçok organik ürün hammadde olabiliyor. Sadece Almanya’da 4 bin biyogaz tesisi var. Birçok yenilenebilir enerji kaynağı gibi biyogaz da Türkiye’de yaygınlaşmak için Meclis’teki yasayı bekliyor. Yasa değişikliği, biyogazdan üretilen elektriğin ilk 10 yıl için kilovatsaat başına 14, sonraki 10 yıl içinse 8 avro cent’ten alınmasını öngörüyor. örnek

***
İNEK GÜCÜYLE GİDEN TREN
İsveç’te et üretimi için kesilen ineklerin kullanılmayan iç organları, kompostlanarak biyogaz elde ediliyor. Aynı doğalgaz gibi kullanılabilen biyogaz, İsveç’te Vastervik ve Linkoping kentleri arasında yolcu taşıyan trenin yakıtını oluşturuyor. Biyogaz kullanımı sayesinde küresel ısınmaya katkı da azaltılmış oluyor. Linkoping’de sadece trenler değil belediyedeki 60 otobüs de biyogazla çalışıyor.

***
UZMAN GÖRÜŞÜ

Petrol tüketiminin yüzde 6’sı ‘çotanaktan’ sağlanabilir
Tamer Afacan Albiyobir Yön. Kur. Başkanı

- Türkiye’nin biyoyakıt potansiyeli nedir?
İşin gerçeği, ciddi bir araştırma yapılmış değil. Türkiye petrol zengini bir ülke gibi bu araştırmaları yapmıyor. 2005 yılında ABD Tarım Bakanlığı’nın davetiyle gittiğimiz gezide azgın çim denen bir bitkiden etanol üretildiğini gördük. Bir de baktık ki bizde “dallı darı” denen bitki bu. Marmara Üniversitesi’nden Prof. Dilek Kazan, fındığın yeşil kabuğundan (çotanak) petrol tüketiminin yüzde 6’sı kadar biyoetanol üretileceğini söyledi ama gerisi gelmedi.

- Biyoyakıtların avantajları nedir?
Yerli kaynak oldukları için enerjide arz güvenliğinin sağlanmasına katkı sağlar. Küresel ısınmaya yol açan fosil yakıt kaynaklı karbondioksit salımını azaltır ve sözleşmeli tarıma geçmek için fırsat yaratır. Yalnız bunun için tarımda ciddi bir planlama yapılmalı. - Gıda krizine yol açmaz mı? Gıda krizinin asıl nedeni iklim değişikliği ve Hindistan ile Çin’deki refah artışı. Her bir Çinlinin ikişer yedek çamaşır alması halinde dünya pamuk piyasasını düşünebiliyor musunuz?

- Biyogazı doğalgaz şebekesine vermek mümkün mü?
Metan sayısını yoğunlaştırarak şebekeye vermek mümkün. Bunun örnekleri var. Uzak yerleşim yerlerine küçük sistemler kurmak da iletim maliyetlerinden kurtulmak açısından faydalı. 2023’de yüzde 23 sloganımız var. Akaryakıtta karışım oranının yüzde 23 yapmak istiyoruz ama petrol lobisi Türkiye’nin yüzde 2 oranında bile bağımsızlığını kazanmasını istemiyor.

***
YANLIŞ BİLGİ
Birçok yenilenebilir enerji kaynağının aksine biyoyakıtlar aynı biyokütle gibi depolanabiliyor, ihtiyaç olan yerlere nakledilebiliyor. Biyogaz gibi kaynaklar ise, bulundukları yerlere yakın kullanıldıklarında iletim maliyetlerinden kazanç sağlıyor. Bir köyün tarımsal atıklarla kendi yakıt veya enerji ihtiyacını sağlması, pahalı görünen biyoyakıtları iletim maliyetinden kurtardığı için daha ekonomik yapabiliyor.

***
RAKAMLARLA TEMİZ ENERJİ

Rüzgar istihdam yaratıyor
Avrupa Birliği’nde rüzgar enerjisi sektörü ciddi bir istihdam kaynağı haline geldi. Sadece imalat, kurulum ve mühendislik hizmetlerinde çalışan sayısı 2008 yılında 108 bini geçti.

ÜLKE SAYI
Almanya 38000
Danimarka 23500
İspanya 20500
Fransa 7000
İngiltere 4000
İtalya 2500
Belçika 2000
Hollanda 2000
İsveç 2000
Yunanistan 1800
Diğer 5300
TOPLAM 108600
Kaynak: EWEA

Güneşle ısıtma Türkiye'de yaygın
Güneş enerjisiyle çalışan su ısıtma ve ısınma sistemleri en çok Çin’de kullanılıyor. Çin’i, dünyadaki güneş kollektörlerinin yüzde 5,8’ine sahip Türkiye izliyor. Ülkeler ve kurulu güç oranları:
ÜLKE ORAN (%)
Çin 66,7
AB 12,3
Türkiye 5,8
Japonya 4,1
İsrail 2,8
Brezilya 2
ABD 1,3
Avustralya 1
Hindistan 1,2
Ürdün 0,5
Diğer 2,4

Kaynak: REN 21

* Yenilenebilir enerji giderek ucuzluyor
Temiz enerji kaynaklarının maliyeti bulunduğu yere göre değişse de 2007 yılında yapılan bir araştırma dünyadaki yaygın sistemlerin kilovatsaat elektrik üretimi için fikir veriyor.

KAYNAK Kilovatsaat maliyeti (Dolar cent)
Küçük hidro 4-7
Rüzgar (kara) 5-8
Rüzgar (açık deniz) 8-12
Biyokütle santrali 5-12
Jeotermal 4-7
Güneş fotovoltaik (çatıda) 30-50
*
Güneş termal CSP (yoğunlaştırılmış) 12-18
Biyogaz (şebeke bağlantısız) 8-12
Küçük rüzgar türbini (ev tipi) 15-35

SICAK SU / ISITMA
Biyokütle 1-6
Güneş kollektörü (su ısıtma) 2-20
Jeotermal ısıtma/soğutma (ısı pompası vb.) 0,5-2

BİYOYAKITLAR
Etanol (Şeker kamışı- pancar-mısır) 25-30 cent/litre
Etanol (Tatlı sorgum – buğday) 40-50 cent/litre
Biyodizel 40-80 cent/litre

Kaynak: REN21 Global Status Report

-BİTTİ-

Temiz Enerji Kaynakları - 4

DOĞALGAZIN EN CİDDİ RAKİBİ: JEOTERMAL

Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk / 18 Ağustos 2009

Enerji deyince akla çoğu zaman elektrik enerjisi geliyor. Oysa, ısınmadan ulaşıma kadar birçok alanda elektrik enerjisi dışında başka kaynaklar kullanıyoruz. Neredeyse tamamı ithal edilen doğalgazın sadece yarısı elektrik üretmek için kullanılırken yüzde 22,5’i evlerde ısınma amaçlı, yüzde 27,5’i ise sanayide kullanılıyor. Elektrik üretiminde doğalgazdan vazgeçsek bile evlerde kullanmak zorundayız çünkü elektrikle ısınmak çok daha pahalı.

5 milyon konut ısıtılabilir
Dünyanın en büyük yedinci jeotermal enerji potansiyeline sahip Türkiye’de bugün jeotermal enerjiyle ısınan konut sayısı 150 bin. İzmir Balçova 30 bin konutla başı çekiyor. Onu Afyon, Balıkesir gibi iller izliyor. Türkiye Jeotermal Enerji Derneği Başkanı Orhan Mertoğlu, mevcut potansiyelin, Ankara’nın iklim şartlarına sahip 100 metrekarelik beş milyon konutu ısıtabileceğini söylüyor. Üstelik en yüzde 50 daha az ödeyerek. Belediyelerin maddi sorunlar yüzünden yeterli ilgi gösteremediği jeotermalle ısınma konusuna devletin İller Bankası aracılığıyla destek vermesini de istiyor. 1973 yılında Türkiye’de jeotermalle ısıtılan sera miktarının iki dönüm olduğunu belirten Mertoğlu, şimdi bu rakamın iki bin dönüme çıktığını söylüyor. Elektrik üretiminin ucuzluğuna değinen Mertoğlu, santrallerin 7-8 yılda ilk yatırım maliyetini geri ödediğini, en eski santral olan Kızıldere’de kilovatsaati 2 avro cent’e üretim yapılabildiğini söylüyor.

Elektriğin yüzde 5’i yeraltından gelebilir
Yeraltı suyu sıcaklığının 150 dereceyi geçtiği yerlerde üretim kuyusundan alınan buhar, türbin ve jeneratör vasıtasıyla elektrik enerjisine çevrilebiliyor. Kaliforniya eyaletinin elektriğinin yüzde 5’i, İzlanda’da ise ülkenin elektrik ihtiyacının yüzde 20’si jeotermalden karşılanıyor. Türkiye ise altı ana sahanın özel sektöre verilmesi ile kurulu güç kapasitesini 100 MW’a çıkarmayı başardı. Mertoğlu, yıl sonunda 110 MW’ı bulması beklenen kurulu gücün 2 bin MW’a kadar çıkabileceğini ve şu andaki elektrik talebinin yüzde 5’ini karşılamaya yeteceğini belirtiyor.

***
DÖRT MİLYON TON KÖMÜRE DENK ODUN VAR
Türkiye’nin birincil enerji tüketiminin yüzde 3’ü odun, yüzde 2’si de hayvan ve bitki artıklarından karşılanıyor. Planlı bir çalışma, çalı çırpı diye küçümsenen ormanlarımızın aslında yüzde üçlük enerji tüketiminden daha fazlasını karşılamasına olanak sağlayabilir. Orman Genel Müdürlüğü, Türkiye genelinde ortalama 6 milyon ton orman emvalinin biyoenerji kaynağı olarak kullanılabileceğini, 22 milyon ton olan ithal kömürün 4 milyon tonunun odunsu biyokütle kaynaklarıyla ikame edilebileceğini belirtiyor. 2015’e kadar Türkiye’nin tükettiği elektriğin yüzde 1’ini karşılamak da hedefler arasında.

Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Dekan Yrd. Prof. Dr. Nedim Saraçoğlu, birincil enerji üretiminde biyokütlenin payının yüzde 10’ları bulduğuna dikkat çekiyor ve enerji ormancılığıyla bu oranın daha da artacağını söylüyor. Saraçoğlu, “Enerji ormancılığı için çoktan deneme alanları kurulmuş olmalıydı. Geç kalındı, ilerisi görülmedi, biyoenerjinin önemi fark edilmedi” dese de gelecek için umutlu. Her ülkede farklı ağaç türlerinin yetiştirilmesi gerektiğine dikkat çeken Saraçoğlu, bölgeden bölgeye ağaçların büyüme hızının değiştiğine dikkat çekiyor. Karadeniz’de kızılağaç, Akdeniz’de okaliptus iyi sonuç veriyor. Enerji ormancılığı için hızlı büyüyen ve kalorisi yüksek olan ağaçlar ekiliyor, belli bir olgunluğa gelince ağaçlar kesilip yakılarak ya ısınma ya da elektrik üretiminde kullanılıyor. ‘Ne yapılmalı’ sorumuzu Saraçoğlu, “Odun ve tarımsal atıkları yakacak tesisler kurulmalı. Enerji üretimi amaçlı ağaç yetiştirmek isteyen şirketlere 49 yıllığına arazi tahsis edilmeli. Şirketlere ‘oto-prodüktör’ kapsamında enerji ormanı kurmaları için izin verilebilir. Enerji ormanları kurulursa köylüler de kazançlı çıkar” şeklinde yanıtlıyor.

Yılda 2 bin kazan üretiyor
Malatya’da 28 yıldır kazan imalatı yapan Mimsan firması son beş yıldır biyokütle kazanları da üretiyor. Endüstriyel tesislerin atıkları ve evler için yılda farklı tipte 2 bin kazan ürettiklerini belirten Genel Müdür Ahmet İlhan, çöp atıklarından pamuk şiftine, meyve çekirdeklerinden çay artıklarına kadar her türlü ürünü yakabilen kazanlar sayesinde ısı ve elektrik üretilebilir diyor. “Çevre ve Enerji Bakanlığı’na proje verdik. Türkiye’de biyokütle potansiyelini sadece orman varlığı olarak algılamak yanlış. Tarımsal atıklar, her yıl yakılan anızlar, ve seralardaki atıklar kullanılabilir. Endüstriyel uygulamalar daha karlı” diyen İlhan, “Atığı olan firmalar için biyokütle büyük avantaj” diyor.

***
UZMAN GÖRÜŞÜ

“Türkiye’nin tüm enerji talebini karşılayabilir”
Prof. Dr. Halim Gürgenci Queensland Üniversitesi (Avustralya) Jeotermal Enerji Merkezi Müdürü

- Türkiye jeotermal kaynaklarını iyi kullanıyor mu?
Türkiye’de vizyon çok sınırlı jeotermal konusunda. Kanun bile mineralli sular ve jeotermal kaynaklar diye çıktı, ikisini aynı kefeye koymuşlar. Türkiye’de altı tane havza var ve altısı da ihaleyle verildi. O zaman neyi konuşuyoruz diyorlar. Kendi kendine, suyun basıncıyla çıkan kaynaklar bunlar. Yakın yüzey jeotermal kaynağı olup da kullanmayan ülke yok. Bizde geç de olsa başladı.

- Avustralya’da başka bir yöntem üzerinde çalışıyorsunuz...
Avustralya’da 4-5 bin metre derinlikte neredeyse sınırsız bir kaynak var. 270-280 derecede sınırsız bir ısı var. Elektrik üretimi için çok ideal. Klasik teknikten farklı olarak iki farklı kuyu kazıp, birinden su basarak aşağıdaki kayalar arasına gönderiyorsunuz. 280 derecelerde ısınan su diğer kuyudan geri geliyor. Petrol kuyularında kullanılan tekniğe benziyor. Maliyet artıyor ama Türkiye’de bu yöntemle elde edilebilecek çok ciddi bir kaynak var.

-Diğer yenilenebilir kaynaklara göre jeotermalin avantajı nedir?
Diğer yenilenebilir enerji kaynaklarıyla ekonomik olarak baş edecek bir kaynağın 150 derece olması gerekli. Jeotermalin maliyet dışında en büyük avantajı ise baz yük santrali gibi çalışması. Sürekli bir kaynak olduğu için diğer kaynakları tamamlayabiliyor. Türkiye’deki jeotermal potansiyeli, Türkiye’nin tüm enerji talebini karşılayacak düzeyde, bunu rahatlıkla söyleyebiliyorum ancak bunun nasıl kullanılacağı konusunda çalışmalar yapılmalı.

***
4 milyona mal oldu, 4 ayda geri ödedi
OYKA’nın Çaycuma Kağıt Fabrikası’ndaki biyokütle kazanı Temmuz 2008’den beri selülöz ve kağıt üretimi sırasında kullanılan kazanla beraber kullanılıyor. İki kazandan elde edilen buharın türbinden geçirilmesiyle elektrik üretiliyor ve fabrikanın ihtiyacının yüzde 40’ı karşılanıyor. Son bir yılda 30 milyon kilovatsaat elektrik üreten ve 4 milyon TL’ye mal olan biyokütle tesisi, kendisini 4 ayda amorti etmiş.

***
Yanlış Bilgi
Biyokütle kaynaklarından olan odunun yakılmasıyla atmosfere verilen karbondioksitin (CO2) küresel ısınmaya yol açtığı temiz enerji kaynakları konusundaki yanlış bilgilerden. Bitkiler, büyümeleri sırasında karbondioksit alıp oksijen verdikleri için yakıldıklarında çıkardıkları CO2 miktarını sıfırlar ve bu yüzden temiz enerji sınıfında yer alırlar.

***
Biyokütle Kaynakları
1. Odun ve orman artıkları,
2. Geleneksel tarım ürünleri
3. Enerji ormanları
4. Hayvan atıkları
5. Çöplük gazı
6. Belediye katı atıkları
7. Tarımsal ve endüstriyel atıklar
8. Kauçuk atıklar.

YARIN (GÜN 5 ): Atatürk'ün önderlik ettiği temiz enerji hangisi / Biyodizel hayal mi oldu? / Rakamlarla yenilenebilir enerji

Temiz Enerji Kaynakları - 3

AVRUPA’NIN EN RÜZGARLI ÜLKESİ

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 17 Ağustos 2009

2008 yılı sonunda dünyadaki rüzgar çiftliklerinin kurulu gücü 120 bin megavata (MW), Türkiye’nin tüm santrallerinden oluşan kurulu gücünün yaklaşık üç katına ulaştı. Bu kurulu gücün son sekiz ayda ürettiği elektrik miktarı, siz bu yazıyı okuduğunuz sırada Türkiye’nin 2008 yılında tükettiği miktara eşit olacak. Sekiz aylık çalışma süreleri boyunca da, küresel ısınmaya yol açan 115 milyon ton karbondioksitin atmosfere salınmasına engel olacaklar. 115 milyon ton, Türkiye’nin bir yılda enerji sektörü kaynaklı olarak atmosfere saldığı karbondioksit miktarının yarısı.

Rüzgar var ama yelkenler şişmiyor
Türkiye’deki rüzgar kurulu gücü bugün 500 megavatı (MW) geçti. Lisans almış projeler ise 3 bin MW civarında, bu projelerin yarısında inşaat devam ediyor. 2009 sonunda Türkiye’de üretilen elektriğin yüzde 1’i rüzgardan elde edileceğe benziyor. Bu, hidroelektrik dışında kalan yenilenebilir enerji kaynakları için tarihi bir rakam. Türkiye’nin barajından, termiklerine tüm santrallerinin ulaştığı toplam güç ise 43 bin MW’a yaklaşıyor. Enerji Bakanlığı tarafından yapılan hesaplamalar 48 bin MW’lık ekonomik rüzgar potansiyeline işaret ediyor ve bu rakamlara denizlerde kurulabilecek türbinler dahil değil. İspanya ve İngiltere ile potansiyel açısından yarışan Türkiye, nüfusun kentlerde toplanmış olması ve türbin kuracak boş alanların büyüklüğüyle bir adım öne çıkıyor. Buna rağmen her yıl mevcut kapasiteye 2-3 bin MW rüzgar ekleyen Almanya, ABD ve İspanya gibi ülkelere göre gemi fazla hızlı yol almıyor. Rüzgar var ama yelkenler şişmiyor.

Rüzgar Enerjisi Santralleri Yatırımcıları Derneği (RESYAD) Başkanı Salahattin Baysal, sorunun potansiyelden çok teknik ve bürokratik olduğuna işaret ediyor. Baysal, rüzgar enerjisi sürekli olmadığı için, bir trafoya bağlanacak rüzgar kurulu gücünün, trafonun kısa devre gücünün yüzde 5’i ile sınırlı olduğunu söylüyor. Bu sorunu çözmek için sıcak yedek tabir edilen, baraj, termik santral gibi bir gücünüzün olması ve ihtiyaç halinde devreye girmesi gerekiyor. Baysal’ın çözüm önerisi şu anda çalışmaları süren UCTE’ye, yani Avrupa şebekesine bağlanmak ve olası üretim azalmasında yedek gücü oradan karşılamak. “TETAŞ’ın 2020 yılı projeksiyonunda rüzgar kurulu gücünün 19 bin 500 MW olarak belirtilmesi bu yüzden” diyen Baysal, rüzgar çiftliği için yapılan 78 bin MW’lık başvurunun yaklaşık 60 bininin bu nedenle lisans alamayacağını tahmin ediyor.

YEŞİL YAKALI İŞÇİLER GELİYOR
Rüzgar enerjisinin bugün dünyanın 70 ülkesinde kullanılıyor olması, onun çevreci, ucuz, hızlı kurulabiliyor ve istihdam yaratıyor olmasından kaynaklanıyor. Bugün sadece Avrupa’da 108 bin kişi rüzgar enerjisi sektöründe direkt (imalat, dizayn, bakım) olarak çalışıyor. Dolaylı istihdam (yönetici, muhasebe, nakliye) hesaba katıldığında bu rakam 154 bini geçiyor. Kurulan her 1 MW’lık türbin, o yıl için Avrupa’da 15 kişiye iş sağlamış. Direkt olarak çalışanların yüzde 60’ı türbin ve yedek parça üretiminde iş buluyor. Rüzgar enerjisi gelişmesine bugünkü gibi devam ederse 2020 yılına gelindiğinde, sadece rüzgar enerjisi sektöründe çalışan yeşil yakalıların sayısı 330 bini bulacak.

Bu fabrikanın kanatları var
Esen rüzgarın iş yaratma potansiyeline Türkiye’nin tek rüzgar türbini kanat fabrikası bu konuda iyi bir örnek. İzmir’deki tamamı dünyanın en büyük rüzgar firmalarından Enercon’a ait fabrikada 400’ün üzerinde kişi çalışıyor. 2002 yılında üretime başlayan fabrika 2,3 MW büyüklüğüne kadar türbin üretebiliyor. Üretilen türbinlerin yüzde 60’ı Akdeniz Bölgesi’ne ihraç edilirken geri kalanı da Türkiye’deki talebe karşılık vermeye çalışıyor. Rüzgar enerjisinin faydaları elektrik üretmesi, çevreci olması ve istihdam yaratması ile sınırlı değil. Ucuza elektrik üretmesi de bir başka mahareti. Avrupa Rüzgar Enerjisi Birliği’nin Mart 2009 tarihli araştırmasına göre, türbinin bir yıl içinde tam kapasite çalıştığı saatlerin toplam 1700 saat olduğu, kuvvetsiz rüzgarların olduğu yerlerde bir kilovatsaat elektriğin üretim maliyeti 8, kuvvetli olduğu yerlerde ise 5 avro cente düşüyor. Türkiye’de Çanakkale ve Ege’deki birçok santral bu rakamın da altında elektrik üretebiliyor. Zaten RESYAD Başkanı Baysal da, uzun vadeli bakıldığında, hiçbir enerji kaynağının yenilenebilirden ucuz olamayacağını söyleyerek bir anlamda bu çalışmayı destekliyor.

***
UZMAN GÖRÜŞÜ

“Elektriğin yüzde 20’si rüzgardan karşılanabilir”
Murat Durak TÜREB (Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği) Yön Kur. Bşk.

- Sizce Türkiye’de elektriğin ne kadarı rüzgardan sağlanabilir?
ürkiye’nin elektrik ihtiyacının yüzde 15-20’si rüzgardan sağlanabilir. 2020 için yüzde 20 hedeflienir ve başarılırsa bu çok iyi bir sonuç olur. Bugün rüzgar kurulu gücü çok düşük, toplam kurulu gücün sadece binde 12’si.

- Neden, sorunlar mı var?
İletimle ilgili bir sorun var. İletim kapasitesinin zayıflığı, bağlanacak noktaların trafo merkezleriyle ilgili sorunlar büyük rüzgar santrallerin şebekeye bağlanmasını engelliyor. TEİAŞ’ın alt yapı ihtiyacı var.

-78 bin MW’lık lisans başvurusu oldu ama sonuçlanan çok az.
Önümüzdeki aylarda lisans karmaşası sona erecek, bir yönetmelik bekleniyor. TEİAŞ, lisans başvurularını değerlendirmek için bir yarışma düzenleyecek. Yenilenebilir Enerji Yasası’nda değişiklik içeren tasarı da olumlu.

- Ali Babacan tasarıya itiraz etti ve yasa Meclis’ten geçmedi ama...
Sayın Babacan’a bazı şeyler tam olarak anlatılmamış, o açıklamalar yapılacaktır. Rüzgardan üretilen elektriğin kilovatsaatine 7 avro cent’ten aşağı fiyat verilmemeli. Rüzgar santrallerinin Türkiye’ye yayılması için bu değişiklik faydalı, TEİAŞ da bunu istiyor.

- Rüzgar türbini üretmeye ne kadar uzağız?
Asıl sorun kanat değil jenaratör üretiminde. Bunları üreten dünyada 5-6 firma. Montajından işe başlamalıyız. Bugün Türkiye’de yaklaşık 5 bin kişi rüzgardan ekmek yiyor. Kule yapımcılarından, nakliyecisine. Pazar büyürse istihdama ciddi bir katkı olur.

***
“Yanlış Bilgi”
İskoçya’da yapılan çalışmalar bir rüzgar çiftliğine 350 metre uzaklıkta duyacağınız gürültünün şiddetini 35-45 desibel olarak saptamış. Sakin bir yatak odasında duyduğunuz ses 35, kalabalık bir ofiste duyacağınız ses ise 65 desibel civarında.

***
Dünyada kim en çok kullanıyor?
2008 yılı itibariyle ABD, uzun zamandır rüzgar enerjisinin lideri Almanya’yı geride bıraktı ve 25 bin 170 MW kurulu güçle birinci oldu. ABD’yi 23 bin 903 MW ile Almanya ve 16 bin 754 MW’la İspanya izliyor. 2020’de 100 bin MW rüzgar hedefleyen Çin’in kurulu gücü de 12 bin MW’ı geçti.

***
Dünyanın en büyük rüzgar türbini
Almanya’nın Emden kentinde kurulan Enercon firmasına ait bu rüzgar türbini 138 metre yüksekliğinde, pervane çapı ise 126 metre. 6 MW gücündeki türbinin, beş saniyede tam bir tur atabilen pervanesi, iki futbol sahasını yanyana koyduğunuzda bu yeşil alanı tarayacak büyüklükte. Yaklaşık 20 milyon kilovatsaat elektriği tek başına üretebiliyor. Almanya standartlarında dört kişinin yaşadığı beş bin evin ihtiyacını tek başına karşılayabiliyor.

YARIN (GÜN 4): 150 bin konut neyle ısınıyor? / Çalı çırpıdan enerji / Yılda 2 bin kazan üretiyor

Türkiye'nin temiz enerji kaynakları-2

ÇATILAR GÜNEŞE HASRET

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 16 Ağustos 2009

Yenilenebilir Enerji Yasası'nda değişiklik öngören tasarı, Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Ali Babacan'ın itirazları nedeniyle Temmuz'da Meclis Genel Kurulu'ndan geri çekildi ve güneş panellerinin evlerin çatılarına yerleşmesi gecikti. Temiz enerjiye desteği artırmayı amaçlayan tasarı, evlerde elektrik üretimine de olanak sağlayacaktı. Yasa tasarısında, evlerden üretilecek güneş kaynaklı elektriğin kilovatsaati (kWs) için ilk on beş yıl 35; santrallerden üretilecek olan elektriğin kWs’i için de ilk on yıl 25, ikinci on yıl ise 20 avro cent ödenmesi öneriliyor. Tasarı önümüzdeki dönemde yasalaşırsa, "fotovoltaik pazarı”nın hareketlenmesi bekleniyor.

Güneşten elektrik üretimi
Fotovoltaik panel ve termal sistemlerde üretilen elektrik enerjisi ana elektrik şebekesine verilebildiği gibi bağımsız sistemlerle bir ev ya da işletmenin ihtiyacını karşılamak için de kullanılabiliyor. Şebekenin ulaşamadığı adalar, çiftlik evleri ve sulama sistemlerinde akülü sistemler öncelikli seçenek. Yenilenebilir enerjinin desteklendiği ülkelerde ise evlerin çatılarına konan panellerden üretilen elektrik şebekeye satılabiliyor. Evdeki tüketimin üretimden fazla olduğu anlarda ise şebekeden elektrik alımı yapılıyor. Alınan ve satılan elektriği kaydeden sayaçlar sayesinde alınan ve satılan elektrik hesaplanıyor. Avrupa'da evlerde üretilen güneş enerjisine kilovatsaat başına 30-40 avro cent civarı bedeller ödeniyor. Bu sayede panellere yaptığınız ilk yatırım bedeli karşılanıyor. Güneş enerjisinin en büyük avantajı da zaten bu. İlk yatırım dışında, bakım giderleri çok büyük bütçeler gerektirmiyor.

Kendin üret kendin tüket
Elektrik üretmek isterseniz ilk yatırım bedeli daha yüksek. Antalya civarında 100 metrekarelik, günde 8 kWs elektrik tüketen bir ev için 2 kWp gücünde bir fotovoltaik sistem yeterli olabiliyor. Bu sistem için çatıda, yan cephe ya da bahçede 16 metrekarelik bir alana ihtiyaç duyuluyor. Böyle bir sistemle bir ev, yılda 2 bin 920 kWs elektrik üretebiliyor. Bu da yıllık tüketim olan 2 bin 920 kWs (8x365) karşılıyor. Maliyeti 8 ila 11 bin avro civarında. Önemli olan evin şebeke bağlantısının bulunması. Sistem, gündüz üretim fazlasının şebekeye verilmesini, akşam paneller üretmediğinde elektriğin şebekeden alınmasını öngörüyor. Aksi halde aküye ihtiyaç duyuluyor ve maliyet artıyor.

DALGA GEÇİLEN KAYNAK UMUT VAAT EDİYOR

Birkaç yıl önce enerji dünyasının duayenlerine "dalga enerjisi" sorulduğunda, "dalga geçme" yanıtını verirlerdi. Artık durum değişti. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli için hazırlanan raporda, dünyadaki dalga enerjisi potansiyeli yılda 80 bin teravat saat (TWs) olarak gösteriliyor. Dünyanın enerji talebinin 16 bin TWs olduğu hatırlandığında rakamın büyüklüğü de ortaya çıkıyor. Gel-git, osmotik, okyanus termal enerji potansiyelleriyle bu rakam 92 bin TWs'i geçiyor. Tüm potansiyelin kullanılması şimdilik zor olsa da İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. M. Sedat Kabdaşlı, birkaç kuşak sonra üretilecek santrallerin potansiyeli daha iyi değerlendireceğini söylüyor.

Dalgakıranlara santral önerisi
Türkiye'de yıllık 15-20 TWs potansiyele ulaştıklarını belirten Kabdaşlı, bunun jeotermal enerjiden daha yüksek bir potansiyel olduğuna dikkat çekiyor. Kabdaşlı, maliyetlerin de kilovatsaat başına 5-7 dolar cent civarında olduğunu belirtiyor. Dalga enerjisi santrallerinin kıyıya, kıyıya yakın bölgelere ve 100 metre açığa kurulabildiğini söyleyen Kabdaşlı, "Türkiye'de çok sayıda dalgakıran, elektrik santrali olarak inşa edilebilir. Hazır bir yapı olduğu için maliyet de düşüyor. Dalga santralleri yapmaya dalgakıranlardan başlanmalı" diyor.

***
Güneş enerjisi sistemleri 2

Fotovoltaik paneller
Güneş panelini oluşturan fotovoltaik hücreler sayesinde güneşten gelen ışınları elektriğe çeviren sistemlerdir. Birkaç panelin çatılara, binaların yan cephelerine monte edilmesiyle elektrik elde edilebileceği gibi, onlarca panelin “güneş tarlaları” şeklinde yanyana konulmasıyla elektrik santrali vazifesi de görebilirler.

Termal Güneş Enerjisi
Bu sistemler güneş enerjisini belli bir noktada yoğunlaştırarak havayı ya da sıvıyı yüksek derecelerde ısıtır ve bu sayede buhar elde ederek elektrik üretirler. İspanya'nın Sevilla kenti yakınlarındaki 11 MW’lık santral bu türün Avrupa'daki en büyük örneği. 115 metre yükseklikteki bir kule etrafına yerleştirilen 600 ayna (heliostat), güneş enerjisini kuledeki sıvıyı ısıtmak için yönlendiriyor. Üretilen elektrik 6 bin evin ihtiyacını karşılamaya yetiyor.

Güneş ocakları
Özellikle kent dışındaki alanlarda ve güneşin yılın büyük bölümünde kuvvetli olduğu bölgelerde çanak anten benzeri bir ocak, güneş ışınlarını merkezine yerleştirilen tencereye yansıtıp tenceredeki yemeği pişiriyor. Uygun malzemeyle kaplanan eski bir çanak anten de bu iş için kullanılabiliyor.

***
Uzman Gözüyle

"Konya'nın yüzde 2,5'u Türkiye'ye yeter"
Ecofys Türkiye Müdürü Haluk Sayar

- Türkiye'nin güneşlenme potansiyeli nedir?
Türkiye'nin güneşlenme şiddeti metrekare başına 1500 kWs civarında. Önemli bir kısmı Güneydoğu'da. Almanya'da bu rakam ortalama 1000 kWs. Buna rağmen fotovoltaik kurulu gücümüz yok denecek kadar az. İspanya'da güneş elektrik santrali kurulu gücü 15-20 MW'lara (megavat) ulaştı.

- Çatılarda fotovoltaik panel görecek miyiz?
Yasa olmadığı için bu paneller şebeke bağlantısı olmayan yerlerde kullanılıyor. Çatılara kurulabilmesi için yasal düzenleme şart. Elektrik santralleri için verilen teşvik de 25 avro cent'e çekildi. 28 olması daha uygundu. 1 MW gücünde bir güneş elektrik santrali kurmanın bedeli 4 milyon avro civarında. Buna rağmen iki girişimci, güneş hücresi üretimi için fabrika kurmak üzereler. TÜBİTAK'tan fon aldılar. Yasa çıkarsa üretim hızlanacak. Pazar olmadan üretim mümkün değil. Biran önce tarım dışı alanların büyük güneş santralleri için kullanılmasına yönelik envanter çalışması yapılmalı.

- Hava karardığında ne olacak?
Güneş enerjisi, rüzgar veya hidroelektrik santrallerle hibrid sistemler şeklinde kullanılabilir. (Güneş olmadığında barajlar çalışır, güneş enerji üretirken barajlarda su depolanır.) Ayrıca suyu güneş enerjisiyle gündüz barajlara pompalayıp gece barajlardan elektrik de üretebilirsiniz. Konya'nın yüzde 2.5'i fotovoltaik panellerle kaplansa Türkiye'nin ihtiyacını karşılayacak elektrik üretilebilir. 1000 kilometrekarelik bir alandan bahsediyoruz.

***
"Yanlış Bilgi"

Büyük dalga değil süreklisi makbul
Sanılanın aksine dalga enerjisi santralleri için yüksek dalgaların olduğu yerler değil yıl boyunca süreklilik gösteren, 1-1.5 metre boyunda dalgaların bulunduğu bölgeler uygun. Türkiye'de Çeşme, Çanakkale kıyıları ve Karadeniz avantajlı.

***
Dünyada kim en çok kullanıyor?
Dalga enerjisinin ilk ticari örneği Portekiz'de hayata geçti. 2.5 MW kurulu güce sahip bu santral, ürettiği elektriği şebekeye satan (kWs başına 23 avro cent) ilk ticari örnek. 1500 kişiye elektrik sağlayan proje 10 milyon dolara mal oldu. Portekiz dışında Fransa, İngiltere, ABD, Danimarka ve Norveç de dalga enerjisi üzerinde çalışan ülkeler.

***
Fotovoltaik güçte lider ülkeler ve kurulu güçlerinin gelişimi

ÜLKE - KURULU GÜÇ (MW) 2007 2008
İspanya 560 2511
ABD 207 342
Japonya 210 230
Almanya 1100 1500

Kaynak: Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği

YARIN (GÜN 3): Avrupa'nın en rüzgarlı ülkesi / Bu fabrikanın kanatları var / Yeşil yakalı işçiler geliyor.

Türkiye'nin temiz enerji kaynakları-1

Yazı dizisi

Başlarken...

Her insan hayatta kalmak için enerjiye ihtiyaç duyar ve enerji ihtiyacını güneşin büyüttüğü bitkilerden ve bitkileri yiyerek beslenen hayvanlardan sağlar. İnsanların kurduğu yeni yaşam modelleri ise besinlerden sağlanan enerjiden fazlasına ihtiyaç duyuyor. Isınmadan elektriğe, makinalardan ulaşım araçlarına kadar birçok noktada petrol, doğalgaz, kömür ve nükleer gibi sınırlı kaynakları kullanıyoruz. Kaynakların sınırlı olması, belli bölgelerde yoğunlaşması ve neden oldukları küresel ısınma gibi çevre sorunları insanları başka enerji kaynakları arayışına itiyor. Umut, güneş ve rüzgar, jeotermal, dalga, biyokütle gibi çevreci enerji kaynaklarında. Sınırlı kaynaklar açısından "enerji fakiri" olarak nitelenen ve dışa bağımlı olan Türkiye, temiz enerji kaynakları açısındansa oldukça şanslı.

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 15 Ağustos 2009

GÜNEŞ YENİDEN DOĞUYOR

Türkiye güneş enerjisiyle güneydeki yazlıkların çatılarına konan panellerle tanıştı. Su ısıtmakta kullanılan bu paneller kısa sürede yaygınlaştı. Öyle ki Türkiye, Çin'in ardından güneş enerjisini su ısıtmakta kullanan ikinci ülke konumuna geldi. Türkiye'deki toplam kurulu güç kapasitesi 2007 sonunda 7.8 gigavat termale (GWt) ulaştı. Aynı yıl Avrupa Birliği'nin toplam kapasitesi 17 GWt'ye ulaşıyordu. Türkiye sadece AB'nin yarısı kadar bir kapasiteye sahip olmakla öne çıkmıyor aynı zamanda Avrupa'nın kullandığı panellerin birçoğunun üretimini de yapıyor. Güneş enerjisi sadece su ısıtma için kullanılmıyor. Trafik ışıklarından uzay araçlarına kadar onlarca alanda enerji ihtiyacı güneşten karşılanıyor. Maliyetler de giderek düşüyor.

Doğalgaz giren kente güneş girmiyor
Türkiye’de faaliyet gösteren güneş kollektörü üreticileri Türkiye ve dünya pazarlarında boy gösteriyor. Ezinç Metal A.Ş, 2003'ten beri dünyadaki en büyük üç üretici arasında. Avrupa ülkelerinin hemen hepsine, toplamda 59 ülkeye ihracat yapıyor. Firmanın kurucusu Nurullah Ezinç, 1978'te Kıbrıs'ta su ısıtmak için güneş panelleri kullanıldığını görüyor ve Türkiye'ye döner dönmez üretime başlıyor. Bugün fabrikada 285 işçi, yılda tamamı yerli, 400 bin metrekare panel üretiyor. Satış Denetleme Şefi Oğuz Öztürk, iç pazarın yaklaşık yüzde 40'ını, ihraç edilen panellerin yüzde 45'ini ürettiklerini söylüyor. Merdiven altı üretimden ve doğalgazın yaygınlaşmasından yakınan Öztürk'e göre, kalitesiz ürünler hem güneş enerjisinin imajını zedeliyor hem de kaliteli üretimi sekteye uğratıyor. "Yenilenebilir enerjide KDV hâlâ düşmedi. Güneş enerjisi desteklense kalitesiz ürünler piyasadan kalkar" diyen Öztürk, "Doğalgazın yaygınlaştığı yerlerde güneş enerjisi satışı düşüyor. Dünyada güneş yükseliyor, burada doğalgaz. Avrupa güneşe destek verirken, Türkiye'nin desteklememesi üzücü. Halbuki ciddi potansiyel var" sözleriyle sıkıntılarını aktarıyor. Güneş enerjisinin etkisi her mahalle, her apartmanda farklı. Bu nedenle farklı tarz ve modellerde paneller üretiliyor. Örneğin Karadeniz'de selektif yüzeyli panel seçmekte fayda var. Dört kişilik bir aile için su ısıtan konforlu bir sistemin maliyeti, ortalama 3 bin 500 TL.

***
Güneş enerjisi sistemleri

Güneş kolektörleri
Genelde suyla çalışan, güneş enerjisini ısı enerjisine dönüştüren sistemler. Çatılardaki sistemler örnek gösterilebilir. Paneller sayesinde ısıtılan su, borularla musluklara aktarılabildiği gibi gelişmiş sistemlerde pompa aracılığıyla ortam ısıtmasında dahi kullanılabiliyor.

Güneşle soğutma
Almanya'daki Solitem firmasında çalışmalarını sürdüren Dr. Ahmet Lokurlu'nun mucitleri arasında olduğu bu yöntem, güneş enerjisiyle suyu yüksek derecelerde ısıtıyor, Basınç uygulanarak buhar üretiliyor. Buhar iki kademeli bir makinede soğuk havaya dönüşüyor. Antalya Metro, Sarıgerme İber Otel Türkiye'deki örneklerinden. Evler için de benzer modeller geliştirilebiliyor: Böylece terleten güneş, klimanın yerine geçiyor. (FOTO var)

Güneşle aydınlatma
En büyük aydınlanma aracı olan güneş ışınları, uygun bir mimari planlamayla yapılarınızın en dip noktalarına kadar ulaştırılıp ampul vazifesi görüyor. TESCO-Kipa'nın Salihli'deki deposu ve satış alanı, güneş ışığını toplayıp yansıtan ve sıfır enerji tüketen bu lambalar sayesinde aydınlatılıyor.

***
Uzman Gözüyle

“Elektrik ihtiyacının iki katı güneşten sağlanabilir”
Prof. Dr. Şener Oktik Muğla Üniversitesi Rektörü

- Enerji talebinin ne kadarı temiz enerjyle karşılanabilir?
Yenilenebilir enerjilerin teknik potansiyeli dünyanın toplam enerji ihtiyacının yaklaşık altı katını karşılayabilir. Ancak bu dönüşümlerin büyükçe bir bölümü henüz ekonomik değil.

- Güneşten elektrik üretme potansiyelimiz nedir?
Bugünkü teknolojilerle, konvansiyonel yolla üretilen elektrik enerjisi maliyetlerine yakın elektrik enerjisi üretilebilecek bölgeleri dikkate alsak bile ülkemizin toplam potansiyeli 380 milyar kilovatsaatin (kWs) üzerinde. 2008 elektrik enerjisi tüketimi ise 200 milyar kWs civarında. Dolayısıyla ülkemiz elektrik ihtiyacının yaklaşık iki katı bugünkü teknoloji ile karşılanabilir.

- Türkiye'nin hedefiyle ilgili çalışmanız var mı?
Avrupa Birliği ülkeleri, 2020 yılına kadar en düşük senaryoda elektrik enerjisinin yüzde 3'ünü orta iyimser senaryoda yüzde 6'sını ve iyimser senaryoda yüzde 12'sini fotovoltaik (PV) yolla yani güneş enerjisinden elektrik enerjisini doğrudan sağlamayı öngörmekte. 2020’de ülkemizin elektrik enerjisi ihtiyacının 400 milyar kWs olacağını varsayıp, AB'nin en düşük senaryosundan yola çıkarak 12 milyar kWs fotovoltaik elektrik enerjisi hedeflemeliyiz. Bunun kurulu güç için anlamı 2020 yılına kadar yaklaşık 1000 megavat (MW) fotovoltaik güç santralinin kurulmasıdır. Bu ise, 3 ila 3,5 milyar dolarlık bir yatırımı gerektiriyor.

-Türkiye fotovoltaik hücre üretiminde geç mi kaldı?
Fotovoltaik göze (hücre) üretimi sürekli gelişen bir teknoloji, bütün ülkeler bu alanda yerini alma çabasında. Henüz geç kalınmış sayılmaz ancak yarışta yerimizi almalıyız.

***

Yerleşkenin elektriği güneşten
Muğla Üniversitesi adeta güneş panelleriyle inşa edilmiş. Merkez Yerleşkesi'nin 2008 yılında tükettiği elektriğin yüzde 4'üne yakını yerleşke içerisinde kurulmuş olan fotovoltaik panellerden sağlanmış. Öğrenci kafeteryasının ve araç parkının çatısı panellerle kaplanmış. Yerleşke içerisindeki aydınlatma lambaları güneş enerjisiyle çalışıyor. Daha da görkemlisi, rektörlük binasını kaplayan paneller. Bu bina Türkiye'de entegre şebekeye bağlı en büyük sistem. Tek başına yılda 48 bin kWs elektrik üretebiliyor. Bu rakamın ne kadar büyük olduğunu elektrik faturalarınıza bakıp anlayabilirsiniz.

***
Dünyada en çok kim kullanıyor?
1998 yılında hiç fotovoltaik paneli olmayan İspanya, 10 yıl içinde kurduğu 2511 MW'lık güçle dünya lideri konumuna geldi. Onu 1500 MW'la Almanya ve 342 MW ile ABD izliyor.

***
"Yanlış Bilgi"
Güneş enerjisinden ısı veya elektrik elde etmek için sanıldığı gibi oldukça sıcak bir hava ya da bol güneşli bir gün gerekmiyor. Her ne kadar bol güneş daha çok üretim anlamına gelse de bulutlu, güneşsiz bir havada da üretim gerçekleşebiliyor. Paneller, aşırı sıcaklarda verim kaybına bile uğrayabiliyor.

Türkiye, güneş enerjisiyle su ısıtma / ısınma kapasitesinde Çin’den sonra ikinci. Ülkeler ve kurulu güç oranları şöyle:

ÜLKE ORAN (%)
Çin 66,7
AB 12,3
Türkiye 5,8
Japonya 4,1
İsrail 2,8
Brezilya 2
ABD 1,3
Avustralya 1
Hindistan 1,2
Ürdün 0,5
Diğer 2,4

Kaynak: REN 21

YARIN: Çatılar güneşe hasret / Konya'nın yüzde 2,5'u Türkiye'ye yeter / Dalga geçilen kaynak umut vaat ediyor.

67 yaşındaki emekli Greenpeace eylemcisi

Önceki gün Ankara'ya gelen Rusya Başbakanı Vladimir Putin'in, Başbakan Erdoğan ile yaptığı nükleer enerji anlaşmasını protesto ederken gözaltına alınan ve polisin sert müdahalesine maruz kalan Greenpeace eylemcisi Perihan Pulat HABERTÜRK'e konuştu.

Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk / 8 Ağustos 2009
Fotoğraf: Greenpeace

Ankara’da Rusya Başbakanı Vladimir Putin’in Başbakan Erdoğan ile yaptığı nükleer enerji konusundaki görüşmeyi protesto ederken dün gözaltına alınan ve polisin sert müdahalesine maruz kalan Perihan Pulat, eylemlere devam etmekte kararlı. Gözaltına alındıktan birkaç saat sonra serbest bırakılan 67 yaşında, Sayıştay’dan emekli... Perihan Pulat, “Düşündüklerimi ufak bir eylemle de olsa kamuoyuna duyurabiliyorsam ne mutlu. Bugün çok mutluyum. Bana destek olan, bugün (dün) burada olan tüm arkadaşlara teşekkür ediyorum” dedi.

Yüreği de genç
Perihan Pulat’ın boyu 1 metre 55 santim. Kilosu ise 45. Başabakan Tayyip Erdoğan’ın 2 metrelik özel korumaları tarafından içerisinde makinalı tüfek bulunan cipe taşınırken çekilen fotoğrafları uzun yıllar hatırlanacağa benziyor. On yıldır Greenpeace (YeşilBarış) çevre kuruluşunu takip ettiğini ve daha önce birçok eylemde yer aldığını konuşmamız sırasında öğreniyoruz. Meclis kapısındaki nükleer karşıtı eylemde, Japonya’nın balina katliamını protesto eden eylemde hep yer almış. Irak savaşından önce de sokaklardaymış. Greenpeace’le birlikten olmayı tercih etmesini, onların dirençli olmalarına ve hiçbir şirketten maddi destek almıyor olmalarıyla açıklıyor.

Fotoğraflarda oldukça genç göründüğünü söylediğimzde, yanıtı, “Yüreğim de çok gençtir” oluyor. Kötü bir şey yapmadıklarını ve emekten, doğadan yana tüm canlılar için mücadele ettiklerini belirtiyor.

“Elim ayağım tutarsa devam ederim”
Dün yapılan eylemde yanlış hiç bir şey yapmadığını, eylemin barışçıl olduğunu anlatan Pulat, “Üstümdeki gömleği çıkartmıştım. Elimdeki pankartı açmak üzereydim kendimi yerde buldum. Biri kolumu kıvırdı, biri de, 80-85 kilo ağırlığında olabilir, üzerime çullandı” sözleriyle yaşadıklarını anlatıyor. Duygusal olarak bu sert müdahalenin kendisini etkilemediğini belirten Greenpeace’in en genç eylemcisi, “İnandığım bir konuda fikirlerimi beyan ettim. Yazıları biraz daha uzun bir süre gösterebilseydim daha mutlu olurdum” diyor.