Önceki gün Resmi Gazete'de yayımlanan yönetmelikle, Türkiye'ye yasal yollardan GDO'lu ürün ve yem getirmenin önü açıldı. Prof. Dr. Tayfun Özkaya, yeni yönetmelikle beyana dayalı olarak GDO'lu ürünlerin ithalatının önünün açıldığına dikkat çekiyor. Hukukçular ise biyogüvelik kanunu olmadan çıkartılan yönetmeliğe sert eleştiriler yöneltiyor.
Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 28 Ekim 2009
Genetiği değiştirilmiş organizmaların (GDO) ithalatına izin veren yönetmeliğe itirazlar sürüyor. Resmi gazete 26 Ekim tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren yönetmeliğin, bugüne kadar ithaline izin verilmeyen GDO’lu ürünlere yeşil ışık yaktığını belirten GDO karşıtları ve çevreciler, risk faktörünün hiçe sayıldığını ve sürece dahil edilmemelerinden yakınıyor.
Ege Üniversitesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tayfun Özkaya, kimilerince yönetmeliğin, ‘GDO Türkiye’de yasaklanıyor şeklinde yanlış anlaşıldığını’ ancak durumun aksi yönde olduğunu belirtiyor. “Türkiye kapılarını GDO’ya resmen açtı” diyen Özkaya, “Resmi olarak gelmiyor dense de bu ürünler Türkiye’ye geliyordu. Mısırlarda yapılan analizler GDO olduğunu ortaya çıkarmıştı. Yönetmelikle GDO’lu ürünlerin ithalatı serbest bırakılıyor. GDO’lu ürünlerle yapılmış çikolatalar bile getirilebilecek” diyor.
Madem zararsız neden bebeklere yasak?
Yönetmeliğin 5. maddesinde yer alan, “GDO lu ürünlerin, bebek mamaları ve bebek formülleri, devam mamaları ve devam formülleri ile bebek ve küçük çocuk ek besinlerinde kullanılması yasaktır” hükmüne atıfta bulunan Özkaya, “GDO’nun insan sağlığına zararlı olduğu birçok araştırmayla kanıtlandı. Madem GDO zararsız, neden bebek mamalarında kullanılmasına yasak getiriliyor?” diye soruyor. Bebek mamalarında kullanılmasına izin vermiyorsunuz bunun zararlı olduğunu kabul ediyorsunuz diyen Özkaya’ya göre, GDO içermeyen ürünlerin etiketlerinde ‘GDO yoktur’ yazılmasının yasaklanması ise haksız rekabet yaratıyor.
GDO’ya Hayır Platformu Hukuk Komisyonu üyesi Ilgın Özkaya Özlüer, ürünün GDO’lu kabul edilmesini belirleyen oranların AB müktesabatından birebir alındığını ancak bilimsel anlamda hangi temele dayandığının açıklanmadığına dikkat çekerek, “Bu oranların nasıl belirlendiği bizimle tartışılmadı” diyor. Bandırma’dan gelen mısırların GDO’lu çıktığını ispatlamamızdan beri bu ülkeye giren GDO’lu mısırlar hakkında yasal işlem yapılmasını bekledik diyen Özlüer, “Biyogüvenlik sistemi kurulmadan ithalat, ihracat, kontrol ve denetimi içeren bir yönetmelik çıkarıldı. Çevre Hukuku’nun önemli bir parçası olan ihtiyatlılık ilkesi göz ardı edildi. Risk faktörünün bu kadar yüksek olduğu bu alanda insan ve çevre sağlığının korunması devreye sokulmalıydı” açıklamasını yapıyor.
Şirketlerin beyanına dayalı
Özlüer, “Uzun zamandır bir biyogüvenlik kanunu oluşturulacağı söylendi. Fakat yönetmelik düzeyinde bir sistem getirildi. Ne üretici, ne biyoçeşitlilik ne de hayvan sağlığı açısından yönetmelikte bir güvence göremedim. Kontrol ve denetim yönetmeliği olmuş olmasına rağmen bu denetim şirketlerin beyanları üzerinden yapılıyor. Bir risk durumunda ne olacağı, nasıl yönetileceği belli değil” diyerek hukuki süreç başlatmayı planladıkları yönetmeliği eleştiriyor.
***
GDO yoktur yazmak yasak!
Yönetmeliğin 5. maddesinin sekizinci bendi ‘GDO yoktur’ yazılmasını yasaklıyor. 6. ve 7. bentleri ise bir gıda ve yemin GDO’lu kabul edilmesi için aranan şartları ortaya koyuyor. Söz konusu gıda veya yemin en az yüzde 0,9 oranında GDO içermesi o ürünün GDO’lu kabul edimesini sağlıyor. Yönetmelikteki ilginç bir madde ise izin verilmeyen GDO’larla ilgili. Gıda veya yemin yüzde 0,5’tan fazla, izin verilmeyen GDO içermesi halinde ithalatına, işlenmesine, nakline, dağıtımına ve satışına izin verilmiyor. Yüzde 0,5’tan azsa izin verilmeyen GDO’da serbest bırakılıyor.
Kompozisyon yazdılar Çin’e seyehat kazandılar
Yön Radyo ve Çin Uluslararası Radyosu işbirliğiyle düzenlenen kompozisyon yarışmasının sonuçları açıklandı. “Ben ve Çin” adlı yarışmasının iki birincisi gelecek hafta Çin’e gidiyor. Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 28 Ekim 2009*
Uzun bir süredir Çin Uluslararası Radyosu’nun(CRI) Türkçe servisiyle ortak yayınlar hazırlayan Yon Radyo, yine CRI ile birlikte düzenlediği kompozisyon yarışmasını sonuçlandırdı. “Çin ve Ben” adlı kompozisyon yarışmasının birincileri Leyla Ünver ile Mehmet Ali Öztürk, plaketlerini CRI Birinci Başkan Yardımcısı Xia Jixuan ve Yön Radyo Yönetim Kurulu Başkanı Yüksel Kılınç verdi. İki birinci, ödül olarak bir haftalık Çin gezisi de kazandılar ve önümüzdeki hafta Türk Hava Yolları’nın desteğiyle Çin’e uçuyorlar.
Çin Halk Cumhuriyeti’nin 60’ncı kuruluş yıldönümü nedeniyle düzenlenen yarışmada dereceye girenlere ödülleri, Grand Cevahir Otel ve Kongre Merkezi’nde düzenlenen törenle verildi. Törene CRI Birinci Başkan Yardımcısı Xia Jixuan başkanlığındaki beş kişilik Çin Heyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti’nin İstanbul Başkonsolosu Zhang Zhil de katıldı.
Yön Radyo Yönetim Kurulu Başkanı Yüksel Kılınç törende yaptığı konuşmada, “Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin iki seçkin kurumu, YÖN Radyo ve CRI, kamusal yayıncılığın güzel örneklerini uluslararası alana taşırken iki kültürün buluşması için yeni köprüler kurmaya devam edecekler” dedi. CRI Birinci Başkan Yardımcısı Xia Jixuan ise Çin Uluslararası Radyosu ile Yön Radyo’nun işbirliği gerçekleştirilen yarışmaya yaklaşık 4 bin kişinin katılması, Türk halkının Çin’e olan dostluğun bir ifadesidir” yorumunu yaptı. Jixuan, “Çin-Türkiye dostluğunun sürekli olarak pekiştirilmesi, her iki ülke halklarının ortak arzusu. Bu arzunun yerine getirilmesinde önemli rol oynayan Çin Uluslararası Radyosu olarak, Türk toplumunun bütün kesimlerinin desteğini de alarak Çin-Türkiye dostluğunun zeminini pekiştirmek için çabalarımızı sürdüreceğiz” şeklinde konuştu. Yarışmada özel ödüle değer bulunan Yurdanur Atadan ise ödülünü Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği (RATEM) Başkanı Yusuf Gürsoy’dan aldı.
Ağırlıklı olarak halk müziği yayınları yapan Yon Radyo ve 59 farklı dilde yayın yapan CRI, önümüzdeki günlerde Çince türküleri Türkiye’de, Türkçe türküleri de Çin’de verecekleri konserlerle seslendirmeyi planlıyorlar.
*tam metin
Enerji Tüketmeme Hakkı
Bu yazıyı birkaç ay önce cevreciyiz.com
İyi okumalar,
Özgür
Ötenazi hakkı dünyanın birçok ülkesinde tanınmıyor ve gündeme geldiğinde oldukça sert tartışmalara neden oluyor. İnsanların ne kadar umutsuz olurlarsa olsunlar, kendi hayatlarına son verme isteklerine pek sıcak bakılmıyor. Bu tavır sanırım sadece söz konusu olan bir birey olunca geçerli. Toplu ötenazi kavramsal olarak konuşulmasa da tüm dünyada serbest bırakılmışa benziyor. İnsanların kendilerinin ve diğer canlıların hayatlarına son vermek için ellerinden geleni yapmalarına aslında açıkça seyirci kalındığını söylemek de mümkün. Kullandığımız her fosil yakıt (petrol, doğalgaz ve kömür), boşa akıttığınız her damla su, gerçekten ihtiyacımız olmadığı halde tükettiğimiz her türlü hammadde ya da gıda bizi filmin son karesine daha da yaklaştırıyor. Hayatımızı kendi ellerimizle ve bilinçli bir şekilde yok ediyoruz ama kimse müdahale etmiyor. Çünkü bunun adı “ötenazi” değil “tüketim”; hatta kimi zaman “gelişme” ve “refah toplumuna geçiş” olarak bile adlandırılabiliyor. Paranın çoğalması karşılığında yaşamın azalmasının “iyi” olarak algılandığı bir dünyada yaşıyoruz.
Tüketmenin “medeni”, tüketmeyi reddetmenin “ilkel” bir davranış olarak gösterilmeye çalışıldığı bu yeni dünya düzeninde doğduk çoğumuz. Gazeteciler abartır derler ya, abartmadığımızı bir örnekle açıklamakta fayda var. Mersin Akkuyu’da kurulması düşünülen nükleer santrale karşı çevrecilerin argümanlarından biri, “Nükleer santrale evet demektense mum ışığında oturmaya razıyım” idi. Nükleeri savunanlar hemen bu argümanı kullanarak çevrecileri “gericilikle” suçlamış ve mağarada yaşamayı istemekle itham etmişti. Gördüğünüz gibi abartmamışız. Mum ışığı bir semboldü belki ama “yaşamı riske atmaktansa, bireysel konforumdan ödün veririm” diyebilen insanların davranışının “ilkel” olmadığı, tam tersine ilerici olduğu sanırım bugün daha net görülüyordur. Kendi ömürleri için gezegenin geleceğinden çalan anlayış, Sanayi Devrimi’yle birlikte, yani yaklaşık iki yüz elli yıl içerisinde, gezegenin her köşesindeki canlının yaşamını tehdit eden bir sistem kurmaya başardı. 1763 yılında İskoçya’da bulunan buharlı trenin dumanı bugün Kuzey Kutbu’ndaki kutup ayılarına kadar ulaşmış durumda. Ayıların burunlarının ucuna getirilen bu medeniyetten pek hoşlandıklarını söylemekse pek olası değil. Eriyen buzullar, azalan yiyecek stoku sonucu yaşam tehlikesi altındılar. Ortadan kaybolan arılardan, her yıl yangınlar sonucu azalan ormanlardan ve 2003 yılında meydana gelen aşırı sıcak dalgaları sonucu Avrupa’da hayatını kaybeden 35 bin insandan da haberdarız. Yapılan bilimsel çalışmalar, tüm bunların sorumlusunun insan kaynaklı iklim değişikliği ya da halk arasında bilinen adıyla küresel ısınma olduğunu kanıtlamış durumda.
Küresel Isınma Bir Varsayım Değil
İlk uyarı, 1981 yılında Profesör James Hansen tarafından “Science” dergisinde kaleme alınan ve atmosferdeki karbondioksit (CO2) artışının iklim değişikliğine yol açacağını belirten 10 sayfalık makalesiyle geldi. Sanılanın aksine, iklim değişikliğinin bir gerçek olarak kabul edilmesi, ne çevreci kuruluşların iddiaları ne de Al Gore’un filmi yüzünden oldu. 2007 Nobel Barış Ödülü’ne layık bulunan Uluslararası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) ve BM Çevre Programı (UNEP) tarafından iklim değişikliği üzerine bağımsız araştırmalar yapması için 21 yıl önce, 1988 yılında kuruldu. Üç ayrı başlık altında çalışmalarını yürüten IPCC, olayın fiziki bilimsel temelini; etki, uyum ve zayıflıklarını araştırdı. 21 yıl içinde dört önemli rapora imza attı. Üçüncü değerlendirme raporu 2001 yılında yayımlanmıştı.
2007 yılında yayımladıkları 4. Değerlendirme Raporu’nun hazırlanması 6 yıl sürdü. 2007 Raporunun dört ayağından biri olan iklim değişikliğinin bilimsel temelleriyle ilgili bölüm 152 kişilik ana yazar (bilim insanı) kadrosu tarafından kaleme alındı. 30 ülkeden yazarlar katkıda bulundu ve yine 600 uzman tarafından gözden geçirildi. Hükümetlerin uzmanlarının katkıları da ayrıca alındı. Politika yapıcılar için bir sonuç niteliğinde olan özet bölüm 113 ülke tarafından onaylandı. Kısacası, küresel iklim değişikliğiyle ilgili bilimsel bulgular ne bir tek ülkenin ne de bir tek bilim insanının ürünü. 30 yılı aşkın süredir yapılan araştırmalar sonucunda, küresel iklim değişikliğinin varlığı ve insan kaynaklı olduğu, tüm dünyadan gelen bilim insanı ve hükümet yetkililerinin ortak kanısı olarak ortaya konmuştur.
Türkiye Yüzde 119 Artışla Birinci
‘İnsan kaynaklı’ kavramını da burada açmakta fayda var. İnsanın varoluşu değil, yaşam biçimi ve tercihleri iklim değişikliğine neden olmakta. İnsan oldukça meydana gelecek bir doğal afetten veya kaderden bahsetmediğimizin altını çizelim. Avrupa Komisyonu tarafından yapılan araştırmaya göre, Avrupa içerisinde ciddi bir koalisyon, küresel ısınmayı dünyanın en tehlikeli problemi kabul ediyor. Kıbrıs Rum Kesimi ve Yunanistan’ın başını çektiği bu ülkelerde dünyayı tehdit eden en büyük tehlikenin küresel ısınma olduğu yargısı %90’larla destek görürken Türkiye’de bu oran %60’larda kalıyor. Bu korkusuzluğumuz sade vatandaştan karar alıcılara kadar uzanıyor aslında. Türkiye’nin sera gazı emisyonlarına baktığımızda, bir azalma eğilimi görülmediği gibi aksine çok ciddi bir artış yaşandığı görülüyor. 1990 yılında 170,06 milyon ton olan sera gazı emisyonları (CO2 eşdeğeri) 2007 sonunda 372,6 milyon tona ulaştı. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında EK-1 ülkesi olarak adlandırılan grupta yer alan Türkiye, %119’luk artışla açık ara önde gidiyor. Türkiye’nin BMİDÇS’ye 2004 yılında taraf olmasına ve geç de olsa Kyoto Protokolü’ne 2009 yılında imza atarak bundan sonraki süreçte aktif rol alacağını beyan etmesine karşın, sera gazı artışının kontrolsüz büyümesi açıkçası kaygı verici. 1990’dan bu yana gerçekleşen en büyük yıllık artış, 40 milyon tonla 2006-2007 yılları arasında meydana geldi. Bu yıl (2009) sonunda Kopenhag’ta yapılacak 15. Taraflar Toplantısı’nda (COP-15) çıkacak kararlar hazırlıksız bir Türkiye’yi ciddi şekilde zorlayabilir. Mayıs ayında ortaya çıkan ilk taslak metinde, 2020 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 1990 yılına göre %25 ile 45 oranında aşağı çekilmesini isteyen farklı hedefler var. Ayrıca, 2050 yılında yine 1990 yılına göre en az %75 azaltmayı hedefleyen iddialı ama bilim insanlarının tavsiyeleriyle paralellik gösteren öneriler var. Bu rakamları görünce, Türkiye’nin bugüne kadar olduğu gibi 2012’den sonra da elini kolunu sallaya sallaya atmosferi kirletmeye devam edebileceğini düşünmek biraz hayalperestlik olur.
Kyoto Protokolü imzalandığında kendisini biraz da farkında olmadan, gelişmiş ülkelerle aynı sınıfta bulan Türkiye, her ne kadar özel durumunu Marakeş’teki toplantıda tanıtmış olsa da, küresel ısınmaya yaptığı ülkesel katkının büyüklüğü ve artış potansiyeliyle, Kopenhag sonrasını ilk dönemde olduğu gibi yükümlülük almadan geçiremeyebilir. Bundan çok da korkmamak lazım. Kendini doğru yerde konumlamış bir Türkiye, Kyoto’daki gibi benzeri yaptırımlar içeren her türlü anlaşmayı ülkenin politikalarını yeşile döndürmek için fırsat olarak kullanabilecek potansiyele sahip. Çünkü iklim değişikliğini durdurmayı öneren tüm tedbirler, yenilenebilir enerji kaynakları (güneş, rüzgar, küçük hidro, jeotermal, dalga, biyokütle gibi), enerjinin verimli kullanılması, tüketim toplumunun sorgulanması gibi ana ekonomik temellere dayandırılıyor. Türkiye’de zaten sınırlı olan petrol, kömür, doğalgaz, uranyum gibi kaynakların yerine; rüzgar (Avrupa’nın ikinci en iyi potansiyeli), güneş (Avrupa’nın en iyi ikinci potansiyeli) ve jeotermal (dünyanın yedinci en iyi potansiyeli) gibi kaynakları kullanmayı teşvik eden ve gerekli destekleri sağlamayı taahhüt eden bir mekanizmadan bahsediyoruz. Üç tarafı denizlerle çevrili (açık deniz rüzgar enerjisi ve dalga), tarım için arazi ve insan kaynağı olan (biyokütle, biyoyakıt) bir ülkede bu geçişi yapmaktan neden bu kadar korktuğumuzu anlamak biraz zor.
Önce Enerji
Türkiye sera gazı emisyonlarını düşürmek istiyorsa işe enerjiden başlamak zorunda. 2007 yılındaki 40 milyon tonluk artışın %75’i enerji kaynaklı. Toplam rakama bakıldığında 372 milyon tonluk emisyonun 282 milyonunun enerji sektörü başlığının altında yer aldığını görüyoruz. Kömür ve doğalgazla çalışan santrallerin bu rakama katkısı büyük; %90’dan fazlasının kara yoluyla yapıldığı yük ve insan taşımacılığının da. Petrole, kömüre ve doğalgaza olan bağımlılık, bir başka deyişle dışa bağımlılık, iklim değişikliği sorununa Türkiye’nin katkısının da özünü oluşturuyor. Çözüm, bu santrallerin yerine yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretmek mi sorusunun yanıtı evet ama işin bu kadar “basit” olduğunu söylemek sorunu fazla hafife almak olur. Sorun, ekonomik krizle birlikte düşse de artma eğiliminde olan enerji talebini kontrol edememekte yatıyor. Enerji Bakanlığı’nın girişine “Sınırsız enerji talebini sınırlı enerji kaynaklarıyla karşılayamazsınız” sözlerini büyük harflerle yazmayan hiçbir iktidarın sorunu çözme şansı bulunmuyor. Kömür, doğalgaz, petrol ve nükleer santralde kullanılan uranyumun sınırlı olduğu biliniyor. Literatürde sınırsız olarak adlandırılan ve güneş var olduğu sürece var olacak yenilenebilir enerji kaynaklarının da, güneş panelinden, rüzgar türbinine kadar hammaddelerinin sınırlı olması benzer bir sınırlamayı aslında onlar için de getiriyor. Bu durumda, sihirli formülün talebi kontrol etmek olduğu açık.
Talep Yönetimi Ve Enerji Yoğunluğu
Talebi ne kadar kontrol ettiğimizi ya da Türkiye için konuşursak ne kadar kontrol edemediğimizi enerji yoğunluğu verilerine bakarak anlayabiliyoruz. Türkiye’de 1000 Avroluk Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GHSYİH) yaratmak için 2006 yılında 446 kilogram eşdeğeri petrol (KEP) harcamak gerekirken, Avrupa’nın en iyisi konumundaki İsviçre’de 95 kilogram eşdeğeri petrolle aynı ürün elde edilebiliyor. İsviçre’ye göre yaklaşık 4,5 kat fazla enerji harcayarak aynı işi yapıyoruz. Japonya için bu rakam 114, Danimarka için 118 ve Almanya içinse 154 kilogram eşdeğeri petrol. Türkiye’den kötüleri de var, Bulgaristan (1554) ve Romanya (1128) gibi. Burada asıl dikkat etmemiz gereken, dünyada enerjiyi akıllı kullanmaya yönelik politik tedbirlerin alınmaya çalışılması ve enerji yoğunluğunun hemen hemen her ülkede giderek aşağıya çekilmesi. Listenin sonunda yer alan Bulgaristan, 1996 yılında 1000 Avroluk GSYİH için 2543 KEP harcıyordu. 10 yıl içerisinde yarıya yakın bir iyileştirme gösterdiler. Listenin başarılı isimlerinden Almanya bu rakamı 179’dan 154’e düşürmeyi başardı. Türkiye’de ise değişen fazla bir şey olmadı. 1996 yılında 486 KEP ile yaptığımız işi aradan 10 yıl geçmesine rağmen halen 446 KEP ile yapıyoruz.
Açıklanamayacak bir problem değil. Bugün hala, gelişmek için daha fazla enerji tüketmemiz gerektiğini söyleyen akademisyen, işadamı ve politikacılarla dolu eski bir zihniyetin politikalarını sürdürüyoruz. Kişi başına düşen enerji tüketiminin artışını, çıktılara bakmadan olumlu veri olarak kullanıyoruz. Türkiye’nin yapacağı en akıllı iş, kömür mü olsun rüzgar mı tartışmalarını bırakıp, enerji yoğunluğunu düşürecek verimli teknoloji kullanımının önünü açmak olmalıdır. Bunun için de enerji konusunda felsefi anlamda bir devrim yapmak şart görünüyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın bugünkü politikaların sabit kaldığını varsaydığı senaryosuna göre 2030 yılında da fosil yakıtlar, birincil enerji kaynaklarının %80’ini oluşturacak. Böyle bir senaryonun gerçekleşmesinin iklim değişikliğini geri dönülmez noktalara getireceği gerçeğini bir yana bıraksak bile bu tablo alışılagelmiş enerji denkleminin bozulmasının çok zor olduğunu da gözler önüne seriyor. Türkiye’nin 50 civarında yeni kömür santrali inşa etmesi için kollarını sıvaması, sera gazı verilerine bakıldığında nasıl anlamsızsa, fosil yakıt tüketimine küresel anlamda devam etmek de o kadar anlamsız. Görünen o ki, enerjide fosil yakıtlardan güneş ve verimlilik ekonomisine geçmek, sektör içinde pozisyonlarını değiştirmek istemeyen şirketlerin gönüllü ya da zorunlu katılımıyla olacak. Zorunlu katılım için bireylerin elleri sanılandan daha güçlü. Enerji yoğunluğunu düşürmek için alınan tüm önlemler, firmaları kar için alan değiştirmeye zorlayacak. Evlerin çatılarına konan güneş panelleriyle, daha az elektrik harcayan buzdolaplarıyla bağımsızlaşmaya başlayan tüketiciler makro taleplerini de kabul ettirebildikleri anda dünya değişmeye başlayacak. Taleplerin temelinde ise, “Enerji Tüketmeme Hakkı” yatmak zorunda.
Tü-ket-ti-re-mez-si-niz!
Çevrecilerin enerji tüketiminin üzerinde bu kadar çok durmalarının nedeni sadece sera gazlarıyla açıklanamaz elbette. Nükleer atıklardan, tarım arazilerinin kül dağlarına dönüşmesine, Yatağan’da yok olan zeytinliklerden, astım ve solunum yolu hastalıklarına kadar birçok sorun konvansiyonel enerji kaynaklarıyla ilintili. Bir başka sorun ise enerjinin bugüne kadar verilen eğitim içerisinde adeta tüketmeye mecbur olunan bir kaynak gibi insanlara öğretilmesi. Sorunun çözümünü güçleştiren bu öğreti, milyonlarca insanın yaşadığı bir kentte metro yerine özel arabalarla ulaşıma zorlanan ve dolayısıyla enerji tüketmeye teşvik edilen insanların önündeki en büyük engellerden biri. Halbuki insanların her alanda enerjiyi daha az tüketmek için söz hakları olmalı ve bu haklarının olduğu, nasıl kullanılacağı onlara öğretilmeli. Metro yerine minibüse, otobüs yerine otomobile, güneş enerjisiyle aydınlanan sokak lambaları yerine kömür santrallerinden gelen elektrikle yakılan ampullerle yolunu bulmaya çalışan insanların, enerji tüketmeme / enerji kaynağını seçme haklarının gasp edildiğinden haberdar olmaları gerekiyor. Tüketmeme hakkımızı politik yoldan istemeyi öğrenmek zorundayız. Seçeneksiz bırakılmak aslında gizlice tüketmeye teşvik edilmektir. Kirleten teknolojilerle temiz teknolojilerin rekabet edebilmeleri için aynı elektrik piyasasında olduğu gibi bir düzenleme yapılması ve karbon vergisi gibi örneklerin tüm alanlara yayılması zorunlu kılınmalıdır. Yakıtı verimli kullanmayan bir motor ancak kirlettiği oranda cezalandırılırsa verimli ama ilk maliyeti yüksek olan motorlarla değiştirilebilir. Rüzgar enerjisi atmosfere salmadığı karbondioksit için kredilendirildiğinde gerçek maliyet hesabı ortaya çıkmış olur. Termik santral tarafından hastalanan insanların bakım giderleri o santralin işletme giderlerine katıldığında gerçekten hangi kaynağın pahalı olduğu anlaşılabilir.
Yaşamı ya da birbirimizi tüketmeye övgüler yaratan bu “medeniyetten” kaçmaya çalışan insanlar, enerji tüketmeme haklarını kullanabildikleri anda gerçek bir demokrasiye daha yaklaşmış olabileceğimiz kesin.
İyi okumalar,
Özgür
Ötenazi hakkı dünyanın birçok ülkesinde tanınmıyor ve gündeme geldiğinde oldukça sert tartışmalara neden oluyor. İnsanların ne kadar umutsuz olurlarsa olsunlar, kendi hayatlarına son verme isteklerine pek sıcak bakılmıyor. Bu tavır sanırım sadece söz konusu olan bir birey olunca geçerli. Toplu ötenazi kavramsal olarak konuşulmasa da tüm dünyada serbest bırakılmışa benziyor. İnsanların kendilerinin ve diğer canlıların hayatlarına son vermek için ellerinden geleni yapmalarına aslında açıkça seyirci kalındığını söylemek de mümkün. Kullandığımız her fosil yakıt (petrol, doğalgaz ve kömür), boşa akıttığınız her damla su, gerçekten ihtiyacımız olmadığı halde tükettiğimiz her türlü hammadde ya da gıda bizi filmin son karesine daha da yaklaştırıyor. Hayatımızı kendi ellerimizle ve bilinçli bir şekilde yok ediyoruz ama kimse müdahale etmiyor. Çünkü bunun adı “ötenazi” değil “tüketim”; hatta kimi zaman “gelişme” ve “refah toplumuna geçiş” olarak bile adlandırılabiliyor. Paranın çoğalması karşılığında yaşamın azalmasının “iyi” olarak algılandığı bir dünyada yaşıyoruz.
Tüketmenin “medeni”, tüketmeyi reddetmenin “ilkel” bir davranış olarak gösterilmeye çalışıldığı bu yeni dünya düzeninde doğduk çoğumuz. Gazeteciler abartır derler ya, abartmadığımızı bir örnekle açıklamakta fayda var. Mersin Akkuyu’da kurulması düşünülen nükleer santrale karşı çevrecilerin argümanlarından biri, “Nükleer santrale evet demektense mum ışığında oturmaya razıyım” idi. Nükleeri savunanlar hemen bu argümanı kullanarak çevrecileri “gericilikle” suçlamış ve mağarada yaşamayı istemekle itham etmişti. Gördüğünüz gibi abartmamışız. Mum ışığı bir semboldü belki ama “yaşamı riske atmaktansa, bireysel konforumdan ödün veririm” diyebilen insanların davranışının “ilkel” olmadığı, tam tersine ilerici olduğu sanırım bugün daha net görülüyordur. Kendi ömürleri için gezegenin geleceğinden çalan anlayış, Sanayi Devrimi’yle birlikte, yani yaklaşık iki yüz elli yıl içerisinde, gezegenin her köşesindeki canlının yaşamını tehdit eden bir sistem kurmaya başardı. 1763 yılında İskoçya’da bulunan buharlı trenin dumanı bugün Kuzey Kutbu’ndaki kutup ayılarına kadar ulaşmış durumda. Ayıların burunlarının ucuna getirilen bu medeniyetten pek hoşlandıklarını söylemekse pek olası değil. Eriyen buzullar, azalan yiyecek stoku sonucu yaşam tehlikesi altındılar. Ortadan kaybolan arılardan, her yıl yangınlar sonucu azalan ormanlardan ve 2003 yılında meydana gelen aşırı sıcak dalgaları sonucu Avrupa’da hayatını kaybeden 35 bin insandan da haberdarız. Yapılan bilimsel çalışmalar, tüm bunların sorumlusunun insan kaynaklı iklim değişikliği ya da halk arasında bilinen adıyla küresel ısınma olduğunu kanıtlamış durumda.
Küresel Isınma Bir Varsayım Değil
İlk uyarı, 1981 yılında Profesör James Hansen tarafından “Science” dergisinde kaleme alınan ve atmosferdeki karbondioksit (CO2) artışının iklim değişikliğine yol açacağını belirten 10 sayfalık makalesiyle geldi. Sanılanın aksine, iklim değişikliğinin bir gerçek olarak kabul edilmesi, ne çevreci kuruluşların iddiaları ne de Al Gore’un filmi yüzünden oldu. 2007 Nobel Barış Ödülü’ne layık bulunan Uluslararası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) ve BM Çevre Programı (UNEP) tarafından iklim değişikliği üzerine bağımsız araştırmalar yapması için 21 yıl önce, 1988 yılında kuruldu. Üç ayrı başlık altında çalışmalarını yürüten IPCC, olayın fiziki bilimsel temelini; etki, uyum ve zayıflıklarını araştırdı. 21 yıl içinde dört önemli rapora imza attı. Üçüncü değerlendirme raporu 2001 yılında yayımlanmıştı.
2007 yılında yayımladıkları 4. Değerlendirme Raporu’nun hazırlanması 6 yıl sürdü. 2007 Raporunun dört ayağından biri olan iklim değişikliğinin bilimsel temelleriyle ilgili bölüm 152 kişilik ana yazar (bilim insanı) kadrosu tarafından kaleme alındı. 30 ülkeden yazarlar katkıda bulundu ve yine 600 uzman tarafından gözden geçirildi. Hükümetlerin uzmanlarının katkıları da ayrıca alındı. Politika yapıcılar için bir sonuç niteliğinde olan özet bölüm 113 ülke tarafından onaylandı. Kısacası, küresel iklim değişikliğiyle ilgili bilimsel bulgular ne bir tek ülkenin ne de bir tek bilim insanının ürünü. 30 yılı aşkın süredir yapılan araştırmalar sonucunda, küresel iklim değişikliğinin varlığı ve insan kaynaklı olduğu, tüm dünyadan gelen bilim insanı ve hükümet yetkililerinin ortak kanısı olarak ortaya konmuştur.
Türkiye Yüzde 119 Artışla Birinci
‘İnsan kaynaklı’ kavramını da burada açmakta fayda var. İnsanın varoluşu değil, yaşam biçimi ve tercihleri iklim değişikliğine neden olmakta. İnsan oldukça meydana gelecek bir doğal afetten veya kaderden bahsetmediğimizin altını çizelim. Avrupa Komisyonu tarafından yapılan araştırmaya göre, Avrupa içerisinde ciddi bir koalisyon, küresel ısınmayı dünyanın en tehlikeli problemi kabul ediyor. Kıbrıs Rum Kesimi ve Yunanistan’ın başını çektiği bu ülkelerde dünyayı tehdit eden en büyük tehlikenin küresel ısınma olduğu yargısı %90’larla destek görürken Türkiye’de bu oran %60’larda kalıyor. Bu korkusuzluğumuz sade vatandaştan karar alıcılara kadar uzanıyor aslında. Türkiye’nin sera gazı emisyonlarına baktığımızda, bir azalma eğilimi görülmediği gibi aksine çok ciddi bir artış yaşandığı görülüyor. 1990 yılında 170,06 milyon ton olan sera gazı emisyonları (CO2 eşdeğeri) 2007 sonunda 372,6 milyon tona ulaştı. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında EK-1 ülkesi olarak adlandırılan grupta yer alan Türkiye, %119’luk artışla açık ara önde gidiyor. Türkiye’nin BMİDÇS’ye 2004 yılında taraf olmasına ve geç de olsa Kyoto Protokolü’ne 2009 yılında imza atarak bundan sonraki süreçte aktif rol alacağını beyan etmesine karşın, sera gazı artışının kontrolsüz büyümesi açıkçası kaygı verici. 1990’dan bu yana gerçekleşen en büyük yıllık artış, 40 milyon tonla 2006-2007 yılları arasında meydana geldi. Bu yıl (2009) sonunda Kopenhag’ta yapılacak 15. Taraflar Toplantısı’nda (COP-15) çıkacak kararlar hazırlıksız bir Türkiye’yi ciddi şekilde zorlayabilir. Mayıs ayında ortaya çıkan ilk taslak metinde, 2020 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 1990 yılına göre %25 ile 45 oranında aşağı çekilmesini isteyen farklı hedefler var. Ayrıca, 2050 yılında yine 1990 yılına göre en az %75 azaltmayı hedefleyen iddialı ama bilim insanlarının tavsiyeleriyle paralellik gösteren öneriler var. Bu rakamları görünce, Türkiye’nin bugüne kadar olduğu gibi 2012’den sonra da elini kolunu sallaya sallaya atmosferi kirletmeye devam edebileceğini düşünmek biraz hayalperestlik olur.
Kyoto Protokolü imzalandığında kendisini biraz da farkında olmadan, gelişmiş ülkelerle aynı sınıfta bulan Türkiye, her ne kadar özel durumunu Marakeş’teki toplantıda tanıtmış olsa da, küresel ısınmaya yaptığı ülkesel katkının büyüklüğü ve artış potansiyeliyle, Kopenhag sonrasını ilk dönemde olduğu gibi yükümlülük almadan geçiremeyebilir. Bundan çok da korkmamak lazım. Kendini doğru yerde konumlamış bir Türkiye, Kyoto’daki gibi benzeri yaptırımlar içeren her türlü anlaşmayı ülkenin politikalarını yeşile döndürmek için fırsat olarak kullanabilecek potansiyele sahip. Çünkü iklim değişikliğini durdurmayı öneren tüm tedbirler, yenilenebilir enerji kaynakları (güneş, rüzgar, küçük hidro, jeotermal, dalga, biyokütle gibi), enerjinin verimli kullanılması, tüketim toplumunun sorgulanması gibi ana ekonomik temellere dayandırılıyor. Türkiye’de zaten sınırlı olan petrol, kömür, doğalgaz, uranyum gibi kaynakların yerine; rüzgar (Avrupa’nın ikinci en iyi potansiyeli), güneş (Avrupa’nın en iyi ikinci potansiyeli) ve jeotermal (dünyanın yedinci en iyi potansiyeli) gibi kaynakları kullanmayı teşvik eden ve gerekli destekleri sağlamayı taahhüt eden bir mekanizmadan bahsediyoruz. Üç tarafı denizlerle çevrili (açık deniz rüzgar enerjisi ve dalga), tarım için arazi ve insan kaynağı olan (biyokütle, biyoyakıt) bir ülkede bu geçişi yapmaktan neden bu kadar korktuğumuzu anlamak biraz zor.
Önce Enerji
Türkiye sera gazı emisyonlarını düşürmek istiyorsa işe enerjiden başlamak zorunda. 2007 yılındaki 40 milyon tonluk artışın %75’i enerji kaynaklı. Toplam rakama bakıldığında 372 milyon tonluk emisyonun 282 milyonunun enerji sektörü başlığının altında yer aldığını görüyoruz. Kömür ve doğalgazla çalışan santrallerin bu rakama katkısı büyük; %90’dan fazlasının kara yoluyla yapıldığı yük ve insan taşımacılığının da. Petrole, kömüre ve doğalgaza olan bağımlılık, bir başka deyişle dışa bağımlılık, iklim değişikliği sorununa Türkiye’nin katkısının da özünü oluşturuyor. Çözüm, bu santrallerin yerine yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretmek mi sorusunun yanıtı evet ama işin bu kadar “basit” olduğunu söylemek sorunu fazla hafife almak olur. Sorun, ekonomik krizle birlikte düşse de artma eğiliminde olan enerji talebini kontrol edememekte yatıyor. Enerji Bakanlığı’nın girişine “Sınırsız enerji talebini sınırlı enerji kaynaklarıyla karşılayamazsınız” sözlerini büyük harflerle yazmayan hiçbir iktidarın sorunu çözme şansı bulunmuyor. Kömür, doğalgaz, petrol ve nükleer santralde kullanılan uranyumun sınırlı olduğu biliniyor. Literatürde sınırsız olarak adlandırılan ve güneş var olduğu sürece var olacak yenilenebilir enerji kaynaklarının da, güneş panelinden, rüzgar türbinine kadar hammaddelerinin sınırlı olması benzer bir sınırlamayı aslında onlar için de getiriyor. Bu durumda, sihirli formülün talebi kontrol etmek olduğu açık.
Talep Yönetimi Ve Enerji Yoğunluğu
Talebi ne kadar kontrol ettiğimizi ya da Türkiye için konuşursak ne kadar kontrol edemediğimizi enerji yoğunluğu verilerine bakarak anlayabiliyoruz. Türkiye’de 1000 Avroluk Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GHSYİH) yaratmak için 2006 yılında 446 kilogram eşdeğeri petrol (KEP) harcamak gerekirken, Avrupa’nın en iyisi konumundaki İsviçre’de 95 kilogram eşdeğeri petrolle aynı ürün elde edilebiliyor. İsviçre’ye göre yaklaşık 4,5 kat fazla enerji harcayarak aynı işi yapıyoruz. Japonya için bu rakam 114, Danimarka için 118 ve Almanya içinse 154 kilogram eşdeğeri petrol. Türkiye’den kötüleri de var, Bulgaristan (1554) ve Romanya (1128) gibi. Burada asıl dikkat etmemiz gereken, dünyada enerjiyi akıllı kullanmaya yönelik politik tedbirlerin alınmaya çalışılması ve enerji yoğunluğunun hemen hemen her ülkede giderek aşağıya çekilmesi. Listenin sonunda yer alan Bulgaristan, 1996 yılında 1000 Avroluk GSYİH için 2543 KEP harcıyordu. 10 yıl içerisinde yarıya yakın bir iyileştirme gösterdiler. Listenin başarılı isimlerinden Almanya bu rakamı 179’dan 154’e düşürmeyi başardı. Türkiye’de ise değişen fazla bir şey olmadı. 1996 yılında 486 KEP ile yaptığımız işi aradan 10 yıl geçmesine rağmen halen 446 KEP ile yapıyoruz.
Açıklanamayacak bir problem değil. Bugün hala, gelişmek için daha fazla enerji tüketmemiz gerektiğini söyleyen akademisyen, işadamı ve politikacılarla dolu eski bir zihniyetin politikalarını sürdürüyoruz. Kişi başına düşen enerji tüketiminin artışını, çıktılara bakmadan olumlu veri olarak kullanıyoruz. Türkiye’nin yapacağı en akıllı iş, kömür mü olsun rüzgar mı tartışmalarını bırakıp, enerji yoğunluğunu düşürecek verimli teknoloji kullanımının önünü açmak olmalıdır. Bunun için de enerji konusunda felsefi anlamda bir devrim yapmak şart görünüyor.
Uluslararası Enerji Ajansı’nın bugünkü politikaların sabit kaldığını varsaydığı senaryosuna göre 2030 yılında da fosil yakıtlar, birincil enerji kaynaklarının %80’ini oluşturacak. Böyle bir senaryonun gerçekleşmesinin iklim değişikliğini geri dönülmez noktalara getireceği gerçeğini bir yana bıraksak bile bu tablo alışılagelmiş enerji denkleminin bozulmasının çok zor olduğunu da gözler önüne seriyor. Türkiye’nin 50 civarında yeni kömür santrali inşa etmesi için kollarını sıvaması, sera gazı verilerine bakıldığında nasıl anlamsızsa, fosil yakıt tüketimine küresel anlamda devam etmek de o kadar anlamsız. Görünen o ki, enerjide fosil yakıtlardan güneş ve verimlilik ekonomisine geçmek, sektör içinde pozisyonlarını değiştirmek istemeyen şirketlerin gönüllü ya da zorunlu katılımıyla olacak. Zorunlu katılım için bireylerin elleri sanılandan daha güçlü. Enerji yoğunluğunu düşürmek için alınan tüm önlemler, firmaları kar için alan değiştirmeye zorlayacak. Evlerin çatılarına konan güneş panelleriyle, daha az elektrik harcayan buzdolaplarıyla bağımsızlaşmaya başlayan tüketiciler makro taleplerini de kabul ettirebildikleri anda dünya değişmeye başlayacak. Taleplerin temelinde ise, “Enerji Tüketmeme Hakkı” yatmak zorunda.
Tü-ket-ti-re-mez-si-niz!
Çevrecilerin enerji tüketiminin üzerinde bu kadar çok durmalarının nedeni sadece sera gazlarıyla açıklanamaz elbette. Nükleer atıklardan, tarım arazilerinin kül dağlarına dönüşmesine, Yatağan’da yok olan zeytinliklerden, astım ve solunum yolu hastalıklarına kadar birçok sorun konvansiyonel enerji kaynaklarıyla ilintili. Bir başka sorun ise enerjinin bugüne kadar verilen eğitim içerisinde adeta tüketmeye mecbur olunan bir kaynak gibi insanlara öğretilmesi. Sorunun çözümünü güçleştiren bu öğreti, milyonlarca insanın yaşadığı bir kentte metro yerine özel arabalarla ulaşıma zorlanan ve dolayısıyla enerji tüketmeye teşvik edilen insanların önündeki en büyük engellerden biri. Halbuki insanların her alanda enerjiyi daha az tüketmek için söz hakları olmalı ve bu haklarının olduğu, nasıl kullanılacağı onlara öğretilmeli. Metro yerine minibüse, otobüs yerine otomobile, güneş enerjisiyle aydınlanan sokak lambaları yerine kömür santrallerinden gelen elektrikle yakılan ampullerle yolunu bulmaya çalışan insanların, enerji tüketmeme / enerji kaynağını seçme haklarının gasp edildiğinden haberdar olmaları gerekiyor. Tüketmeme hakkımızı politik yoldan istemeyi öğrenmek zorundayız. Seçeneksiz bırakılmak aslında gizlice tüketmeye teşvik edilmektir. Kirleten teknolojilerle temiz teknolojilerin rekabet edebilmeleri için aynı elektrik piyasasında olduğu gibi bir düzenleme yapılması ve karbon vergisi gibi örneklerin tüm alanlara yayılması zorunlu kılınmalıdır. Yakıtı verimli kullanmayan bir motor ancak kirlettiği oranda cezalandırılırsa verimli ama ilk maliyeti yüksek olan motorlarla değiştirilebilir. Rüzgar enerjisi atmosfere salmadığı karbondioksit için kredilendirildiğinde gerçek maliyet hesabı ortaya çıkmış olur. Termik santral tarafından hastalanan insanların bakım giderleri o santralin işletme giderlerine katıldığında gerçekten hangi kaynağın pahalı olduğu anlaşılabilir.
Yaşamı ya da birbirimizi tüketmeye övgüler yaratan bu “medeniyetten” kaçmaya çalışan insanlar, enerji tüketmeme haklarını kullanabildikleri anda gerçek bir demokrasiye daha yaklaşmış olabileceğimiz kesin.
Ekonomik kriz iklime yaradı
Uluslararası Enerji Ajansı’nın tahminlerine göre küresel ekonomik ve finansal kriz nedeniyle, iklim değişikliğine yol açan karbondioksit emisyonları 2009 yılında yüzde 3 oranında düşecek. Tahminler gerçekleşirse bu, son 40 yıl içerisindeki en büyük düşüş olacak.
Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 17 Ekim 2009
Küresel ekonomik kriz binlerce kişiyi işsiz bırakmış olsa da küresel ısınmanın pençesinde boğuşan dünya için de bir umut ışığı yaktı. Uluslararası Enerji Ajansı’nin (UEA) tahminlerine göre her yıl artan küresel seragazları emisyonları bu yıl yüzde 3 oranında düşecek. Tahminler gerçekleşirse, küresel ısınmaya yol açan sergazlarında son 40 yılda meydana gelen en büyük düşüş yaşanmış olacak. Ajansın tahminleri, bu düşüşün 2020’deki emisyon rakamlarının da yüzde 5 oranında azalması anlamına geleceğine işaret ediyor. Bu rakam, küresel ısınma konusunda ek tedbirler alınırsa daha da aşağı çekilebilecek.
UEA, önümüzdeki günlerde yayımlanacak olan Dünya Enerji Görünümü 2009 adlı raporunun iklim değişikliği için ayrılan özel bölümünde bu düşüşü bir fırsat olarak niteliyor. Buna rağmen, dünyanın ortalama sıcaklığının 2 dereceden fazla artmaması için gerekli politikaların mutlaka tüm ülkeler tarafından uygulanması gerektiğini de ekliyor. Bilim insanları, 2 derecelik artışın geçilmemesi için atmosferdeki karbondioksit miktarının 450 ppm olan üst sınırın altında tutulması gerektiği konusunda hemfikir. UAE Başkanı Nobuo Tanaka, “Mesaj basit ve yalın. Eğer dünya bugünkü enerji ve iklim politikalarına devam ederse iklim değişikliğinin sonuçları sert olacak. Enerji sorunun kalbinde, o halde çözümün de özünü oluşturmalı” diyor.
Çözüm için “450 ppm” senaryosunu öneren Enerji Ajansı, 2020 yılına kadar fosil yakıt kullanımında tepe noktasının aşılacağı ve emisyonların 2020 yılında 2007’ye göre yüzde 6 oranında artacağını öngörüyor. Buna karşın, 450 ppm’in altında kalınması için 2020 yılına kadar 3,8 giga ton emisyon indirimi gerekiyor. Bunun 1,6 giga tonunun Türkiye’nin de içinde bulunduğu OECD ülkeleri tarafından, 1 milyar giga tonunun ise halihazırda konuştuğu politikaların hayata geçirilmesiyle Çin tarafından gerçekleştirilmesi öngörülüyor.
Boğaziçi Üniversitesi öğretim görevlisi Doç.Dr. Gürkan Kumbaroğlu da krizlerden fırsatlar çıkacağı görüşünde. “Dünyada iki büyük kriz var, biri ekonomik diğeri de ekolojik kriz” diyen Kumbaroğlu, “450 ppm senaryosuna ulaşmak için küresel çapta seragazlarını 3,8 gigaton oranında azaltmak gerekiyor. Bu aslında çok da korkunç bir rakam değil. Bugünkü seviyelerin yaklaşık yüzde 13 altı. Bu artışın nedeni fosil yakıt kullanımından kaynaklı. Yeni yatırımlarda fosil yakıt kullanımını azaltmak, mevcut kullanımını daha verimli hale getirmekle bu rakamı hızla aşağı çekmek mümkün. Bunun maliyetinin de enerji tasarrufundan sağlayacağımız gelirle karşılayabileceğimizi UEA da söylüyor” diyor.
Seragazı emsiyonlarının düşmesinde endüstriyel ve elektrik üretimindeki düşüş de önemli rol oynuyor. Eurostat’ın verilerine göre Avrupa Birliği’nde 2009 yılı endüstriyel üretim rakamları bir önceki yıla göre büyük düşüş içinde. 2009 Mart ayındaki endüstriyel üretim miktarı bir önceki yıla göre yüzde 18,1 azalmış durumda. Ağustos 2009’da ise kısmi iyileşme görülse de 2008 yılının aynı ayına göre üretimde yüzde -13,5’luk bir azalma meydana gelmiş durumda. AB-27’de enerji üretimi de Nisan 2009’da 2008 Nisan’ına göre yüzde -12’lik bir azalma göstermiş. Ağustos 2009’da ise fark yüzde -6,2’lere kadar gerilese de hala geçtiğimiz yılın aşağısında. En büyük seragazı üreticileri ABD ve Çin’de ise durum farklı. ABD’de sanayi üretimi Ağustos 2008’e göre yüzde 10.7 azalırken Çin’de 12,3’lük artış meydana geldi. Çin, Hindistan ve Güney Kore gibi ülkelerdeki artışa rağmen diğer ülkelerdeki düşüş seragazı emisyonlarını düşürmeyi başardı.
UEA’nın yaptığı hesaba göre işin en can alıcı noktası da bu hedefe ulaşmak için 2010-2030 yılları arasında enerji sektöründe yapılması gereken 10 trilyon dolarlık yatırım. Acilen yatırımların hayata geçirilmesini öneren Tanaka, gecikilen her yılın maliyetleri 500 milyar dolar arttırdığına dikkat çekiyor.
***
Ülkelere göre yakıt kaynaklı CO2 emisyonları (Mt)
Ülke 1990 2007 Değişim(%)
Çin 2244 6071,2 170,6
Türkiye 126,9 265,0 108,8
İspanya 205,8 344,7 67,5
Kanada 432,3 572,9 32,5
ABD 4863,3 5769,3 18,6
Japonya 1065,3 1236,3 16,1
İtalya 397,8 437,6 10
Fransa 352,1 369,3 4,9
Birleşik Krallık 553 523 -5,4
Almanya 950,4 798,4 -16
Kaynak: UEA
***
Sektörlere göre küresel seragazı emisyonları (2007)
Elektrik ve ısı üretimi %41
Ulaşım %23
Endüstri %20
Diğer %10
Konutlar %6
Kaynak: UEA
Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 17 Ekim 2009
Küresel ekonomik kriz binlerce kişiyi işsiz bırakmış olsa da küresel ısınmanın pençesinde boğuşan dünya için de bir umut ışığı yaktı. Uluslararası Enerji Ajansı’nin (UEA) tahminlerine göre her yıl artan küresel seragazları emisyonları bu yıl yüzde 3 oranında düşecek. Tahminler gerçekleşirse, küresel ısınmaya yol açan sergazlarında son 40 yılda meydana gelen en büyük düşüş yaşanmış olacak. Ajansın tahminleri, bu düşüşün 2020’deki emisyon rakamlarının da yüzde 5 oranında azalması anlamına geleceğine işaret ediyor. Bu rakam, küresel ısınma konusunda ek tedbirler alınırsa daha da aşağı çekilebilecek.
UEA, önümüzdeki günlerde yayımlanacak olan Dünya Enerji Görünümü 2009 adlı raporunun iklim değişikliği için ayrılan özel bölümünde bu düşüşü bir fırsat olarak niteliyor. Buna rağmen, dünyanın ortalama sıcaklığının 2 dereceden fazla artmaması için gerekli politikaların mutlaka tüm ülkeler tarafından uygulanması gerektiğini de ekliyor. Bilim insanları, 2 derecelik artışın geçilmemesi için atmosferdeki karbondioksit miktarının 450 ppm olan üst sınırın altında tutulması gerektiği konusunda hemfikir. UAE Başkanı Nobuo Tanaka, “Mesaj basit ve yalın. Eğer dünya bugünkü enerji ve iklim politikalarına devam ederse iklim değişikliğinin sonuçları sert olacak. Enerji sorunun kalbinde, o halde çözümün de özünü oluşturmalı” diyor.
Çözüm için “450 ppm” senaryosunu öneren Enerji Ajansı, 2020 yılına kadar fosil yakıt kullanımında tepe noktasının aşılacağı ve emisyonların 2020 yılında 2007’ye göre yüzde 6 oranında artacağını öngörüyor. Buna karşın, 450 ppm’in altında kalınması için 2020 yılına kadar 3,8 giga ton emisyon indirimi gerekiyor. Bunun 1,6 giga tonunun Türkiye’nin de içinde bulunduğu OECD ülkeleri tarafından, 1 milyar giga tonunun ise halihazırda konuştuğu politikaların hayata geçirilmesiyle Çin tarafından gerçekleştirilmesi öngörülüyor.
Boğaziçi Üniversitesi öğretim görevlisi Doç.Dr. Gürkan Kumbaroğlu da krizlerden fırsatlar çıkacağı görüşünde. “Dünyada iki büyük kriz var, biri ekonomik diğeri de ekolojik kriz” diyen Kumbaroğlu, “450 ppm senaryosuna ulaşmak için küresel çapta seragazlarını 3,8 gigaton oranında azaltmak gerekiyor. Bu aslında çok da korkunç bir rakam değil. Bugünkü seviyelerin yaklaşık yüzde 13 altı. Bu artışın nedeni fosil yakıt kullanımından kaynaklı. Yeni yatırımlarda fosil yakıt kullanımını azaltmak, mevcut kullanımını daha verimli hale getirmekle bu rakamı hızla aşağı çekmek mümkün. Bunun maliyetinin de enerji tasarrufundan sağlayacağımız gelirle karşılayabileceğimizi UEA da söylüyor” diyor.
Seragazı emsiyonlarının düşmesinde endüstriyel ve elektrik üretimindeki düşüş de önemli rol oynuyor. Eurostat’ın verilerine göre Avrupa Birliği’nde 2009 yılı endüstriyel üretim rakamları bir önceki yıla göre büyük düşüş içinde. 2009 Mart ayındaki endüstriyel üretim miktarı bir önceki yıla göre yüzde 18,1 azalmış durumda. Ağustos 2009’da ise kısmi iyileşme görülse de 2008 yılının aynı ayına göre üretimde yüzde -13,5’luk bir azalma meydana gelmiş durumda. AB-27’de enerji üretimi de Nisan 2009’da 2008 Nisan’ına göre yüzde -12’lik bir azalma göstermiş. Ağustos 2009’da ise fark yüzde -6,2’lere kadar gerilese de hala geçtiğimiz yılın aşağısında. En büyük seragazı üreticileri ABD ve Çin’de ise durum farklı. ABD’de sanayi üretimi Ağustos 2008’e göre yüzde 10.7 azalırken Çin’de 12,3’lük artış meydana geldi. Çin, Hindistan ve Güney Kore gibi ülkelerdeki artışa rağmen diğer ülkelerdeki düşüş seragazı emisyonlarını düşürmeyi başardı.
UEA’nın yaptığı hesaba göre işin en can alıcı noktası da bu hedefe ulaşmak için 2010-2030 yılları arasında enerji sektöründe yapılması gereken 10 trilyon dolarlık yatırım. Acilen yatırımların hayata geçirilmesini öneren Tanaka, gecikilen her yılın maliyetleri 500 milyar dolar arttırdığına dikkat çekiyor.
***
Ülkelere göre yakıt kaynaklı CO2 emisyonları (Mt)
Ülke 1990 2007 Değişim(%)
Çin 2244 6071,2 170,6
Türkiye 126,9 265,0 108,8
İspanya 205,8 344,7 67,5
Kanada 432,3 572,9 32,5
ABD 4863,3 5769,3 18,6
Japonya 1065,3 1236,3 16,1
İtalya 397,8 437,6 10
Fransa 352,1 369,3 4,9
Birleşik Krallık 553 523 -5,4
Almanya 950,4 798,4 -16
Kaynak: UEA
***
Sektörlere göre küresel seragazı emisyonları (2007)
Elektrik ve ısı üretimi %41
Ulaşım %23
Endüstri %20
Diğer %10
Konutlar %6
Kaynak: UEA
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)