Mart ayında İstanbul’da yapılan 5. Dünya Su Forumu ve su ile ilgili tartışmaları, Yıldız Üniversitesi’nden Prof. Dr. Beyza Üstün ile konuştuk. Üstün, ‘akarsuların satışı’ konusunda ciddi uyarılarda bulunuyor ve tarımsal suyun fiyatlandırılmasının yeni göç dalgaları yaratabileceğine dikkat çekiyor.
Özgür Gürbüz / 21 Mart 2009
Bir hafta boyunca İstanbul, muhaliflerinden üst düzey hükümet temsilcilerine kadar on binlerce kişiye ev sahipliği yaptı ve suyu tartıştı. Tartışmaların en çok kızıştığı noktalar ise barajlar ve suyun özelleştirilmesi oldu. Resmi forumda oldukça sık dile getirilen, tarımsal sulamada suyun verimli kullanılması için suyun birim başına fiyatlandırılması önerisine Yıldız Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Beyza Üstün’den tepki var. Tarımda yanlış su kullanımının olduğunu kabul eden ve çözüm olarak bitki türüne uygun tasarruflu yöntemlerin teşvik edilmesi gerektiğini söyleyen Üstün, buna karşın suyun litre başına fiyatlandırılmasının, bedelini ödeyemeyen çiftçiyi kaçak su kullanmaya ve tarlasını büyük şirketlere satıp göç etmeye teşvik edeceğini öne sürüyor.
Sanayide Kaçak su kullanımı var
Dünya Su Forumu’ndaki konuşmalarda suyun en çok tarımsal amaçlı kullanıldığı argümanlarını da eleştiren Üstün, sanayinin payının azaltıldığı görüşünde. “Sanayi, kullandığı suyun büyük bir kısmını kaçak kullanır. Kuyularını açar ve yeraltı suyundan faydalanır. Kullanmıyor gibi görürsünüz ama yeraltı suları ve yakınsa yüzey sularından su çekerler” diyen Üstün, su havzaları ve nehirlerin özel şirketlere uzun süreli kiralanmasının da sorun yaratacağı görüşünde. Suyun Ticarileştirilmesine Hayır Platformu’nun etkinliklerinde de aktif görev alan Prof. Üstün, “Nehirleri satmıyoruz kullanım hakkını veriyoruz diyorlar. Bu, sadece suyu değil, suyun içindeki canlıların, suya besleme yapan karasal alanın kullanımı anlamına geliyor. Süresi ne kadar olursa olsun, kullanım hakkını vermek ekosistemin tümüne müdahale hakkını vermektir. Sonuç olarak sistem kendini yenileyemez ve bunun adı da satıştır. 40 yıl sonra geri alsanız ne olur?” diyor. Yüzlerce şirketin Türkiye’de de bunu yaşama geçirmeye çalıştığına, kendilerinin de su havzalarının ticarileştirilmemesine engel olmak için mücadele ettiklerini belirtiyor.
Silah sanayi için su tüketimine hayır
Beyza Üstün, suya yapılan müdahalelerin hepsine karşı olmadıklarını, müdahaleler bölgenin ekosistemini etkileyecekse itiraz ettiklerini söylüyor. “Yaşam için, canlılar için yapılan hiçbir üretime karşı değiliz. Bunun kara dönen kısmına karşıyız. Çünkü bu kara dönen kısmı hem doğadan parça alıyor (su, toprak) hem de doğaya bu aldığını kirleterek iade ediyor” diyen Üstün, silah sanayi ve daha çok tekstil üretmek için su havzalarının tüketilmesini anlayamadıklarını belirtiyor ve ister tarım ister sanayi olsun yaşamın sürdürülmesi için suyu kullanmaya itiraz etmiyoruz diyor.
“2,5 milyar insanın tuvaleti yok”
5. Dünya Su Forumu için Türkiye’ye gelen Uluslararası Özel Su Operatörleri Federasyonu (AquaFed) Başkanı Gerard Payen, İstanbul’daki forumdan atık suların arıtılmasıyla ilgili bir hedef çıkmasını bekliyor. Payen, dünyada 2,5 milyar insanın hala hijyenik bir tuvalete sahip olmadığına dikkat çekiyor. Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk / 19 Mart 2009*
Dünya Su Forumu’yla ilgili tartışmaların odağında suyun kullanım hakkının devri, ‘muhalif’ bir deyişle suyun özelleştirilmesi var. Özelleştirme ve forumdan beklentilerini, Aquafed’in başkanı ve dünyanın en büyük su ve enerji şirketlerinden Ondeo-Suez’in su bölümünün eski Yönetim Kurulu Başkanı Gerard Payen’e sorduk. Payen, forumdan atık su sorunu ile ilgili somut bir hedef çıkmasını istiyor. Birleşmiş Milletlerin (BM) milenyum hedefleri arasında 2015’ten önce, dünyada temiz içme suyu ve tuvalete erişimi olmayan insan sayısını yarı yarıya azaltmak gibi hedefler olduğunu anımsatan Payen, atık su arıtma ile ilgili benzer bir hedefe ihtiyaç olduğunu düşünüyor. “Meksika’da politik tartışmalar yüzünden böyle bir karar çıkmadı, İstanbul’da ise bu şans var” diyor. Dünyada özel-hijyenik tuvalete sahip olmayan insan sayısının 2,5 milyar, evinde ve oturduğu sokakta musluğu olmayan insan sayısının ise 3 milyarı bulduğuna dikkat çekiyor. Bu 3 milyar insanın 900 milyonu ise suya erişim konusunda ciddi problemler yaşıyor. Afrika’da bütün gününü eve su taşımakla geçiren insanlar var.
Türkiye’yi hayvansal kirlenmeye uğramamış suya erişimde başarılı bulan Payen, bu riski taşıyan suları kullananların 1990’larda yüzde 15 olduğunu şimdi ise yüzde 7’lere gerilediğini söylüyor. Dünyanın su konusunda en sorunlu bölgesi Afrika ise en kötü durumda. BM’nin hedeflerine değil 2015, 2030-2040 yıllarında ulaşması zor görünüyor. Payen, “1990’da 2,4 milyar insanın özel-hijyenik tuvalete erişimi yoktu. Bugün ise 2,5 milyara ulaştı. Dünya bu konuda çok gecikti. Kendinizin tuvaleti olması fark etmiyor. Komşunuzun tuvaleti yoksa kirlenmiş atık sular sizin suyunuzu da kirletebilir. Bu nedenle atık suların arıtılması çok önemli” diyor.
"Özel sektör hükümet ne derse onu yapıyor”
“Deniz suyu küresel kamu malı ama tatlı su değil. Kanada’dan gelen su, Aşağı Sahra’ya ait olamaz” diyen Payen’e, suyun özelleştirilmesi tartışmaları hakkında ne düşündüğünü soruyoruz. “Özel sektörün ger kalmış ülkelerdeki insanlara yardım etmedikleri, onlara yüksek faturalar çıkardıkları söylenir. Bunlar doğru değil. Özel şirketler, hükümetler kendilerine ne derlerse onu yaparlar” diyen AquaFed Başkanı, suyun yoksul halka bedava verilmesinin önünde özel şirketlerin durmadığını öne sürüyor. Payen, “İngiltere’de su şebekesi özel sektöre satıldı. Fransa’da ise şebeke hükümete bağlı ama hükümet birçok yerde özel firmalara şebekeyi işletme hakkı verdi. Özelleştirmeden hangisini anladığımız önemli. Hükümet, fiyatı yatırımları belirler. Kim işletirse işletsin bu, suyun bedava olmasını engellemez. Hükümet sübvansiyon verirse özel sektör de suyu bedava satabilir” açıklamasını yapıyor. Johannesburg’ta 10 yıl önce özel bir şirkete kamu şirketini iyileştirmek için beş yıllığına bir kontrat verildiğini, beş yılın sonunda ise belediye başkanının şirkete, ‘Durum iyileşti, teşekkür ederiz’ deyip kontratı yenilemediği anlatan Payen, “Böyle örnekler de var” diyor.
***
“Bolivya’da halkın yağmur suyu toplaması engellenmedi”
Bolivya’da Suez’e devredilen su işletmesinden sonra artan protestolar hükümet devirip Evo
Morales’i adeta iktidara taşımıştı. Gerard Payen, o tarihlerde Suez’in su bölümünün en yetkili kişisiydi. O.G. - Suez Bolivya’da ne yapıyordu?
G.P. - Kontratın hedefi çok basitti. Su şebekesinin verimli kullanılmasını sağlamak ve La Paz ile çevresine ulaştırmak. Suez, 400 bin kişiyi şebekeye bağladı. Bu insanların daha önce su almak için tek seçeneği satıcılardan su satın almaktı.
-Sonra fiyatlar arttı. İnsanlar yağmur suyu toplamak istedi ve bu engellendi, öyle değil mi?
- Gözlerimle yağmur suyu kullandıklarını gördüm. Kimse onları engellemedi.
-Bu olay dünyada birçok gazetede defalarca yazıldı ama...
-Daha birçok yaratılmış öykü var.
-Suyun fiyatı da mı artmadı?
- Projede, fiyatta değişiklik yapılmayacağı vardı. Yapılan tasarruflarla daha çok kişiyi şebekeye bağlayacaktık. Bu arada La Paz çok sayıda iç göç aldı. Bunlar, Morales’in politik destekçisi olan yerli halktı. Onlar için kentte hiçbir şey hazırlanmamıştı. Musluk suyu talep ettiler. Hükümetin para bulması gerekiyordu. Bildiğim kadarıyla bu parayı suyun fiyatını arttırarak değil şebeke bağlantı ücretlerini arttırarak yaptılar. Fiyat onlar için yüksek geldi ve gösteriler başladı. Suez, burada “günah keçisi” yapıldı.
- Firma Bolivya’dan ayrıldı ama.
- Evet, bu doğru.
- Suez para kaybetti mi?
- Sanmıyorum ama herhalde para da kazanmadılar.
* Orjinali
Susuzluk Avrupa’nın da başını ağrıtıyor
Avrupa Çevre Ajansı’nın hazırladığı son rapora göre, başta Güney Avrupa olmak üzere tüm kıtada su sıkıntısı yaşanıyor. Raporda, Tuz Gölü’nün kurumasından izinsiz ve aşırı su tüketiminin rol oynadığı belirtiliyor. Her bir Avrupalı, yılda ortalama iki olimpik yüzme havuzu kadar su tüketiyor.
Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 19 Mart 2009*
Güney Avrupa tarihinin en ciddi su kıtlığı problemini yaşarken, Kuzey Avrupa’da artan talebi karşılayamamaktan öteri su sıkıntısı çekiyor. Avrupa Çevre Ajansı’nın (AÇA) bugün kamuoyuna açıklanacak olan “Avrupa’da Su Kaynakları” adlı raporunda, Türkiye’de Avrupa’nın ciddi sorunlar yaşayan ülkelerinden biri olarak görünüyor. Kuraklık ve yanlış su kullanımı nedeniyle Türkiye’nin en büyük ikinci gölü olan Tuz Gölü’nü tamamen kuruttuğuna dikkat çeken raporda, Konya bölgesinde 1980’lerden bu yana yaşanan kuraklığın gölün kurumasında önemli bir etkisi olduğuna ancak yasadışı su kullanımın da kritik bir rol oynadığına dikkat çekiliyor. Bilindiği gibi Tuz Gölü ve civarındaki göller, tarımda kullanılan yeraltı sularına ihtiyaç duyuluyor ve Konya Ovası’nda tarımsal sulama için kullanılan onlarca izinsiz kuyu bulunuyor.
Daha az suyla daha çok iş
Raporda Avrupa’nın iklim değişikliğiyle beraber daha sık ve daha sert kuraklıklar yaşayacağına dikkat çekiliyor ve yaz aylarında su sıkıntısı yaşanacağı belirtiliyor. Kaçak kullanımlar hariç, her bir Avrupalı yılda ortalama iki olimpik havuz dolusu (5300 metreküp) su tüketiyor. AÇA Genel Müdürü Prof. Jacqueline McGlade, “Su kıtlığına bulduğumuz kısa dönemli çözüm, su kaynaklarından ve yeraltından daha fazla su çekmek oldu. Bu işlemin kalan su kaynaklarının miktarı ve kalitesi ile ekosistem üzerinde ağır etkileri var” diyor ve su talebini azaltarak, suyu verimli kullanmamızı öneriyor.
Suyun kullanıldığı yerlere de dikkat çeken rapora göre Avrupa’da çıkarılan suyun yüzde 44’ü enerji üretimi için, yüzde 24’ü tarım, yüzde 21’i musluklardan akan sular ve yüzde 11’i de sanayide kullanılıyor. Güney Avrupa’da ise tarımın payı artıyor ve yüzde 60’ları hatta bazı bölgelerde yüzde 80’leri buluyor. Sanayi, enerji ve tarım sektörü genel olarak nehir ve göllerdeki suyu kullanırken, su şebekelerinde dolaşan su, kalitesinden dolayı, daha çok yeraltı kaynaklarından elde ediliyor. Enerji üretimi için kullanılan su genelde kaynağına geri gönderilirken, tarımda kullanılan su için bu geçerli değil. Tarımda kullanılan suyu verimli kullanmak en önemli çözüm olarak görülüyor.
***
AÇA’nın tavsiyeleri
* Tüm sektörlerde suyun kullanımı, kullanım miktarına göre fiyatlandırılmalı.
* Hükümetler kuraklık yönetim planları hazırlamalı ve kriz yönetimi yerine riske odaklanmalı.
* Atık suların geri kazanımı ve yağmur sularının kullanılması için fırsat yaratılmalı.
* Şebeke kayıpları azaltılmalı. Avrupa’nın bazı bölgelerinde bu oran yüzde 40’ları geçiyor.
* Yasadışı su kullanımlarını önlemek için konulan cezalar uygulanmalıSu kıtlığı yaşanan yerlere uygun bitkiler ekilmeli
* Orjinali
Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 19 Mart 2009*
Güney Avrupa tarihinin en ciddi su kıtlığı problemini yaşarken, Kuzey Avrupa’da artan talebi karşılayamamaktan öteri su sıkıntısı çekiyor. Avrupa Çevre Ajansı’nın (AÇA) bugün kamuoyuna açıklanacak olan “Avrupa’da Su Kaynakları” adlı raporunda, Türkiye’de Avrupa’nın ciddi sorunlar yaşayan ülkelerinden biri olarak görünüyor. Kuraklık ve yanlış su kullanımı nedeniyle Türkiye’nin en büyük ikinci gölü olan Tuz Gölü’nü tamamen kuruttuğuna dikkat çeken raporda, Konya bölgesinde 1980’lerden bu yana yaşanan kuraklığın gölün kurumasında önemli bir etkisi olduğuna ancak yasadışı su kullanımın da kritik bir rol oynadığına dikkat çekiliyor. Bilindiği gibi Tuz Gölü ve civarındaki göller, tarımda kullanılan yeraltı sularına ihtiyaç duyuluyor ve Konya Ovası’nda tarımsal sulama için kullanılan onlarca izinsiz kuyu bulunuyor.
Daha az suyla daha çok iş
Raporda Avrupa’nın iklim değişikliğiyle beraber daha sık ve daha sert kuraklıklar yaşayacağına dikkat çekiliyor ve yaz aylarında su sıkıntısı yaşanacağı belirtiliyor. Kaçak kullanımlar hariç, her bir Avrupalı yılda ortalama iki olimpik havuz dolusu (5300 metreküp) su tüketiyor. AÇA Genel Müdürü Prof. Jacqueline McGlade, “Su kıtlığına bulduğumuz kısa dönemli çözüm, su kaynaklarından ve yeraltından daha fazla su çekmek oldu. Bu işlemin kalan su kaynaklarının miktarı ve kalitesi ile ekosistem üzerinde ağır etkileri var” diyor ve su talebini azaltarak, suyu verimli kullanmamızı öneriyor.
Suyun kullanıldığı yerlere de dikkat çeken rapora göre Avrupa’da çıkarılan suyun yüzde 44’ü enerji üretimi için, yüzde 24’ü tarım, yüzde 21’i musluklardan akan sular ve yüzde 11’i de sanayide kullanılıyor. Güney Avrupa’da ise tarımın payı artıyor ve yüzde 60’ları hatta bazı bölgelerde yüzde 80’leri buluyor. Sanayi, enerji ve tarım sektörü genel olarak nehir ve göllerdeki suyu kullanırken, su şebekelerinde dolaşan su, kalitesinden dolayı, daha çok yeraltı kaynaklarından elde ediliyor. Enerji üretimi için kullanılan su genelde kaynağına geri gönderilirken, tarımda kullanılan su için bu geçerli değil. Tarımda kullanılan suyu verimli kullanmak en önemli çözüm olarak görülüyor.
***
AÇA’nın tavsiyeleri
* Tüm sektörlerde suyun kullanımı, kullanım miktarına göre fiyatlandırılmalı.
* Hükümetler kuraklık yönetim planları hazırlamalı ve kriz yönetimi yerine riske odaklanmalı.
* Atık suların geri kazanımı ve yağmur sularının kullanılması için fırsat yaratılmalı.
* Şebeke kayıpları azaltılmalı. Avrupa’nın bazı bölgelerinde bu oran yüzde 40’ları geçiyor.
* Yasadışı su kullanımlarını önlemek için konulan cezalar uygulanmalıSu kıtlığı yaşanan yerlere uygun bitkiler ekilmeli
* Orjinali
Barajları dolduracak su bulamayabiliriz
Avrupa Çevre Ajansı Genel Müdürü Jacqueline McGlade, barajlar konusunda uyarıda bulundu: “İklim değişikliği yüzünden barajları dolduracak su bulamayabilirsiniz”.
Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk / 18 Mart 2009*
İklim değişikliğinin küresel etkileriyle ilgili projeksiyonların olduğuna değinen ancak bölgeler üzerindeki etkileri üzerine detaylı çalışmaların bulunmadığına dikkat çeken Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) Genel Müdürü Prof. Jacqueline McGlade, “Güney bölgelerde, belli bir bölgenin ne kadar yağış alacağını tahmin etmek mümkün değil. Bu nedenle barajlar gibi büyük projeler inşa etmek bugün hiç olmadığı kadar zor. Ajans olarak, 10-20 yıl önce bile yapılmış olan barajların, tahminden daha az yağış aldığı için, içindeki biyolojik materyallerde artış olduğunu gördük. Bu da içmek için temiz olmayan su anlamına geliyor” diyor. Yapılan barajları dolduracak suyu bulamayabiliriz diyen McGlade’e göre su talebini azaltacak yöntemlere ve çalışmalara ağırlık verilmesi hayati önem taşıyor.
Dünya Su Forumu için İstanbul’da bulunan ve Avrupa’nın su durumuyla ilgili bir rapor yayımlayan AÇA Genel Müdürü McGlade, Gazete Habertürk’ün sorunun çözümüyle ilgili önerilerini ise “talep yönetimi” başlığı altında toplası. “Çiftçileri eğitmek ve damlama sulama gibi basit teknikleri tüm çiftçilerin uygulamasını sağlamak gerek. Bunu yaparsak, yüzde 80’lere varan tarımsal su kullanımını yüzde 40’lara indirebiliriz” diyen McGlade, “Başarılı olursak başka bir dünya bizi bekliyor. Nehirler arası su transferleri yüzünden yaşanan tartışmalar son bulur, büyük barajlarla ilgili sorunlar biter” şeklinde konuştu. Şebeke kayıplarının önlenmesi ve su kullanımın gerektiği ölçüde ve kullanım miktarına göre ücretlendirilmesini savundu.
Avrupa’da Bulgaristan yüzde 50’ye varan oranla şebeke kayıplarında Avrupa’daki en kötü dereceye sahip. Almanya ise, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurduğu yeni şebekeyle kayıpları yüzde 5’ler civarına çekmiş durumda. McGlade’e raporda yer almayan Türkiye’nin şebeke kayıplarıyla ilgili rakamını sorduğumuzda aldığımız yanıt ellerinde verilerin olmadığıydı. McGlade, “Kontrollerin çok iyi yapıldığı İngiltere’de de benzer bir sorun var. Bu, Türkiye’ye has bir sorun değil” derken, Avrupa içerisinde de bu rakamların son 5-10 yılda derlenmeye başlandığını ve önemli bir altyapı çalışmasını gerektirdiğini söylüyor. Avrupa’nın son 30 yılda 100 milyar avroluk bir kaynağı bu tip çalışmalara ayırdığının da altını çiziyor.
*Orjinali
Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk / 18 Mart 2009*
İklim değişikliğinin küresel etkileriyle ilgili projeksiyonların olduğuna değinen ancak bölgeler üzerindeki etkileri üzerine detaylı çalışmaların bulunmadığına dikkat çeken Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) Genel Müdürü Prof. Jacqueline McGlade, “Güney bölgelerde, belli bir bölgenin ne kadar yağış alacağını tahmin etmek mümkün değil. Bu nedenle barajlar gibi büyük projeler inşa etmek bugün hiç olmadığı kadar zor. Ajans olarak, 10-20 yıl önce bile yapılmış olan barajların, tahminden daha az yağış aldığı için, içindeki biyolojik materyallerde artış olduğunu gördük. Bu da içmek için temiz olmayan su anlamına geliyor” diyor. Yapılan barajları dolduracak suyu bulamayabiliriz diyen McGlade’e göre su talebini azaltacak yöntemlere ve çalışmalara ağırlık verilmesi hayati önem taşıyor.
Dünya Su Forumu için İstanbul’da bulunan ve Avrupa’nın su durumuyla ilgili bir rapor yayımlayan AÇA Genel Müdürü McGlade, Gazete Habertürk’ün sorunun çözümüyle ilgili önerilerini ise “talep yönetimi” başlığı altında toplası. “Çiftçileri eğitmek ve damlama sulama gibi basit teknikleri tüm çiftçilerin uygulamasını sağlamak gerek. Bunu yaparsak, yüzde 80’lere varan tarımsal su kullanımını yüzde 40’lara indirebiliriz” diyen McGlade, “Başarılı olursak başka bir dünya bizi bekliyor. Nehirler arası su transferleri yüzünden yaşanan tartışmalar son bulur, büyük barajlarla ilgili sorunlar biter” şeklinde konuştu. Şebeke kayıplarının önlenmesi ve su kullanımın gerektiği ölçüde ve kullanım miktarına göre ücretlendirilmesini savundu.
Avrupa’da Bulgaristan yüzde 50’ye varan oranla şebeke kayıplarında Avrupa’daki en kötü dereceye sahip. Almanya ise, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kurduğu yeni şebekeyle kayıpları yüzde 5’ler civarına çekmiş durumda. McGlade’e raporda yer almayan Türkiye’nin şebeke kayıplarıyla ilgili rakamını sorduğumuzda aldığımız yanıt ellerinde verilerin olmadığıydı. McGlade, “Kontrollerin çok iyi yapıldığı İngiltere’de de benzer bir sorun var. Bu, Türkiye’ye has bir sorun değil” derken, Avrupa içerisinde de bu rakamların son 5-10 yılda derlenmeye başlandığını ve önemli bir altyapı çalışmasını gerektirdiğini söylüyor. Avrupa’nın son 30 yılda 100 milyar avroluk bir kaynağı bu tip çalışmalara ayırdığının da altını çiziyor.
*Orjinali
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)