Temiz Enerji Kaynakları - 4

DOĞALGAZIN EN CİDDİ RAKİBİ: JEOTERMAL

Özgür Gürbüz - Gazete Habertürk / 18 Ağustos 2009

Enerji deyince akla çoğu zaman elektrik enerjisi geliyor. Oysa, ısınmadan ulaşıma kadar birçok alanda elektrik enerjisi dışında başka kaynaklar kullanıyoruz. Neredeyse tamamı ithal edilen doğalgazın sadece yarısı elektrik üretmek için kullanılırken yüzde 22,5’i evlerde ısınma amaçlı, yüzde 27,5’i ise sanayide kullanılıyor. Elektrik üretiminde doğalgazdan vazgeçsek bile evlerde kullanmak zorundayız çünkü elektrikle ısınmak çok daha pahalı.

5 milyon konut ısıtılabilir
Dünyanın en büyük yedinci jeotermal enerji potansiyeline sahip Türkiye’de bugün jeotermal enerjiyle ısınan konut sayısı 150 bin. İzmir Balçova 30 bin konutla başı çekiyor. Onu Afyon, Balıkesir gibi iller izliyor. Türkiye Jeotermal Enerji Derneği Başkanı Orhan Mertoğlu, mevcut potansiyelin, Ankara’nın iklim şartlarına sahip 100 metrekarelik beş milyon konutu ısıtabileceğini söylüyor. Üstelik en yüzde 50 daha az ödeyerek. Belediyelerin maddi sorunlar yüzünden yeterli ilgi gösteremediği jeotermalle ısınma konusuna devletin İller Bankası aracılığıyla destek vermesini de istiyor. 1973 yılında Türkiye’de jeotermalle ısıtılan sera miktarının iki dönüm olduğunu belirten Mertoğlu, şimdi bu rakamın iki bin dönüme çıktığını söylüyor. Elektrik üretiminin ucuzluğuna değinen Mertoğlu, santrallerin 7-8 yılda ilk yatırım maliyetini geri ödediğini, en eski santral olan Kızıldere’de kilovatsaati 2 avro cent’e üretim yapılabildiğini söylüyor.

Elektriğin yüzde 5’i yeraltından gelebilir
Yeraltı suyu sıcaklığının 150 dereceyi geçtiği yerlerde üretim kuyusundan alınan buhar, türbin ve jeneratör vasıtasıyla elektrik enerjisine çevrilebiliyor. Kaliforniya eyaletinin elektriğinin yüzde 5’i, İzlanda’da ise ülkenin elektrik ihtiyacının yüzde 20’si jeotermalden karşılanıyor. Türkiye ise altı ana sahanın özel sektöre verilmesi ile kurulu güç kapasitesini 100 MW’a çıkarmayı başardı. Mertoğlu, yıl sonunda 110 MW’ı bulması beklenen kurulu gücün 2 bin MW’a kadar çıkabileceğini ve şu andaki elektrik talebinin yüzde 5’ini karşılamaya yeteceğini belirtiyor.

***
DÖRT MİLYON TON KÖMÜRE DENK ODUN VAR
Türkiye’nin birincil enerji tüketiminin yüzde 3’ü odun, yüzde 2’si de hayvan ve bitki artıklarından karşılanıyor. Planlı bir çalışma, çalı çırpı diye küçümsenen ormanlarımızın aslında yüzde üçlük enerji tüketiminden daha fazlasını karşılamasına olanak sağlayabilir. Orman Genel Müdürlüğü, Türkiye genelinde ortalama 6 milyon ton orman emvalinin biyoenerji kaynağı olarak kullanılabileceğini, 22 milyon ton olan ithal kömürün 4 milyon tonunun odunsu biyokütle kaynaklarıyla ikame edilebileceğini belirtiyor. 2015’e kadar Türkiye’nin tükettiği elektriğin yüzde 1’ini karşılamak da hedefler arasında.

Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Dekan Yrd. Prof. Dr. Nedim Saraçoğlu, birincil enerji üretiminde biyokütlenin payının yüzde 10’ları bulduğuna dikkat çekiyor ve enerji ormancılığıyla bu oranın daha da artacağını söylüyor. Saraçoğlu, “Enerji ormancılığı için çoktan deneme alanları kurulmuş olmalıydı. Geç kalındı, ilerisi görülmedi, biyoenerjinin önemi fark edilmedi” dese de gelecek için umutlu. Her ülkede farklı ağaç türlerinin yetiştirilmesi gerektiğine dikkat çeken Saraçoğlu, bölgeden bölgeye ağaçların büyüme hızının değiştiğine dikkat çekiyor. Karadeniz’de kızılağaç, Akdeniz’de okaliptus iyi sonuç veriyor. Enerji ormancılığı için hızlı büyüyen ve kalorisi yüksek olan ağaçlar ekiliyor, belli bir olgunluğa gelince ağaçlar kesilip yakılarak ya ısınma ya da elektrik üretiminde kullanılıyor. ‘Ne yapılmalı’ sorumuzu Saraçoğlu, “Odun ve tarımsal atıkları yakacak tesisler kurulmalı. Enerji üretimi amaçlı ağaç yetiştirmek isteyen şirketlere 49 yıllığına arazi tahsis edilmeli. Şirketlere ‘oto-prodüktör’ kapsamında enerji ormanı kurmaları için izin verilebilir. Enerji ormanları kurulursa köylüler de kazançlı çıkar” şeklinde yanıtlıyor.

Yılda 2 bin kazan üretiyor
Malatya’da 28 yıldır kazan imalatı yapan Mimsan firması son beş yıldır biyokütle kazanları da üretiyor. Endüstriyel tesislerin atıkları ve evler için yılda farklı tipte 2 bin kazan ürettiklerini belirten Genel Müdür Ahmet İlhan, çöp atıklarından pamuk şiftine, meyve çekirdeklerinden çay artıklarına kadar her türlü ürünü yakabilen kazanlar sayesinde ısı ve elektrik üretilebilir diyor. “Çevre ve Enerji Bakanlığı’na proje verdik. Türkiye’de biyokütle potansiyelini sadece orman varlığı olarak algılamak yanlış. Tarımsal atıklar, her yıl yakılan anızlar, ve seralardaki atıklar kullanılabilir. Endüstriyel uygulamalar daha karlı” diyen İlhan, “Atığı olan firmalar için biyokütle büyük avantaj” diyor.

***
UZMAN GÖRÜŞÜ

“Türkiye’nin tüm enerji talebini karşılayabilir”
Prof. Dr. Halim Gürgenci Queensland Üniversitesi (Avustralya) Jeotermal Enerji Merkezi Müdürü

- Türkiye jeotermal kaynaklarını iyi kullanıyor mu?
Türkiye’de vizyon çok sınırlı jeotermal konusunda. Kanun bile mineralli sular ve jeotermal kaynaklar diye çıktı, ikisini aynı kefeye koymuşlar. Türkiye’de altı tane havza var ve altısı da ihaleyle verildi. O zaman neyi konuşuyoruz diyorlar. Kendi kendine, suyun basıncıyla çıkan kaynaklar bunlar. Yakın yüzey jeotermal kaynağı olup da kullanmayan ülke yok. Bizde geç de olsa başladı.

- Avustralya’da başka bir yöntem üzerinde çalışıyorsunuz...
Avustralya’da 4-5 bin metre derinlikte neredeyse sınırsız bir kaynak var. 270-280 derecede sınırsız bir ısı var. Elektrik üretimi için çok ideal. Klasik teknikten farklı olarak iki farklı kuyu kazıp, birinden su basarak aşağıdaki kayalar arasına gönderiyorsunuz. 280 derecelerde ısınan su diğer kuyudan geri geliyor. Petrol kuyularında kullanılan tekniğe benziyor. Maliyet artıyor ama Türkiye’de bu yöntemle elde edilebilecek çok ciddi bir kaynak var.

-Diğer yenilenebilir kaynaklara göre jeotermalin avantajı nedir?
Diğer yenilenebilir enerji kaynaklarıyla ekonomik olarak baş edecek bir kaynağın 150 derece olması gerekli. Jeotermalin maliyet dışında en büyük avantajı ise baz yük santrali gibi çalışması. Sürekli bir kaynak olduğu için diğer kaynakları tamamlayabiliyor. Türkiye’deki jeotermal potansiyeli, Türkiye’nin tüm enerji talebini karşılayacak düzeyde, bunu rahatlıkla söyleyebiliyorum ancak bunun nasıl kullanılacağı konusunda çalışmalar yapılmalı.

***
4 milyona mal oldu, 4 ayda geri ödedi
OYKA’nın Çaycuma Kağıt Fabrikası’ndaki biyokütle kazanı Temmuz 2008’den beri selülöz ve kağıt üretimi sırasında kullanılan kazanla beraber kullanılıyor. İki kazandan elde edilen buharın türbinden geçirilmesiyle elektrik üretiliyor ve fabrikanın ihtiyacının yüzde 40’ı karşılanıyor. Son bir yılda 30 milyon kilovatsaat elektrik üreten ve 4 milyon TL’ye mal olan biyokütle tesisi, kendisini 4 ayda amorti etmiş.

***
Yanlış Bilgi
Biyokütle kaynaklarından olan odunun yakılmasıyla atmosfere verilen karbondioksitin (CO2) küresel ısınmaya yol açtığı temiz enerji kaynakları konusundaki yanlış bilgilerden. Bitkiler, büyümeleri sırasında karbondioksit alıp oksijen verdikleri için yakıldıklarında çıkardıkları CO2 miktarını sıfırlar ve bu yüzden temiz enerji sınıfında yer alırlar.

***
Biyokütle Kaynakları
1. Odun ve orman artıkları,
2. Geleneksel tarım ürünleri
3. Enerji ormanları
4. Hayvan atıkları
5. Çöplük gazı
6. Belediye katı atıkları
7. Tarımsal ve endüstriyel atıklar
8. Kauçuk atıklar.

YARIN (GÜN 5 ): Atatürk'ün önderlik ettiği temiz enerji hangisi / Biyodizel hayal mi oldu? / Rakamlarla yenilenebilir enerji

Temiz Enerji Kaynakları - 3

AVRUPA’NIN EN RÜZGARLI ÜLKESİ

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 17 Ağustos 2009

2008 yılı sonunda dünyadaki rüzgar çiftliklerinin kurulu gücü 120 bin megavata (MW), Türkiye’nin tüm santrallerinden oluşan kurulu gücünün yaklaşık üç katına ulaştı. Bu kurulu gücün son sekiz ayda ürettiği elektrik miktarı, siz bu yazıyı okuduğunuz sırada Türkiye’nin 2008 yılında tükettiği miktara eşit olacak. Sekiz aylık çalışma süreleri boyunca da, küresel ısınmaya yol açan 115 milyon ton karbondioksitin atmosfere salınmasına engel olacaklar. 115 milyon ton, Türkiye’nin bir yılda enerji sektörü kaynaklı olarak atmosfere saldığı karbondioksit miktarının yarısı.

Rüzgar var ama yelkenler şişmiyor
Türkiye’deki rüzgar kurulu gücü bugün 500 megavatı (MW) geçti. Lisans almış projeler ise 3 bin MW civarında, bu projelerin yarısında inşaat devam ediyor. 2009 sonunda Türkiye’de üretilen elektriğin yüzde 1’i rüzgardan elde edileceğe benziyor. Bu, hidroelektrik dışında kalan yenilenebilir enerji kaynakları için tarihi bir rakam. Türkiye’nin barajından, termiklerine tüm santrallerinin ulaştığı toplam güç ise 43 bin MW’a yaklaşıyor. Enerji Bakanlığı tarafından yapılan hesaplamalar 48 bin MW’lık ekonomik rüzgar potansiyeline işaret ediyor ve bu rakamlara denizlerde kurulabilecek türbinler dahil değil. İspanya ve İngiltere ile potansiyel açısından yarışan Türkiye, nüfusun kentlerde toplanmış olması ve türbin kuracak boş alanların büyüklüğüyle bir adım öne çıkıyor. Buna rağmen her yıl mevcut kapasiteye 2-3 bin MW rüzgar ekleyen Almanya, ABD ve İspanya gibi ülkelere göre gemi fazla hızlı yol almıyor. Rüzgar var ama yelkenler şişmiyor.

Rüzgar Enerjisi Santralleri Yatırımcıları Derneği (RESYAD) Başkanı Salahattin Baysal, sorunun potansiyelden çok teknik ve bürokratik olduğuna işaret ediyor. Baysal, rüzgar enerjisi sürekli olmadığı için, bir trafoya bağlanacak rüzgar kurulu gücünün, trafonun kısa devre gücünün yüzde 5’i ile sınırlı olduğunu söylüyor. Bu sorunu çözmek için sıcak yedek tabir edilen, baraj, termik santral gibi bir gücünüzün olması ve ihtiyaç halinde devreye girmesi gerekiyor. Baysal’ın çözüm önerisi şu anda çalışmaları süren UCTE’ye, yani Avrupa şebekesine bağlanmak ve olası üretim azalmasında yedek gücü oradan karşılamak. “TETAŞ’ın 2020 yılı projeksiyonunda rüzgar kurulu gücünün 19 bin 500 MW olarak belirtilmesi bu yüzden” diyen Baysal, rüzgar çiftliği için yapılan 78 bin MW’lık başvurunun yaklaşık 60 bininin bu nedenle lisans alamayacağını tahmin ediyor.

YEŞİL YAKALI İŞÇİLER GELİYOR
Rüzgar enerjisinin bugün dünyanın 70 ülkesinde kullanılıyor olması, onun çevreci, ucuz, hızlı kurulabiliyor ve istihdam yaratıyor olmasından kaynaklanıyor. Bugün sadece Avrupa’da 108 bin kişi rüzgar enerjisi sektöründe direkt (imalat, dizayn, bakım) olarak çalışıyor. Dolaylı istihdam (yönetici, muhasebe, nakliye) hesaba katıldığında bu rakam 154 bini geçiyor. Kurulan her 1 MW’lık türbin, o yıl için Avrupa’da 15 kişiye iş sağlamış. Direkt olarak çalışanların yüzde 60’ı türbin ve yedek parça üretiminde iş buluyor. Rüzgar enerjisi gelişmesine bugünkü gibi devam ederse 2020 yılına gelindiğinde, sadece rüzgar enerjisi sektöründe çalışan yeşil yakalıların sayısı 330 bini bulacak.

Bu fabrikanın kanatları var
Esen rüzgarın iş yaratma potansiyeline Türkiye’nin tek rüzgar türbini kanat fabrikası bu konuda iyi bir örnek. İzmir’deki tamamı dünyanın en büyük rüzgar firmalarından Enercon’a ait fabrikada 400’ün üzerinde kişi çalışıyor. 2002 yılında üretime başlayan fabrika 2,3 MW büyüklüğüne kadar türbin üretebiliyor. Üretilen türbinlerin yüzde 60’ı Akdeniz Bölgesi’ne ihraç edilirken geri kalanı da Türkiye’deki talebe karşılık vermeye çalışıyor. Rüzgar enerjisinin faydaları elektrik üretmesi, çevreci olması ve istihdam yaratması ile sınırlı değil. Ucuza elektrik üretmesi de bir başka mahareti. Avrupa Rüzgar Enerjisi Birliği’nin Mart 2009 tarihli araştırmasına göre, türbinin bir yıl içinde tam kapasite çalıştığı saatlerin toplam 1700 saat olduğu, kuvvetsiz rüzgarların olduğu yerlerde bir kilovatsaat elektriğin üretim maliyeti 8, kuvvetli olduğu yerlerde ise 5 avro cente düşüyor. Türkiye’de Çanakkale ve Ege’deki birçok santral bu rakamın da altında elektrik üretebiliyor. Zaten RESYAD Başkanı Baysal da, uzun vadeli bakıldığında, hiçbir enerji kaynağının yenilenebilirden ucuz olamayacağını söyleyerek bir anlamda bu çalışmayı destekliyor.

***
UZMAN GÖRÜŞÜ

“Elektriğin yüzde 20’si rüzgardan karşılanabilir”
Murat Durak TÜREB (Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği) Yön Kur. Bşk.

- Sizce Türkiye’de elektriğin ne kadarı rüzgardan sağlanabilir?
ürkiye’nin elektrik ihtiyacının yüzde 15-20’si rüzgardan sağlanabilir. 2020 için yüzde 20 hedeflienir ve başarılırsa bu çok iyi bir sonuç olur. Bugün rüzgar kurulu gücü çok düşük, toplam kurulu gücün sadece binde 12’si.

- Neden, sorunlar mı var?
İletimle ilgili bir sorun var. İletim kapasitesinin zayıflığı, bağlanacak noktaların trafo merkezleriyle ilgili sorunlar büyük rüzgar santrallerin şebekeye bağlanmasını engelliyor. TEİAŞ’ın alt yapı ihtiyacı var.

-78 bin MW’lık lisans başvurusu oldu ama sonuçlanan çok az.
Önümüzdeki aylarda lisans karmaşası sona erecek, bir yönetmelik bekleniyor. TEİAŞ, lisans başvurularını değerlendirmek için bir yarışma düzenleyecek. Yenilenebilir Enerji Yasası’nda değişiklik içeren tasarı da olumlu.

- Ali Babacan tasarıya itiraz etti ve yasa Meclis’ten geçmedi ama...
Sayın Babacan’a bazı şeyler tam olarak anlatılmamış, o açıklamalar yapılacaktır. Rüzgardan üretilen elektriğin kilovatsaatine 7 avro cent’ten aşağı fiyat verilmemeli. Rüzgar santrallerinin Türkiye’ye yayılması için bu değişiklik faydalı, TEİAŞ da bunu istiyor.

- Rüzgar türbini üretmeye ne kadar uzağız?
Asıl sorun kanat değil jenaratör üretiminde. Bunları üreten dünyada 5-6 firma. Montajından işe başlamalıyız. Bugün Türkiye’de yaklaşık 5 bin kişi rüzgardan ekmek yiyor. Kule yapımcılarından, nakliyecisine. Pazar büyürse istihdama ciddi bir katkı olur.

***
“Yanlış Bilgi”
İskoçya’da yapılan çalışmalar bir rüzgar çiftliğine 350 metre uzaklıkta duyacağınız gürültünün şiddetini 35-45 desibel olarak saptamış. Sakin bir yatak odasında duyduğunuz ses 35, kalabalık bir ofiste duyacağınız ses ise 65 desibel civarında.

***
Dünyada kim en çok kullanıyor?
2008 yılı itibariyle ABD, uzun zamandır rüzgar enerjisinin lideri Almanya’yı geride bıraktı ve 25 bin 170 MW kurulu güçle birinci oldu. ABD’yi 23 bin 903 MW ile Almanya ve 16 bin 754 MW’la İspanya izliyor. 2020’de 100 bin MW rüzgar hedefleyen Çin’in kurulu gücü de 12 bin MW’ı geçti.

***
Dünyanın en büyük rüzgar türbini
Almanya’nın Emden kentinde kurulan Enercon firmasına ait bu rüzgar türbini 138 metre yüksekliğinde, pervane çapı ise 126 metre. 6 MW gücündeki türbinin, beş saniyede tam bir tur atabilen pervanesi, iki futbol sahasını yanyana koyduğunuzda bu yeşil alanı tarayacak büyüklükte. Yaklaşık 20 milyon kilovatsaat elektriği tek başına üretebiliyor. Almanya standartlarında dört kişinin yaşadığı beş bin evin ihtiyacını tek başına karşılayabiliyor.

YARIN (GÜN 4): 150 bin konut neyle ısınıyor? / Çalı çırpıdan enerji / Yılda 2 bin kazan üretiyor

Türkiye'nin temiz enerji kaynakları-2

ÇATILAR GÜNEŞE HASRET

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 16 Ağustos 2009

Yenilenebilir Enerji Yasası'nda değişiklik öngören tasarı, Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Ali Babacan'ın itirazları nedeniyle Temmuz'da Meclis Genel Kurulu'ndan geri çekildi ve güneş panellerinin evlerin çatılarına yerleşmesi gecikti. Temiz enerjiye desteği artırmayı amaçlayan tasarı, evlerde elektrik üretimine de olanak sağlayacaktı. Yasa tasarısında, evlerden üretilecek güneş kaynaklı elektriğin kilovatsaati (kWs) için ilk on beş yıl 35; santrallerden üretilecek olan elektriğin kWs’i için de ilk on yıl 25, ikinci on yıl ise 20 avro cent ödenmesi öneriliyor. Tasarı önümüzdeki dönemde yasalaşırsa, "fotovoltaik pazarı”nın hareketlenmesi bekleniyor.

Güneşten elektrik üretimi
Fotovoltaik panel ve termal sistemlerde üretilen elektrik enerjisi ana elektrik şebekesine verilebildiği gibi bağımsız sistemlerle bir ev ya da işletmenin ihtiyacını karşılamak için de kullanılabiliyor. Şebekenin ulaşamadığı adalar, çiftlik evleri ve sulama sistemlerinde akülü sistemler öncelikli seçenek. Yenilenebilir enerjinin desteklendiği ülkelerde ise evlerin çatılarına konan panellerden üretilen elektrik şebekeye satılabiliyor. Evdeki tüketimin üretimden fazla olduğu anlarda ise şebekeden elektrik alımı yapılıyor. Alınan ve satılan elektriği kaydeden sayaçlar sayesinde alınan ve satılan elektrik hesaplanıyor. Avrupa'da evlerde üretilen güneş enerjisine kilovatsaat başına 30-40 avro cent civarı bedeller ödeniyor. Bu sayede panellere yaptığınız ilk yatırım bedeli karşılanıyor. Güneş enerjisinin en büyük avantajı da zaten bu. İlk yatırım dışında, bakım giderleri çok büyük bütçeler gerektirmiyor.

Kendin üret kendin tüket
Elektrik üretmek isterseniz ilk yatırım bedeli daha yüksek. Antalya civarında 100 metrekarelik, günde 8 kWs elektrik tüketen bir ev için 2 kWp gücünde bir fotovoltaik sistem yeterli olabiliyor. Bu sistem için çatıda, yan cephe ya da bahçede 16 metrekarelik bir alana ihtiyaç duyuluyor. Böyle bir sistemle bir ev, yılda 2 bin 920 kWs elektrik üretebiliyor. Bu da yıllık tüketim olan 2 bin 920 kWs (8x365) karşılıyor. Maliyeti 8 ila 11 bin avro civarında. Önemli olan evin şebeke bağlantısının bulunması. Sistem, gündüz üretim fazlasının şebekeye verilmesini, akşam paneller üretmediğinde elektriğin şebekeden alınmasını öngörüyor. Aksi halde aküye ihtiyaç duyuluyor ve maliyet artıyor.

DALGA GEÇİLEN KAYNAK UMUT VAAT EDİYOR

Birkaç yıl önce enerji dünyasının duayenlerine "dalga enerjisi" sorulduğunda, "dalga geçme" yanıtını verirlerdi. Artık durum değişti. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli için hazırlanan raporda, dünyadaki dalga enerjisi potansiyeli yılda 80 bin teravat saat (TWs) olarak gösteriliyor. Dünyanın enerji talebinin 16 bin TWs olduğu hatırlandığında rakamın büyüklüğü de ortaya çıkıyor. Gel-git, osmotik, okyanus termal enerji potansiyelleriyle bu rakam 92 bin TWs'i geçiyor. Tüm potansiyelin kullanılması şimdilik zor olsa da İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. M. Sedat Kabdaşlı, birkaç kuşak sonra üretilecek santrallerin potansiyeli daha iyi değerlendireceğini söylüyor.

Dalgakıranlara santral önerisi
Türkiye'de yıllık 15-20 TWs potansiyele ulaştıklarını belirten Kabdaşlı, bunun jeotermal enerjiden daha yüksek bir potansiyel olduğuna dikkat çekiyor. Kabdaşlı, maliyetlerin de kilovatsaat başına 5-7 dolar cent civarında olduğunu belirtiyor. Dalga enerjisi santrallerinin kıyıya, kıyıya yakın bölgelere ve 100 metre açığa kurulabildiğini söyleyen Kabdaşlı, "Türkiye'de çok sayıda dalgakıran, elektrik santrali olarak inşa edilebilir. Hazır bir yapı olduğu için maliyet de düşüyor. Dalga santralleri yapmaya dalgakıranlardan başlanmalı" diyor.

***
Güneş enerjisi sistemleri 2

Fotovoltaik paneller
Güneş panelini oluşturan fotovoltaik hücreler sayesinde güneşten gelen ışınları elektriğe çeviren sistemlerdir. Birkaç panelin çatılara, binaların yan cephelerine monte edilmesiyle elektrik elde edilebileceği gibi, onlarca panelin “güneş tarlaları” şeklinde yanyana konulmasıyla elektrik santrali vazifesi de görebilirler.

Termal Güneş Enerjisi
Bu sistemler güneş enerjisini belli bir noktada yoğunlaştırarak havayı ya da sıvıyı yüksek derecelerde ısıtır ve bu sayede buhar elde ederek elektrik üretirler. İspanya'nın Sevilla kenti yakınlarındaki 11 MW’lık santral bu türün Avrupa'daki en büyük örneği. 115 metre yükseklikteki bir kule etrafına yerleştirilen 600 ayna (heliostat), güneş enerjisini kuledeki sıvıyı ısıtmak için yönlendiriyor. Üretilen elektrik 6 bin evin ihtiyacını karşılamaya yetiyor.

Güneş ocakları
Özellikle kent dışındaki alanlarda ve güneşin yılın büyük bölümünde kuvvetli olduğu bölgelerde çanak anten benzeri bir ocak, güneş ışınlarını merkezine yerleştirilen tencereye yansıtıp tenceredeki yemeği pişiriyor. Uygun malzemeyle kaplanan eski bir çanak anten de bu iş için kullanılabiliyor.

***
Uzman Gözüyle

"Konya'nın yüzde 2,5'u Türkiye'ye yeter"
Ecofys Türkiye Müdürü Haluk Sayar

- Türkiye'nin güneşlenme potansiyeli nedir?
Türkiye'nin güneşlenme şiddeti metrekare başına 1500 kWs civarında. Önemli bir kısmı Güneydoğu'da. Almanya'da bu rakam ortalama 1000 kWs. Buna rağmen fotovoltaik kurulu gücümüz yok denecek kadar az. İspanya'da güneş elektrik santrali kurulu gücü 15-20 MW'lara (megavat) ulaştı.

- Çatılarda fotovoltaik panel görecek miyiz?
Yasa olmadığı için bu paneller şebeke bağlantısı olmayan yerlerde kullanılıyor. Çatılara kurulabilmesi için yasal düzenleme şart. Elektrik santralleri için verilen teşvik de 25 avro cent'e çekildi. 28 olması daha uygundu. 1 MW gücünde bir güneş elektrik santrali kurmanın bedeli 4 milyon avro civarında. Buna rağmen iki girişimci, güneş hücresi üretimi için fabrika kurmak üzereler. TÜBİTAK'tan fon aldılar. Yasa çıkarsa üretim hızlanacak. Pazar olmadan üretim mümkün değil. Biran önce tarım dışı alanların büyük güneş santralleri için kullanılmasına yönelik envanter çalışması yapılmalı.

- Hava karardığında ne olacak?
Güneş enerjisi, rüzgar veya hidroelektrik santrallerle hibrid sistemler şeklinde kullanılabilir. (Güneş olmadığında barajlar çalışır, güneş enerji üretirken barajlarda su depolanır.) Ayrıca suyu güneş enerjisiyle gündüz barajlara pompalayıp gece barajlardan elektrik de üretebilirsiniz. Konya'nın yüzde 2.5'i fotovoltaik panellerle kaplansa Türkiye'nin ihtiyacını karşılayacak elektrik üretilebilir. 1000 kilometrekarelik bir alandan bahsediyoruz.

***
"Yanlış Bilgi"

Büyük dalga değil süreklisi makbul
Sanılanın aksine dalga enerjisi santralleri için yüksek dalgaların olduğu yerler değil yıl boyunca süreklilik gösteren, 1-1.5 metre boyunda dalgaların bulunduğu bölgeler uygun. Türkiye'de Çeşme, Çanakkale kıyıları ve Karadeniz avantajlı.

***
Dünyada kim en çok kullanıyor?
Dalga enerjisinin ilk ticari örneği Portekiz'de hayata geçti. 2.5 MW kurulu güce sahip bu santral, ürettiği elektriği şebekeye satan (kWs başına 23 avro cent) ilk ticari örnek. 1500 kişiye elektrik sağlayan proje 10 milyon dolara mal oldu. Portekiz dışında Fransa, İngiltere, ABD, Danimarka ve Norveç de dalga enerjisi üzerinde çalışan ülkeler.

***
Fotovoltaik güçte lider ülkeler ve kurulu güçlerinin gelişimi

ÜLKE - KURULU GÜÇ (MW) 2007 2008
İspanya 560 2511
ABD 207 342
Japonya 210 230
Almanya 1100 1500

Kaynak: Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği

YARIN (GÜN 3): Avrupa'nın en rüzgarlı ülkesi / Bu fabrikanın kanatları var / Yeşil yakalı işçiler geliyor.