Yabancı
* VA Tech Hydro (Avusturya)
* Alstom (İsviçre)
* Züblin AG (Almanya)
* Stucki (İsviçre)
* Colenco (İsviçre)
* Maggia (İsviçre)
Yerli
* Nurol İnşaat A.Ş.
* Cengiz İnşaat A.Ş.
* Celikler İnşaat A.Ş.
* Temelsu Uluslararası Su Hizmetleri A.Ş.
* Dolsar Mühendislik LTD.
* Rast Mühendislik LTD.
Hasankeyf'i sular altında bırakacak kredi tamam
Su için son 27 km.
Özgür Gürbüz - Sabah Gazetesi / 16 Ağustos 2006
İstanbul'un azalan su rezervlerine "merhem" olacak Melen projesinde çalışmalar gece gündüz sürüyor. 182 kilometrelik boru hattında çalışan 700 iş makinesi ve 2 bin işçi ile mühendis hummalı bir çalışma içinde. İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin 20 Ekim Cumartesi saat 16.59'ta bitireceğini öne sürdüğü projede, geriye döşenecek 27 kilometrelik boru kaldı. Bu da tamamlandığında Melen Çayı'ndan gelen su önce Ağva-Yeşilçay'daki pompa istasyonuna oradan da Ömerli Barajı rezervuarı ile Yavuz Sultan Selim arıtma tesisine ulaştırılacak. Orijinal Melen Projesi'nde olmayan bu değişiklikle İstanbul'a günde 734 bin metreküp ek su, planlanandan önce ulaştırılacak. Halihazırda her gün 2 milyon metreküp su kullanan İstanbul için, bu miktar günlük ihtiyacının üçte biri kadar su rezervi anlamına geliyor. Ayrıca proje kapsamında, boğaz altından yapılan bir başka boru hattıyla Avrupa yakasına da su verilecek.
Tamamı 2010'da bitecek
İSKİ Genel Müdürü Mevlüt Vural, helikopter ile gezerek incelediğimiz Melen projesi hakkında şu bilgileri verdi: "Aslında bu proje DSİ'nin yapımına 10 yıl önce başladığı bir proje. İstanbul'un suya ihtiyacı olduğu için DSİ'ye teklif götürdük, onlar da bütçelerinin olmadığını belirttiler. Biz de 190 milyon YTL'lik bölümünü İSKİ olarak yıl sonuna kadar ödeyeceğimizi garanti ederek projeyi hızlandırdık." Projenin tamamı hayata geçtiğinde İstanbul yılda 1 milyar 180 milyon metreküplük ek su kaynağına sahip olacak. Bu kaynak da kentin 2040 yılına kadar su ihtiyacını karşılayacak. Melen projesinin tamamının 2010'a kadar bitirilmesi bekleniyor. Mevlüt Vural, Melen Çayı'nın kirli olduğuyla ilgili şikâyetler için ise, "Her su arıtılabilir. Melen suyu da arıtılıp verilecek, İstanbulluların bu su kirli, içilmez diye tereddüt etmelerine gerek yok" yanıtını veriyor.
Yeni projeler yolda
Genel Müdür Vural, Melen Çayı'nın denize döküldüğü yerden 7 kilometre uzaklıkta oluşturulacak havzanın kontrolünü DSİ'den alacaklarını, bunun için yeni hükümetin kurulup kararın alınmasını beklediklerini söylüyor. İSKİ Genel Müdürü, arıtamayacakları bir malzeme gelirse o suyu halka vermeyeceklerini de sözlerine ekliyor. İSKİ, Melen Çayı dışında Bulgaristan'daki Rezve Çayı'ndan da faydalanmak istiyor. Çatalca ve Silivri için kuyu sularından faydalanılması da gündemdeki diğer projeler.
Ömerli’de su seviyesi bir yılda üçte bir azaldı
İstanbul'un önde gelen su rezervlerinden Ömerli Barajı'nda, suların çekildiği bölgeler kuşbakışı çok daha net görülüyor (sağda). Bu durum rakamlara da yansımış vaziyette. Ömerli Barajı geçen yıl 15 Ağustos itibariyle yüzde 66.91 doluluk oranı ve 157 milyon metreküp suya sahipti. Bu yılın aynı döneminde ise yüzde 21 doluluk oranı ve 51 milyon metreküp su bulunuyor. Yine 15 Ağustos itibariyle İstanbul barajlarında 2005 yılındaki doluluk oranı yüzde 68, 2006 yılında ise yüzde 70 idi. Bu oran 2007 yılında ise yüzde 24'e kadar gerilemiş durumda.
Temiz enerji ve medya
Özgür Gürbüz'le temiz enerji ve medya hakkında söyleşi:
1- Sizi biraz daha yakından tanıyabilir miyiz?
Yaklaşık 15 yıldır enerji ve çevre konularıyla ilgileniyorum. Milliyet, Yeni Yüzyıl, Liberal Bakış ve Referans gibi gazetelerde bu konular üzerine çalıştım. Halen Sabah Gazetesi'ndeyim.
2- Son dönem gündemde yer alan temiz enerji konularına bir gazeteci olarak bakış açınız nedir?
Temiz enerji konularının gündeme daha sık gelmesi güzel bir gelişme. Ancak teknik analiz eksikliği göze çarpıyor ve enerjiyle çevre konularının artık ayrılmaz birer ikili olduğu çok da fark edilmiş gibi gözükmüyor. Medya bu konulara yer verirken küresel ısınma gibi konuların çözümünde temiz enerji kaynakları ve enerji verimliliğinin yattığını pek anlayamamış gibi görünüyor.
3- Genel kamuoyunun bilinclendirilmesi konusunda Medya onemli bir rol oynabilir mi? Medya'nın sorumlulukları ve degisime iliskin bir gucu olduğuna inaniyor musunuz?
Evet, inanıyorum zaten o yüzden medyanın bu kötü durumuna rağmen muhabirlikte ısrar ediyorum. Medya isterse temiz enerji kaynaklarının gerçek gücünü gösterebilir, ekolojik ve ekonomik krizler için nasıl çözüm olacağını anlatabilir. Bunun için uzman muhabirlerin sayısı artmalı ve muhabirlerin bağımsız analiz yapmasına izin verilmeli. Muhabir bugün çoğu yerde aktaran konumunda. 'Nükleerden 2 cent'e elektrik üretiriz' diyenlere kaynağınız nedir diye soracağına ya da ABD'de 7,5 cent ama diyeceğine söyleneni olduğu gibi yazıyor.
4- Genel küresel ısınma ve temiz enerjilere ilişkin medya organlarının öne çıkan politika ve yaklaşımları söz konusu mu? Burada kurumlar mı yoksa bu medya organlarında çalışan kişiler mi ön plana çıkıyor?
Açıkçası küresel ısınmayı takip etmek isteyen birkaç medya organı var. Bunların bazıları iyi işler de çıkarıyor ama çoğu zaman haberler konudan anlamayan editörlerin hışmına uğruyor ve 'buzullar eriyor'un ötesine gidemiyor. Türkiye'de editörler sayfalardan sorumlu. Halbuki saygın yabancı gazetelerin, çevre muhabirleri ve onların haberlerini gazeteye hazırlayan çevre haberleri editörleri var. Bu sayede çok kaliteli işler çıkıyor. Birçok kurumda da bu muhabirlerin zorlamasıyla oluyor. Güçlü bir muhabirseniz bu konularla ilgili haberleri gündeme sokabiliyorsunuz ama oldukça fazla çabalamanız gerek.
5- Tum dunyayı ilgilendiren bir kuresel ısınma sorunu ülkemizde de tartışılıyor. Takip ettiğiniz kadar yurtdışı basını ve yerel yaklaşımları kıyaslayabilir misiniz?
Türkiye'de medya sorunun kaynağını bile anlatamadı bence. İnsanlar küresel ısınmayı bir doğal felaketmiş gibi algılıyor. Halbuki insan etkisiyle, fosil yakıt kullanımı ve aşırı sanayileşme sonucu meydana gelmiş bir olay. Size bir örnek vereyim. Enerji kaynakları bir numaralı etken ama insanlar su tasarrufu yaparlarsa küresel ısınmayı durduracaklarını sanıyorlar. Bu kadar çarpıtıldı iş. Sorunun kaynağını cesaretle yazacak / söyleyecek medya organı bulmak zor. İşin ucunda büyük holdingler ve reklam ilişkileri var.
6- Türkiye'nin enerji politikası nasıl şekillenmeli?
Türkiye'de enerji yoğunluğunu düşürecek bir politika hayata geçirilmeli. Sınırlı ve dışa bağımlı fosil kaynaklara güvenmek büyük hata olur. Planlamada da sabıkalı olduğumuz için büyük santrallara izin verilmemeli. Bir kriz geldiğinde, ekonomik büyüme şaştığınızda fazla kapasite elinizde patlıyor. Orta ve küçük ölçekli santralleri tüm Türkiye'ye yaymak böylece iletim kayıplarının önüne geçmek akıllıca olur. Burada yenilenebilir enerji kaynakları çok büyük avantaj. Karbondioksit artışımız rekor seviyede. Hem bu artışı yavaşlatacak hem halihazırda kurulu olan baz yük santralleriyle uyum içinde çalışacak temiz enerjiler bir hedef koyularak hayata geçirilmeli. Rüzgar potansiyeli büyük avantaj ama adem-i merkeziyetçi enerji sistemleri örneğin güneş gelecek 20-30 yılda kurtarıcımız olacak. Talebi yönetmeyi öğrenmeli ve arz artışını kontrol altına almalıyız. Nükleer gibi finansal ve çevresel riskler içeren politik maceralar ise hem oluşturulmaya çalışılan liberal piyasayı tehlikeye sokar hem de getireceği finansal yükle dışa bağımlılığı arttırır.
7- Temiz enerji sistemlerinin yayılması için öncelik yapılması gerekenler nedir?
Bu sistemlerin yerli üretimi ve kullanılması için gerekli siyasi altyapı ve AR-GE çalışmalarına öncelik verilmeli. Güneş ve küçük biyokütle sistemleri için teşvikler kuvvetlendirilmeli. Dünyayı yeniden keşfetmeye gerek yok, İspanya ve Almanya örnekleri gözümüzün önünde. Fosil yakıtlara ve nükleere verilen teşviklerin durdurulması da çok önemli. Biyokütle ve biyoyakıtlar için çiftçilerin, rüzgar santralleri için vatandaşların kuracağı kooparatiflerin önünün açılması lazım. Danimarka'da bunların örnekleri var. Çiftçiler traktörlerinin yakıtlarını üretse fena mı olur?
8- Popüler kültür temsilcileri ve küresel iklim değişikliği arasında pozitif bir bağ kurulabilir mi ?
Evet ilk başta kamuoyuna mesajın iletilmesi için önemli. Bunun da tehlikesi seçilen kişilerin konuyla gerçekten ilgilenmesi önemli.
9- Enerji ve çevre konularında medyanın yeterli işgücü mevcut mudur?
Nitelikli, konuya en az uzmanları kadar hakim eleman olarak hayır.
10- Son olarak söylemek istedikleriniz?
Temiz enerji konusunda yaptıklarınız ve ortaya çıkardığınız 'temiz haber fırsatları' için teşekkürler. Kirlenmiş dünyamızın buna ihtiyacı var.
Fore Enerji'ye ulaşmak için:
http://www.foreenerji.com/index.php
Türkiye bebek ölümlerini hala durduramıyor
Özgür Gürbüz
Dünya nüfusu her geçen gün artıyor. Her iki saniyede yeni bir bebek dünyaya geliyor. Ekonomik büyüme ve tıptaki tüm gelişmelere rağmen bebek ölümleri hala büyük bir sorun. Bu konuda dertli ülkelerden biri olan Türkiye’de doğan her 1000 bebekten 37’si hayata gözlerini yumarken bu oran komşumuz Ermenistan’da 29, İran’da 28, Suriye ve Romanya’da 16, Bulgaristan’da 12 ve Yunanistan’da 6. Türkiye komşularıyla kıyaslandığında sadece Irak, Azerbeycan ve Gürcistan’dan daha başarılı bir grafik yakalamış gözüküyor. Irak’ta her 1000 bebekten 83’ü bir yaşına gelmeden hayata gözlerini yumarken, Azerbeycan’da bu oran 73, Gürcistan’da 39. Batı Avrupa ülkelerinde ise binde 4 civarında.
Türkiye 2050’de 100 milyon
BM Dünya Nüfus Fon’unun 2007 yılı raporuna göre Türkiye’nin 2005-2010 yılları arasındaki nüfus artış hızının yüzde 1.3 olması bekleniyor. 2050’de 100 milyonu geçmesi beklenen Türkiye’de yaş ortalaması kadınlar için 67, erkekler içinse 72 olarak hesaplanmış. Nüfus artışına karşın modern doğum kontrol yöntemlerini kullananların oranı yüzde 38’i geçmiyor. Bir başka ilginç istatistik ise okuma yazma oranıyla ilgili. 15 yaşın üstündeki kadınların yüzde 20’si okuma yazma bilmezken bu oran erkeklerde yüzde 5’e iniyor. Okuma yazma bilmeyen kadınların oranı Bulgaristan’da yüzde 2, Yunanistan’da 6, İran’da ise yüzde 30.
Hepimiz kentli olduk
Hızlı nüfus artışı beraberinde kentleşmeyi de getiriyor. Artık sadece Avrupa ve Amerika’da değil, Asya ve Afrika’da da insanlar kentlerde yaşamayı tercih ediyor. BM raporu 2008 yılından itibaren kentli olmayı tercih eden insanların 3 milyar 300 milyonu bulacağına işaret ediyor. Bu rakam 2030 yılında 4 milyar 900 milyona ulaşacak. Kırsaldan kente göç ileriki yıllarda da devam edecek. Asya ve Afrika kıtalarında kente göç, halihazırda 1 milyar 360 milyon olan kentli nüfusu ikiye katlayıp 2 milyar 640 milyona yükseltecek. Türkiye çoktan kentli olmuş bir ülke; nüfusun yüzde 68’i halihazırda kentlerde yaşıyor.
Büyük kentlere talep azalıyor
Nüfus hareketlerindeki ilginç değişim ise mega kentlerde yaşanıyor. Dünya nüfusunun yüzde 4’ünü barındıran Buenos Aires, Mexico City gibi dev kentlere yerleşen insan sayısından çok göç eden var. İnsanlar artık bu dev kentler yerine daha küçük kentlerde yaşamayı tercih ediyor. Dünya nüfusunun yüzde 52’si halihazırda nüfusu 500 binin altında olan kentlerde yaşamayı tercih ediyor.
Her 3 kentliden biri varoşlarda yaşıyor
İnsanların kırsaldan kente taşınması sorunlarından kurtulması anlamına da gelmiyor. Özellikle mega kentlerde yaşayan insanları yoksulluk, çevre kirliliği gibi birçok sorun bekliyor. Kentlerde yaşayan her 3 kişiden biri varoşlarda yaşıyor. Bu insanları temiz sudan fahişeliğe kadar birçok tehlike bekliyor.
Bebek ölümleri oranı (1000 üzerinden) Ortalama ömür (Erkek / Kadın)
Az gelişmiş ülkeler 58 62.7 / 66.2
En az gelişmiş ülkeler 92 51.4 / 53.2
Dünya ortalaması 53 64.2 / 68.6