Türkiye'nin temiz enerji kaynakları-2

ÇATILAR GÜNEŞE HASRET

Özgür Gürbüz-Gazete Habertürk / 16 Ağustos 2009

Yenilenebilir Enerji Yasası'nda değişiklik öngören tasarı, Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Ali Babacan'ın itirazları nedeniyle Temmuz'da Meclis Genel Kurulu'ndan geri çekildi ve güneş panellerinin evlerin çatılarına yerleşmesi gecikti. Temiz enerjiye desteği artırmayı amaçlayan tasarı, evlerde elektrik üretimine de olanak sağlayacaktı. Yasa tasarısında, evlerden üretilecek güneş kaynaklı elektriğin kilovatsaati (kWs) için ilk on beş yıl 35; santrallerden üretilecek olan elektriğin kWs’i için de ilk on yıl 25, ikinci on yıl ise 20 avro cent ödenmesi öneriliyor. Tasarı önümüzdeki dönemde yasalaşırsa, "fotovoltaik pazarı”nın hareketlenmesi bekleniyor.

Güneşten elektrik üretimi
Fotovoltaik panel ve termal sistemlerde üretilen elektrik enerjisi ana elektrik şebekesine verilebildiği gibi bağımsız sistemlerle bir ev ya da işletmenin ihtiyacını karşılamak için de kullanılabiliyor. Şebekenin ulaşamadığı adalar, çiftlik evleri ve sulama sistemlerinde akülü sistemler öncelikli seçenek. Yenilenebilir enerjinin desteklendiği ülkelerde ise evlerin çatılarına konan panellerden üretilen elektrik şebekeye satılabiliyor. Evdeki tüketimin üretimden fazla olduğu anlarda ise şebekeden elektrik alımı yapılıyor. Alınan ve satılan elektriği kaydeden sayaçlar sayesinde alınan ve satılan elektrik hesaplanıyor. Avrupa'da evlerde üretilen güneş enerjisine kilovatsaat başına 30-40 avro cent civarı bedeller ödeniyor. Bu sayede panellere yaptığınız ilk yatırım bedeli karşılanıyor. Güneş enerjisinin en büyük avantajı da zaten bu. İlk yatırım dışında, bakım giderleri çok büyük bütçeler gerektirmiyor.

Kendin üret kendin tüket
Elektrik üretmek isterseniz ilk yatırım bedeli daha yüksek. Antalya civarında 100 metrekarelik, günde 8 kWs elektrik tüketen bir ev için 2 kWp gücünde bir fotovoltaik sistem yeterli olabiliyor. Bu sistem için çatıda, yan cephe ya da bahçede 16 metrekarelik bir alana ihtiyaç duyuluyor. Böyle bir sistemle bir ev, yılda 2 bin 920 kWs elektrik üretebiliyor. Bu da yıllık tüketim olan 2 bin 920 kWs (8x365) karşılıyor. Maliyeti 8 ila 11 bin avro civarında. Önemli olan evin şebeke bağlantısının bulunması. Sistem, gündüz üretim fazlasının şebekeye verilmesini, akşam paneller üretmediğinde elektriğin şebekeden alınmasını öngörüyor. Aksi halde aküye ihtiyaç duyuluyor ve maliyet artıyor.

DALGA GEÇİLEN KAYNAK UMUT VAAT EDİYOR

Birkaç yıl önce enerji dünyasının duayenlerine "dalga enerjisi" sorulduğunda, "dalga geçme" yanıtını verirlerdi. Artık durum değişti. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli için hazırlanan raporda, dünyadaki dalga enerjisi potansiyeli yılda 80 bin teravat saat (TWs) olarak gösteriliyor. Dünyanın enerji talebinin 16 bin TWs olduğu hatırlandığında rakamın büyüklüğü de ortaya çıkıyor. Gel-git, osmotik, okyanus termal enerji potansiyelleriyle bu rakam 92 bin TWs'i geçiyor. Tüm potansiyelin kullanılması şimdilik zor olsa da İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. M. Sedat Kabdaşlı, birkaç kuşak sonra üretilecek santrallerin potansiyeli daha iyi değerlendireceğini söylüyor.

Dalgakıranlara santral önerisi
Türkiye'de yıllık 15-20 TWs potansiyele ulaştıklarını belirten Kabdaşlı, bunun jeotermal enerjiden daha yüksek bir potansiyel olduğuna dikkat çekiyor. Kabdaşlı, maliyetlerin de kilovatsaat başına 5-7 dolar cent civarında olduğunu belirtiyor. Dalga enerjisi santrallerinin kıyıya, kıyıya yakın bölgelere ve 100 metre açığa kurulabildiğini söyleyen Kabdaşlı, "Türkiye'de çok sayıda dalgakıran, elektrik santrali olarak inşa edilebilir. Hazır bir yapı olduğu için maliyet de düşüyor. Dalga santralleri yapmaya dalgakıranlardan başlanmalı" diyor.

***
Güneş enerjisi sistemleri 2

Fotovoltaik paneller
Güneş panelini oluşturan fotovoltaik hücreler sayesinde güneşten gelen ışınları elektriğe çeviren sistemlerdir. Birkaç panelin çatılara, binaların yan cephelerine monte edilmesiyle elektrik elde edilebileceği gibi, onlarca panelin “güneş tarlaları” şeklinde yanyana konulmasıyla elektrik santrali vazifesi de görebilirler.

Termal Güneş Enerjisi
Bu sistemler güneş enerjisini belli bir noktada yoğunlaştırarak havayı ya da sıvıyı yüksek derecelerde ısıtır ve bu sayede buhar elde ederek elektrik üretirler. İspanya'nın Sevilla kenti yakınlarındaki 11 MW’lık santral bu türün Avrupa'daki en büyük örneği. 115 metre yükseklikteki bir kule etrafına yerleştirilen 600 ayna (heliostat), güneş enerjisini kuledeki sıvıyı ısıtmak için yönlendiriyor. Üretilen elektrik 6 bin evin ihtiyacını karşılamaya yetiyor.

Güneş ocakları
Özellikle kent dışındaki alanlarda ve güneşin yılın büyük bölümünde kuvvetli olduğu bölgelerde çanak anten benzeri bir ocak, güneş ışınlarını merkezine yerleştirilen tencereye yansıtıp tenceredeki yemeği pişiriyor. Uygun malzemeyle kaplanan eski bir çanak anten de bu iş için kullanılabiliyor.

***
Uzman Gözüyle

"Konya'nın yüzde 2,5'u Türkiye'ye yeter"
Ecofys Türkiye Müdürü Haluk Sayar

- Türkiye'nin güneşlenme potansiyeli nedir?
Türkiye'nin güneşlenme şiddeti metrekare başına 1500 kWs civarında. Önemli bir kısmı Güneydoğu'da. Almanya'da bu rakam ortalama 1000 kWs. Buna rağmen fotovoltaik kurulu gücümüz yok denecek kadar az. İspanya'da güneş elektrik santrali kurulu gücü 15-20 MW'lara (megavat) ulaştı.

- Çatılarda fotovoltaik panel görecek miyiz?
Yasa olmadığı için bu paneller şebeke bağlantısı olmayan yerlerde kullanılıyor. Çatılara kurulabilmesi için yasal düzenleme şart. Elektrik santralleri için verilen teşvik de 25 avro cent'e çekildi. 28 olması daha uygundu. 1 MW gücünde bir güneş elektrik santrali kurmanın bedeli 4 milyon avro civarında. Buna rağmen iki girişimci, güneş hücresi üretimi için fabrika kurmak üzereler. TÜBİTAK'tan fon aldılar. Yasa çıkarsa üretim hızlanacak. Pazar olmadan üretim mümkün değil. Biran önce tarım dışı alanların büyük güneş santralleri için kullanılmasına yönelik envanter çalışması yapılmalı.

- Hava karardığında ne olacak?
Güneş enerjisi, rüzgar veya hidroelektrik santrallerle hibrid sistemler şeklinde kullanılabilir. (Güneş olmadığında barajlar çalışır, güneş enerji üretirken barajlarda su depolanır.) Ayrıca suyu güneş enerjisiyle gündüz barajlara pompalayıp gece barajlardan elektrik de üretebilirsiniz. Konya'nın yüzde 2.5'i fotovoltaik panellerle kaplansa Türkiye'nin ihtiyacını karşılayacak elektrik üretilebilir. 1000 kilometrekarelik bir alandan bahsediyoruz.

***
"Yanlış Bilgi"

Büyük dalga değil süreklisi makbul
Sanılanın aksine dalga enerjisi santralleri için yüksek dalgaların olduğu yerler değil yıl boyunca süreklilik gösteren, 1-1.5 metre boyunda dalgaların bulunduğu bölgeler uygun. Türkiye'de Çeşme, Çanakkale kıyıları ve Karadeniz avantajlı.

***
Dünyada kim en çok kullanıyor?
Dalga enerjisinin ilk ticari örneği Portekiz'de hayata geçti. 2.5 MW kurulu güce sahip bu santral, ürettiği elektriği şebekeye satan (kWs başına 23 avro cent) ilk ticari örnek. 1500 kişiye elektrik sağlayan proje 10 milyon dolara mal oldu. Portekiz dışında Fransa, İngiltere, ABD, Danimarka ve Norveç de dalga enerjisi üzerinde çalışan ülkeler.

***
Fotovoltaik güçte lider ülkeler ve kurulu güçlerinin gelişimi

ÜLKE - KURULU GÜÇ (MW) 2007 2008
İspanya 560 2511
ABD 207 342
Japonya 210 230
Almanya 1100 1500

Kaynak: Avrupa Fotovoltaik Endüstrisi Birliği

YARIN (GÜN 3): Avrupa'nın en rüzgarlı ülkesi / Bu fabrikanın kanatları var / Yeşil yakalı işçiler geliyor.