Yale etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
Yale etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

Türkiye’nin çevre karnesi bisiklet aldırmaz

Özgür Gürbüz-BirGün/16 Şubat 2014
Twitter.com/ozzgurbuz

Yale Üniversitesi’nin hazırladığı 2014 Dünya Çevre Performansı Endeksi’nde (Dizin) Türkiye 178 ülke arasında 66. oldu. 2012 yılındaki dizinde Türkiye 132 ülke arasında 109. sırada yer almıştı. Rakamlara aldanıp Türkiye’nin çevre alanında iki yılda çağ atladığını düşünmeyin. Dizinin hazırlanışında ve puanlamada bazı değişiklikler yapılmış, yeni kıstaslar eklenmiş. Değerlendirilen ülke sayısı da artmış. Yale Üniversitesi de yaptığı açıklamada, dizinler arası karşılaştırma yapılmamasını salık veriyor. Öyle yapalım. Sadece 2014 notlarına bakıp nerede iyi, nerede kötü olduğumuzu anlayalım.

Dizin, tarımdan, iklime dokuz ana kıstasın değerlendirilmesiyle oluşturuluyor. Türkiye’nin ortalamada 100 üzerinden aldığı not 54,91. İsviçre’nin başını çektiği dünya sıralamasında Türkiye 66. sırada. Arnavutluk’un hemen önündeyiz ancak Mısır, Ürdün, Jamaika, Küba, Tunus, Ermenistan ve Belarus önümüzde. Avrupa Birliği’nde geride bıraktığımız tek ülke ise Romanya.

Hava kirliliği alarm veriyor
En iyi notumuzu hava kirliliğinden almış gözüksek de detaylara bakınca ‘iyi’ değil, ‘geçer’ not aldığımız ortaya çıkıyor. Birçok ülkede ısınma ve yemek için evlerde yakılan odun, tezek gibi yakıtlar ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor. İyi not almamızı evlerdeki havanın temiz olmasına borçluyuz. Dışarıdaki havada zararlı parçacık oranını gösteren PM 2,5 verilerinde Türkiye 178 ülke arasında 133. sırada. Evin içinde duman yok ama sokakta hava kirli. Doğu Avrupa ve Orta Asya grubunda değerlendirmeye tabi tutulan Türkiye’nin bu gruplardaki ülkelere göre durumu kötü. Son 10 yılda sorunun arttığı görülüyor.

İkinci en iyi notumuzu da ‘Su ve Hıfzıssıhha’ başlığından almışız. Temiz suya erişimden 100 üzerinden 94 alan Türkiye bu sayede notunu yükseltmiş fakat iş Gayri Safi Hasıla ve bulunduğu bölgedeki diğer ülkeler üzerinden karşılaştırmaya gelince yine geride kalmış. Dizin tüm dünyaya baktığı için sizi yanıltmasın. ‘Az gelişmiş’ denen ülkelere göre çok ileride olduğumuz ortada ama Avrupa Birliği ve bölge ülkelerle karşılaştırıldığında durumumuz parlak değil.

Koruma notumuz zayıf
Kötü notları da konuşalım. En kötü iki not ‘Balıkçılık’ ile ‘Biyoçeşitlilik ve Habitat’ başlıklarından. Balıkçılık konusunda 100 üzerinden 21,9 alıp 70. olmuşuz. Bu kadar düşük nota rağmen son sıralarda olmadığımıza göre dünyada da durum pek parlak değil. Biyoçeşitliliği korumada ise 32 puanla 133. sıradayız. Başka bir deyişle, ‘koruma altındaki alanları koruma konusunda’ dibe yakınız. 178 ülke arasında 151. olmayı başarmışız. Tarımsal destekler konusunda da 144. ülkeyiz. Çevrecilerin neden sokağa döküldüğü ortada.

Kısaca özetlersek, arıtma sistemleri, suya ve elektriğe erişim gibi konularda karnede iyileşmeler görülüyor. Bunun başlıca nedeni insanların kırdan kente taşınması. Apartmanlara girdiğinizde suya erişiyor, ısıtma sistemlerinizi değiştiriyorsunuz. Arıtma sistemlerinin sayısı artıyor, hastanelere erişim kolaylaşıyor ama beraberinde hava kirliliği, çevre tahribatı artıyor. Türkiye’nin koruma altındaki alanları da tehlikede. Doğal ve kültürel sit alanları yapılaşmaya açılıyor. Antalya’nın Phaselis kenti, Urla’daki villalar, Polonezköy, Olimpos, Çıralı ve daha nice koruma alanı tehlikede. Performans dizinindeki not da kaygıları doğruluyor. Hükümetin doğal alanları koruma, hava kirliliği gibi konulardaki başarısızlığı da 10 yıllık eğilimlere bakınca görülüyor. Otoyol kenarına ağaç dikmekle bu iş olmuyor.

Yeşil BirGün
Çevre/ekoloji haberleri uzun zamandır BirGün’ün en çok önem verdiği konular arasında. Yeşil BirGün sayfasıyla bu haberleri takip etmek daha da kolaylaştı. İnternet sayfasına da Yeşil BirGün başlığı eklenirse tam olacak. Emeği geçenlere teşekkür etmeli.